Yaşlılar İçin Bir Sosyal Sermaye Kaynağı Olarak Emekli Dernekleri: İstanbul Örneği

Emekli dernekleri yaşlıların emeklilik sonrası çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan sivil toplum kuruluşlarıdır. Bu dernekler genellikle emekli üyelerin karşılaşabilecekleri bazı sorunların çözümüne katkı sağlamayı hedeflenmektedir. Emekli dernekleri, aktif iş yaşamından çekilme ile sosyal sermaye kaybı yaşayan yaşlılar için alternatif sosyal sermaye kaynağı olabilmektedir. Bu dernekler meslek temelli sosyal ilişkilerin sürekliliğini sağlayabilmeye yardımcı olmaktadır. Türkiye’deki mevcut literatüre bakıldığında, emekli derneklerinin yaşlıların sosyal sermayelerine katkısının yeterince analiz edilmediği görülmektedir. Bu çalışma bir dayanışma örüntüsü olarak ortaya çıkan emekli derneklerinin yaşlıların sosyalleşme ilişkilerine katkısını ortaya çıkarmayı amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda İstanbul’daki çeşitli emekli derneklerinde 15 Mart -30 Mayıs 2014 tarihleri arasında bir saha araştırması yürütülmüştür. Emekli derneklerinde yönetici ve gönüllü üye statüsündeki 12 kişi ile görüşme yapılmıştır. Elde edilen bulgular “sosyal sermaye” kavramı ve “süreklilik kuramı” çerçevesinde incelenmiştir. Aktif iş yaşamından emekli olarak ayrılanlar meslek temelli sosyal ilişkilerinin bir bölümünü emekli dernekleri aracılığıyla sürdürebilmektedirler. Bu durum süreklilik kuramının öngördüğü yaşamın bütünlüğü ilkesiyle örtüşmektedir. Emekli derneklerinde düzenlenen gezi, seminer ve kutlama gibi faaliyetler aktif yaşlanma bağlamında yaşlıların sosyal hayata katılımını güçlendirdiği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

yaşlılık sosyolojisi, sosyal demografi, emekli dernekleri, sosyal sermaye

Pensioners' Associations As a Social Capital Source for the Elderly: The Case of İstanbul

Retirement associations are non-governmental organizations that meet the needs of the elderly after retirement. In these associations, it is aimed to contribute to the solidarity between retired members and to solve some problems. Retirement associations could be an alternative source of social capital for the elderly who have withdrawn from their active work life and have lost social capital. These associations could provide the continuity of occupational-based social relations.Referring to the existing literature in Turkey, it appears that not be enough analysis of contributions to the social capital of elderly pensioners' associations. The purpose of this study is to reveal the contribution of retired associations to the socialization relations of the elderly. For this purpose, a study was conducted between 15 March and 30 May 2014 in various retired associations in Istanbul. 12 semi-structured interviews were conducted with retired associations' administrator and volunteer members. The findings of the study were examined within the framework of “social capital” and “continuity theory”.As a result of this research, it was determined that participation in retirement associations reinforced social capital. Pensioners who leave the active business life are able to maintain a part of their occupational-based social relations through their retirement associations. Activities such as excursions, seminars and celebrations organized in retirement associations have strengthened the participation of elderly people in social life.

Keywords:

