Endülüs Emevî Devleti’nde Şehir İdaresi: İşbîliye (Sevilla) Örneği

Emevî idaresine muhalif olarak ortaya çıkan Abbâsî hareketininbaşarıya ulaştığı II/VIII. yüzyıl ortalarında Emevî hanedanına mensup çoksayıda kişi Abbâsîlerce takip edilip ortadan kaldırılmıştır. Bu takibattankurtulmayı başaran az sayıdaki Emevî hanedan mensubundan biri olanAbdurrahman b. Muaviye’nin İber Yarımadası’na geçip burada kendihâkimiyetini tesis edişiyle birlikte Doğu’da ortadan kalkan Emevî idaresiEndülüs’te ihyâ edilmiştir. Bu hadise siyasî açıdan Endülüs için yeni birdönemin başlangıcı olsa da, devlet ve şehir idaresiyle ilgili İslam dünyasınınyerleşik müesseselerinin hemen hemen bir değişiklik olmaksızın Endülüs’tetatbikine devam edilmiştir. Bu çalışmada, Endülüs’te şehir idaresinin neşekilde yürütüldüğü meselesi İşbîliye örneğinde ve Endülüs EmevîDevleti’nin siyasî tarihiyle ilişkisi bağlamında ele alınacaktır.

A City Administration in al-Andalus: The Case of İshbiliyyah (Sevilla)

Many of the people belonging to the Umayyad dynasty were followed and killed by the Abbasid in the middle of the 2/8th century when the movement of the Abbasid emerged against the Umayyads and succeeded. The Umayyads that abolished in the East was revived in alAndalus by Abdurrahman b. Muaviye who escaped the surveillance established his own sovereignty in the Iberian Peninsula. Although this fact was the beginning of a new period for Andalusia in terms of the political perspective, the practice of the state and the city administration being the fundamental institutions of the Islamic world continued almost same in alAndalus. In this study, the issue of how the city administration was carried out in al-Andalus will be discussed in the example of Ishbiliyyah and in the context of its relationship with Spanish Umayyads’s political history.

