ŞECERE-İ TERÂKİME’YE PSİKOSOYBİLİM BAĞLAMINDA BİR YAKLAŞIM

Ebulgâzi Bahadır Han, 1603-1663 yılları arasında, Türkistan hanlıklarının çalkantılı dönemlerinde yaşamış, Çingiz soyundan gelerek yirmi bir yıl Hive hanlığı yapmış bir Türk hükümdarıdır. Ebulgâzi Bahadır Han’ın bizim için asıl önemi, Türklerdeki Oğuznamecilik geleneği adı altında iki önemli şecerenameyi/Oğuzname’yi kaleme almasıdır. Bunlardan ilki olan Şecere-i Terâkime 1660’ta kaleme alınmış; Şecere-i Türk ise 1663 yılında Ebulgâzi’nin ölümü üzerine yarım kalmış ve oğlu tarafından tamamlanmıştır. Şecere-i Terâkime’nin kaynağını büyük oranda Reşidüddin’in Câmiü’t Tevârih’indeki Farsça Oğuzname ile Türkmenler arasından toplanan yirmi kadar rivayet oluşturmaktadır. Bu toplanan rivayetler tarihe ve folklora kaynaklık etmekle beraber, soyun/genin psikolojik boyutta yorumlanmasına da olanak sağlar. Psikosoybilim, Anne Ancelin Schützenberger’in uzun ve titiz çalışmaları sonucunda oluşturulan; olumlu ya da olumsuz psikolojik meselelerin kaynağını kendi hayatında bulamayan bireylerin geçmişini araştıran; kuşaklar boyunca tekrar eden travmaların gün yüzüne çıkarılmasını sağlayan klinik bir yöntemdir. Aynı zamanda bu yöntem, ruhsal mirasımızı anlamamıza ve kuşaklararası bağlantıları içine alan zengin şecere bilgilerini algılamamıza, kendi içinde oluşturduğu tekniklerle yardım etmektedir. Bu çalışmada, zengin bir şecerecilik geleneği oluşturan Türklerin, bu şecereleri/Oğuznameleri ne maksatla kaleme aldıkları, ardından da bu şecerelerdeki birçok unsurun ne anlama geldiği psikolojik bağlamda incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, Türk toplumundaki Oğuznamecilik geleneği ve şecere kültürünün, Şecere-i Terâkime adlı eser baz alınarak psikosoybilimsel yöntem bağlamında yorumlanması amaçlanmıştır. Şecere-i Terâkime’de, eserin yazılış amacı ve soyun teker teker açıklanmasının, tarihin psikolojik biçimde yorumlanmasına olanak sağladığı görülmüştür. Şecere-i Terâkime’nin iyi ya da kötü birçok olayın tekrar gözden geçirilmesi ve kişiler arasındaki bağların bulunması açısından fazlasıyla yoruma açık olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Psikosoybilim, Şecere-i Terâkime, Oğuznamecilik, gelenek., Oğuz Han, Oghuz Khan

AN APPROACH TO ŞECERE-İ TERÂKİME IN CONTEXT OF PSYCHOGENEALOGICAL

Ebulgâzi Bahadır Han is a Turkish ruler who lived between 1603-1663 during the turbulent times of the Central Asian Khanates, who came from the Chingis lineage and served as the Khiva khanate for twenty-one years. The main importance of Abulgâzi Bahadır Han for us is that he wrote two important genealogies / Oğuzname. The first of these, the Şecere-i Terâkime, was written in 1660; Şecere-i Türk was left unfinished after the death of Ebulgâzi in 1663 and was completed by his son. The source of the Şecere-i Terâkime is mainly composed of the Persian Oghuzname in Reşididdin's Câmiü't Tevârih and about twenty narrations collected from among the Turkmen. Although these collected rumors are sources of history and folklore, they also allow the lineage / gene to be interpreted in the context of psychological. Psychogenealogy science is created as a result of the long and meticulous work of Anne Ancelin Schützenberger; researching the backgrounds of individuals that cannot find the source of positive or negative psychological issues in their own lives; It is a clinical method that enables traumas to be brought to light over generations. For what purpose the Turkish society, which has created a rich genealogy tradition, wrote these genealogies/Oğuznames, and then what many elements in these genealogies mean have been tried to be examined in the psychogenealogy context; In this study, it is aimed to interpret the Oğuzname tradition and genealogy culture in Turkish society, both with the psychogenealogy method and in the context of bodylore, based on the work called Şecere-i Terâkime. In Şecere-i Terâkime, it has been seen that the purpose of writing the work and the explanation of the lineage one by one allow for the psychological interpretation of history. It has been determined that Şecere-i Terâkime is highly open to interpretation in terms of reviewing many good or bad events and finding ties between people.