sociology of aging retirement associations, social capital, social demography,

PDF

___

Achenbaum, W. A. and Weiland, S. H. C. (1996). Key Words in Sociocultural Gerontology, Springer Pub. Co., New York.
Akçay, C. (2013). Yaşlılık: Kavramlar ve Kuramlar (2. Baskı.). Kriter Yayınları, İstanbul.
Atchley, Robert, C. (1999). Continuity Theory, Self, and Social Structure, The Self and Society in Aging Processes, Carol, D., Ryff, Victor W. Marshall, (Ed.) , Springer Pub., New York. (s. 94–121).
Aydemir, M. A. (2011). Sosyal Sermaye -Topluluk Duygusu ve Soysal Sermaye Araştırması. Çizgi Kitabevi, Konya.
Bourdieu, P., Wacquant, L. J. D. (1992) A invitation to Reflexive Sociology, University of Chicago Press, Chicago.
Büyüköztürk, Ş. Çakmak, Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz ve Ş., Demirel, F.(2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara.
Canatan, A. (2008). Sosyal Yönleriyle Yaşlılık. Palme Yayıncılık, Ankara.
Ceylan, H., Kurtkapan, H. ve Turan, B. (2015). Literatür: Türkiye’de Yaşlıların Yaşam Durumları, İstanbul’da Yaşlanmak İstanbul’da Yaşlıların Mevcut Durum Araştırması, (Ed.) Murat Şentürk ve Harun Ceylan, Açılım Kitap, İstanbul. (s. 35–60).
Cockerham, William C. (1991). This Aging Society, Englewood Cliffs, N.J, Prentice Hall, New Jersey.
Coleman, James S. (1988). Social Capital and the Creation of Human Capital, The American Journal of Sociology, Vol: 94, No: 94: 95-120.
Cohen, D., Prusak, L. (2001). Kavrayamadığımız Zenginlik: Kuruluşların Sosyal Sermayesi, (Çev.) Ahmet Kardam, MESS Yayınları, İstanbul.
Ilgar, L. (2008). Yaşlılık Dönemi Sosyal Özellikleri ve Serbest Zaman Etkinlikleri, Psikolojik, Sosyal ve Bedensel Açıdan Yaşlılık, Ersanlı, K. ve Kalkan, M., (Ed.), Pegem Akademik Yayıncılık, Ankara. (63-93).
İncealtın, İ. (1999). Yaşlı Kültürü ve Emekli Derneklerindeki Yaşlıların Sosyo-kültürel Özellikleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Görgün-Baran, A. G. (2012). Aile ve Yaşlanma, Aile Sosyolojisi, Kasapoğlu, A. ve Karkıner, N. (Ed.) (3. Baskı), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları, Eskişehir. (s.134-166)
Görgün-Baran, A. ve Kalınkara, V. Akın G, Aral, N, Özkan, Y. (2005) Yaşlı ve Aile İlişkileri Araştırması: Ankara Örneği, Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Kaygusuz, C. (2008). Yaşlılık Kuramları, Psikolojik, Sosyal ve Bedensel Açıdan Yaşlılık. Ersanlı, K. ve Kalkan, M., (Ed.),Pegem A Yayıncılık, Ankara. (215-249)
KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiyi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) (2005). Ekonomik Kalkınmada Sosyal Sermayenin Rolü, Ekonomik ve Stratejik Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara.
Kurtkapan, H. (2018). Kentte Yaşlılık ve Yerel Yönetim Uygulamaları, Nobel Yayıncılık, İstanbul.
Kümbetoğlu, B. (2012). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma (3. Baskı). Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
Otrar, M. ve Kurtkapan, H., (2015) Micel Araştırma: İstanbul'da Yaşlıların Mevcut Durumu, İstanbul'da Yaşlanmak, İstanbul'da yaşlıların Mevcut Durumu Araştırması, Şentürk, M. ve Ceylan, H. (Ed.) Açılım Kitap, İstanbul.
Punch, K. (2012). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar (2. Baskı.). Siyasal Kitabevi, Ankara.
Putnam, R. D., Leonardi, R., Nanetti, R.Y., (1993). Making Democracy Work, Princeton, NJ: Princeton University Press, New Jersey.
Şener, A., Terzioğlu, G. (2003). Emeklilikte Boş Zaman Faaliyetlerinin Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. V. Kalınkara (Ed.). II. Ulusal Yaşlılık Kongresi Kitabı içinde Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği Yayını, Denizli. (s.391-406).
Şentürk, Ü. (2018) Yaşlılık Sosyolojisi, Yaşlılığın Toplumsal Yörüngeleri, Dora Basım Yayın, Bursa.
Şimşek, H., Yıldırım, A., (2008) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınlar, Ankara.
Tatlı, H. (2013) Sosyal Sermayenin Bireylerin İstihdamı Üzerine Etkisi Hane Halkı Reisleri Üzerine Bir Araştırma Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/3: 87- 114.
Temple, J. (2000). Growth Effect of Education on Social Capital in the OECD Countries, OECD Working Paper No: 00/36.
Tufan, I. (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak: Yaşlanmanın Sosyolojisi. Anahtar Kitaplar, İstanbul.
Victor, Christina, R.(2005) The Social Context of Ageing, Routledge, New York.
Yıldırım, A. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Seçkin, Ankara.