PDF

___

Acién Almansa, E.-Manzano Moreno, E. (2009). Organización social y administración política en Al-Ándalus bajo el emirato, Territorio, Sociedad y Poder Anejo No.2, s. 331-348.
Atar, F. (1979). İslam Adliye Teşkilatı: Ortaya Çıkışı ve İşleyişi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Atar, F. (2001). Kadı, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, s . 66-69.
Atçeken, İsmail H. (2002), Endülüs’ün Fethi ve Musa b. Nusayr, Ankara: Araştırma Yay.
Avcı, C. (2009). Sugūr, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, s. 473-474.
Benabûd, M. (1983). et-Târîhu’s-siyâsî ve’l-ictimâ‘î li’İşbîliye fî ahdi düveli’t-tavâif, Tıtvân: Matâbiu’ş-Şuyûh.
Bosch Vila, Jacinto (1984) La Sevilla Islámica 712-1248, Sevilla: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Sevilla.
Carmona, Alfonso (2012). “Tres documentos el la literatura biográfica Andalusí de nombramiento para cargos judiciales”, Cadíes y Cadiazgo en al-Andalus y el Maghreb Medieval (ed. Rachid al Hour- Rafael Mayor), Madrid: Consejo Superior Investigaciones Científicas.
el-Cersîfî, Ömer b. Osman (1955). er-Risâle (Thk. E. Lévi Provençal), Selâsu resâil Endelüsiyye fî âdâbi’l-hisbe ve’l-muhtesib içinde (s. 118-130). Kahire: Institut Français d’Archeologie Orientale.
Chejne, Anwar G. (1974). Muslim Spain: Its History and Culture, Minneapolis: The University of Minnesota.
Çavuşoğlu, A. H. (2006). el-Müdevvenetü’l-kübrâ, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31, s. 470-473.
ed-Dûrî, A. (1995). Emîr, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 121-123.
Hizmetli, M. (2002). Endülüs’te Hisbe Teşkilatı, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Huşenî, Ebû Abdullah Muhammed b. Hâris (1989). Kudâtu Kurtuba (Thk. İbrahim el-Ebyârî), Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî.
Hüseyin, H.A.M. (1987). et-Târîhu’s-siyâsî li-medîneti İşbîliye fi’l-asri’l-Ümevî, İskenderiye: Müessesetü Şebâbi’l-Câmi‘a.
İbn Abdûn (1955). Risâletü İbn Abdûn fi’l-kazâ ve’l-hisbe (Thk. E. Lévi Provençal), Selâsu resâil Endelüsiyye fî âdâbi’l-hisbe ve’l-muhtesib içinde (s. 3-65). Kahire: Institut Français d’Archeologie Orientale.
İbn Beşküvâl, Ebü’l-Kâsım Halef b. Abdülmelik (1989). es-Sıla I-III (Thk. İbrahim elEbyârî), Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî.
İbn İzârî, Ebû Abdullah Muhammed el-Merrakuşî (1951), el-Beyânu’l-muğrib fî ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib I-III (Thk. E. L. Provençal-Georges Seraphin Colin), Leiden: E. J. Brill.
İbnü’l-Faradî, Ebü’l-Velîd Abdullah b. Muhammed (1984). Târîhu ulemâi’l-Endelüs I-II (Thk. İbrahim el-Ebyârî), Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî.
İbnü’l-Kûtiyye, Ebû Bekr Muhammed b. Ömer (1989). Târîhu iftitâhi’l-Endelüs, (Thk. İbrahim el-Ebyârî), Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısrî.
Imamuddin, S. M. (1981). Muslim Spain 711-1492 A. D. :A Sociological Study, Leiden: E. J. Brill,.
İmamuddin, S. M. (1990). Endülüs Siyasi Tarihi (Çev. Yusuf Yazar), Ankara: Rehber Yayıncılık.
Javier Simonet, Francisco (1888), Glosario de voces ibéricas y latinas usadas entre los mozárabes, Madrid.
Kallek, C. (1998). Hisbe. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 18, s. 133-143.
Kılıç, M. (1995). Endülüs Emevi Devletinde Yargı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Kontbay, H. (2009). Endülüs’te Şurût (Belgeleme) İlmi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
López y López, Ángel Custidio (1999), “El Conde de los Cristianos Rabī b. Teodulfo, Exactor y Jefe de la Guardia Palatina del Emir al-Hakam I” AlAndalus-Magreb 7 (1999), s. 169-184.
Marcos Quesada, J. (2012). “Poder central Omeya y poder judicial en al-Andalus: Nombramiento y destitución de cadíes”, Cadíes y Cadiazgo en al-Andalus y el Maghreb Medieval (ed. Rachid al Hour- Rafael Mayor), Madrid: Consejo Superior Investigaciones Científicas.
Makkarî, Ebü’l-Hasan Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed (1968), Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelüsi’r-ratîb ve zikru vezîrihâ Lisâniddîn İbni’l-Hatîb I-VIII (Thk. İhsan Abbas), Beyrut: Dâru Sadr.
Marin, Manuela (2009). İslâm’da Şûrâ ve Endülüs Uygulaması (Çev. Mustafa Can), Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 20, s. 145-169.
Mûnis, H. (1985). Fecru’l-Endelüs, Cidde: Dâru’s-Suûdiyye.
Nübâhî, Ebü’l-Hasan Ali b. Abdullah (1995). Târîhu kudâti Kurtuba, (Thk. Meryem Kâsım Tavil), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Özdemir, M. (1995). Endülüs. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 211-225.
Özdemir, M. (1997). Endülüs Müslümanları: Medeniyet Tarihi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özdemir, M. (2006). “Müvelledûn”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, s. 228-229.
Özdemir, M. (2013). Endülüs Müslümanları (Kültür ve Medeniyet), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özen, Ş. (2001). Kâdılkudât, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, s. 77-82.
Provençal, E. L. (1979). Mozaraplar. MEB İslam Ansiklopedisi, C. 8, s. 431-432.
es-Sakatî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebû Muhammed (1931), Un manuel hispanique de Hisba (Thk. G. S. Colin, E. L. Provençal), Paris: Librairie Ernest Leroux.
Şahin, M. (2010), Endülüs Emevi Devletinde Müşavirler Meclisinin Ortaya Çıkışı ve Meclis Üyelerinin Hayatı ve Görüşleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Taneri, A. (1996). “Hâcib”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 14, s. 508-511.
Yılmaz, M. (2010), “Şurta”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXXIX, s. 242-244.
Zetterstéen, K. V. (1964). Şurta, MEB İslam Ansiklopedisi, C. 9, s. 585.
Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan (1984). Tabakātü’n-nahviyyîn ve’lluğaviyyîn (Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl), Beyrut: Dâru’l-Maârif.