Keywords:

Psychogenealogy, Şecere-i Terâkime, Oghuz Khan, tradition, Oghuzname tradition,

PDF

___

Aça, M. (2009). Oğuz Kağan ve Arı-Haan destanları uygarlaşma süreci açısından nasıl okunabilir?. Millî folklor, 82, 59-75.
Akcan G. - Öztürk E. (2020). Psikotarihsel açıdan grup dinamikleri ve psikolojisi. Psikotarih, (ed.: Öztürk Erdinç), 1. Baskı, 42-52, Ankara: Türkiye Klinikleri.
Brühl-Levy, L. (2006). İlkel insanda ruh anlayışı. (çev.: Oğuz Adanır). Ankara: Doğu Batı yayınları.
DeMause Lloyd. On Writing Childhood History. The Journal of Psychohistory. 1998;16/2:135-171.
Eliade, M. (2017). Ebedi dönüş miti. (çev.: Ayşe Meral), İstanbul: Dergâh yayınları.
Erdem, M.Y. (2021). Psikosoybilim bağlamında ‘kırmızı saçlı kadın’ romanı. Journal of Turkish Language and Literature,7, 82-93.
Freud, S.(2011) Uygarlığın Huzursuzluğu. (Çev.: Haluk Barışcan). İstanbul: Metis Yayınları.
Freud, S. (2012). Totem ve tabu. (çev.: Akın Kanat). İzmir: İlya Yayınevi.
Hooke, S. H.(2002). Ortadoğu mitolojisi Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hıristiyan mitosları. (çev.: Alâeddin Şenel). Ankara: İmge kitabevi.
İlliyev, M. (2010). Türk tarihinde şecere geleneği: Türkmen şecereleri örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi ve Sanatları (İslâm Tarihi) Doktora Tezi.
Karasoy, Y. ve Toker, M.(2005). Türklerde şecere geleneği ve anonim şibanîname. Konya: Tablet kitabevi.
Kargı Ölmez, Z. (1996) Ebulgazi Bahadır Han Şecere-i Terâkime. Ankara: Türk dilleri araştırmaları dizisi.
Lavenda, R. H. ve Schultz, E. A. (2019). Kültürel antropoloji temel kavramlar. (çev.: Dilek İşler ve Onur Hayırlı). Ankara: Doğu Batı yayınları.
McCants, F. W. (2018). Kültür mitleri tanrıları yaratmak ulusları icat etmek. (çev.: Merve Tabur). İstanbul: İthaki yayınları.
Ögel, B. (2014a). Türk mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih kurumu yayınları.
Ögel, B. (2014b). Türk mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih kurumu yayınları.
Schützenberger, A. A.(2017). Psikosoybilim. (çev.: Kağan Kahveci). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları.
Sezer, Ayşe (2021). Oidipus miti ile Külkedisi masalı arasındaki benzerliklerin kültürel bir yorumu. Sosyal bilimler ışığında doğa, İnsan, toplum ve kültür (Ed.: Mustafa Aça ve M. Ali Yolcu). Çanakkale: Paradigma Akademi Basın Yayın ve Dağıtım. Ss: 377-393.
Von Franz. M.L. (2021). Masalları yorumlamak. (çev.: Canberk Şeref). İstanbul: Pinhan yayıncılık.
Elektronik Kaynaklar
URL-1; Meaning, origin and history of the name Oedipus - Behind the Name (Erişim Tarihi 09.09.2022).