TÜRK ANLATI GELENEĞİNDE ANLATICI MERKEZLİ DEĞİŞİM/DÖNÜŞÜM: GELENEKSEL HİKÂYECİLERDEN MEDYATİK HİKÂYECİLERE

Görsel-işitsel medya, günümüzde kültürü şekillendiren, değiştiren, dönüştüren en önemli araçlardan biridir. Medya geleneği tüketim kültürü bağlamında ürüne dönüştürerek tekrar sahiplerine aktarmaktadır. Televizyon, sözlü kültürün diğer geleneklerinde olduğu gibi, hikâyecilik geleneği için de görsel, işitsel, yazılı bellek işlevini görmektedir. Geleneksel hikâyecilerin yok olmaya yüz tuttuğu XXI. yüzyılda televizyon, geleneksel ve modern hikâyelerin izleneceği/dinleneceği meraklı bir seyirci kitlesi yaratmıştır. Yeni bağlam, geleneğin sahibi, meraklı, oluşturucu, denetleyici kitlesini; daha geniş ve farklı sosyal tabakalardan oluşan, pasif, geleneklerden uzak, sunulanı tüketen bir izleyici kitlesine dönüştürmüştür. Modern dönemin yeni aktörlerinin ortaya çıkmasıyla etkisizleşmeye başlayan hikâyecilik geleneği, televizyon dizilerindeki farklı karakterlerle kurgulanan yeni bir dünyada sürdürülmeye çalışılmaktadır. Hikâyecilik geleneği bir nesneye dönüştürülmüş; geleneğin yaratım, aktarım, tüketim bağlamı değişmiştir. Televizyon, sözlü kültür geleneklerinden kendi amaçlarına göre yararlanmaktadır. Bu çalışmada sözlü kültür ortamının geleneksel hikâye anlatıcılarının teknolojik kültür ortamı araçlarından televizyon dizilerinde karşımıza çıkan ardıllarına dönüşümü incelenmiştir. İnceleme televizyon dizilerindeki hikâyecilerle sınırlandırılmıştır. İnceleme sonucunda Türk toplumundaki geleneksel hikâyeci tipinin televizyonun etkisiyle medyatik bir karaktere dönüştüğü görülmüştür. Televizyon kendi bağlam ve amaçlarına uygun yeni bir gelenek ve bu geleneği icra edecek ustalar yaratmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Medya, televizyon, değişim, hikâye

NARRATOR-CENTRIC CHANGE/TRANSFORMATION IN THE TURKISH NARRATIVE TRADITION: FROM TRADITIONAL STORYTELLERS TO MEDIATIC STORYTELLERS

Audio-visual media is, today, one of the most important instruments that shape, change and transform the culture. The media transforms tradition into a product in the context of consumption culture and transfers it back to its owners. Television, as in other traditions of oral culture, acts as a visual, auditory and written memory for the tradition of storytelling. Traditional storytellers began to disappear in the XXI. century. During this period, television created a curious audience to watch/listen to traditional and modern stories. With the new context, the owner of the tradition, curious, constructive, supervisory audience mass has transformed into a broader and composed of different social strata, passive, far away from the traditions and a consuming audience. The storytelling tradition, which has begun to become ineffective with the emergence of new actors of the modern era, is tried to be continued in a new world constructed with different characters in television series. The tradition of storytelling has been transformed into an object; the context of creation, transfer, consumption of tradition has changed. Television uses the traditions of oral culture according to their own purposes. In this study, the transformation of traditional storytellers of oral culture into their successors in television series from technological culture tools is examined. The study is limited to storytellers in television series. As a result of the study, it is observed that the traditional storyteller type in Turkish society is getting turned into a mediatic character with the effect of television. Television has created a new tradition and its masters in accordance with its context and objectives.

Keywords:

television, change, story, audience,

PDF

___

ALTUNAY, Alper. (2012). “Kes-Kopyala-Yapıştır: Bir Sanat Yüzeyi Olarak Ekran”. Yeni Medya Ve… (ed. Deniz YENGİN). İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi. 13-41.
AND, Metin. (2006). “Meddah, Meddahlık, Meddahlar”. Meddah Kitabı. (hzl. Ünver ORAL). İstanbul: Kitabevi Yayınları. 3-17.
AYTAÇ, Gürsel. (2005). Edebiyat ve Medya. Ankara: Hece Yayınları.
BORATAV, Pertev Naili. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
BORATAV, Pertev Naili. (2002). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
DÜZGÜN, Dilaver. (2006). “Âşık Edebiyatı”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal OĞUZ). Ankara: Grafiker Yayınları. 169-212.
GEÇER, Ekmel. (2015). Medya ve Popüler Kültür: Diziler, Televizyon ve Toplum. İstanbul: Okur Kitaplığı.
GERÇEK, Selim Nüzhet. (2006). “Meddah”. Meddah Kitabı. (hzl. Ünver ORAL). İstanbul: Kitabevi Yayınları. 18-21.
GÜNAY, Umay. (2005). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
İNAN, Abdülkadir. (1998). “Türklerde Demircilik Sanatı (Tarihte ve Folklorda)”. Makaleler ve İncelemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 229-231.
KAFESOĞLU, İbrahim. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KAŞGARLI MAHMUD. (2005). Divanü Lugati’t-Türk. (çev. Seçkin ERDİ-Serap Tuğba YURTESER). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
KAVRUK, Hasan. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Eserler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (2004). Edebiyat Araştırmaları 1. Ankara: Akçağ Yayınları.
NUTKU, Özdemir. (1997). Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
ÖGEL, Bahaeddin. (1998). Türk Mitolojisi 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
ÖZDEMİR, Nebi. (2012). Medya Kültür ve Edebiyat. Ankara: Grafiker Yayınları.
POSTMAN, Neil. (2018). Televizyon: Öldüren Eğlence –Gösteri Çağında Kamusal Söylem. (çev. Osman AKINHAY). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
SAKAOĞLU, Saim. (2003). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
TAŞ, Oğuzhan. (2017). İletişim, Medya ve Kültür Anahtar Kavramlar. Ankara: Ütopya Yayınevi.
YILDIZ, Şerife. (2005). Dil Kültür İletişim ve Medya. Ankara: Sinemis Yayınları.
ZEYBEK, Işıl. (2012). “İnternet Mucizesi Olarak Yaşam Alanı Bulan Sanal Benliklerin Önlenemez Yükselişi!”. Yeni Medya Ve… (ed. Deniz YENGİN). İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi. 276-290.