SAUSSURE’ÜN SES VE ANLAM İLİŞKİSİNE DAİR FİKİRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

İnsanın temel niteliklerinden biri onun konuşma yetisidir. Konuşmanın sadece iletişim aracı olmaktan öte aynı zamanda insanın yaşantısını belirleyen bir yeti olduğu rahatlıkla görülür. Dil sistemleri ise ilk çağlardan beri merak konusu olmakla beraber pek çok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu tartışmaların başında ise ses-anlam ilişkisi ve bu ilişkinin anlamsal boyutlarına dair tartışmalar gelir. Modern dil bilimi çalışmalarının ve tartışmaların başlatıcısı olarak ise İsviçreli dil bilimci Ferdinand de Saussure kabul edilir. Saussure’ün XX. yüzyıl başlarında ortaya koymuş olduğu ve yapısalcılık olarak adlandırılan kuramı dil bilimi çalışmalarında devrim niteliği taşır. Yapısalcılık kuramı dil incelemelerine yeni yaklaşımlar getirmekle beraber pek çok tartışmanın da başlatıcısı olmuştur. Bu tartışmaların odak noktasını ise ses-anlam ilişkilerine dair sorular oluşturmaktadır. Dil göstergesinin iki unsurundan biri olarak söz veya sesin nasıl anlamlandırılacağı veya göstergenin değişimleri ile anlamın değişimleri arasında nasıl bir ilişki olduğu sorularına henüz tatmin edici bir cevap bulunmuş değildir. Bu yazıda Ferdinand de Saussure’ün yapısalcılık kuramı çerçevesinde ses-anlam ilişkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Dil bilim, ses bilimi, anlam bilimi, Türk dili, ses ve anlam ilişkisi

AN EVALUATION ON SAUSSURE’S IDEAS ON THE RELATIONSHIP BETWEEN SOUND AND MEANING

One of the most important characteristics of man is his ability to speak. It is easily seen that speaking is a skill that determines almost every life of a person, beyond just being a communication tool. Language systems, on the other hand, have been a subject of curiosity since the early ages, but also brought along many debates. These discussions are mainly shaped around the sound-meaning relationship and the semantic dimensions of this relationship. The linguist Ferdinand de Saussure is considered to be the initiator of modern linguistic studies and discussions. Saussure's theory, which was put forward at the beginning of the 20th century and called structuralism, is revolutionary in linguistics studies. Structuralism theory has been the initiator of many discussions as well as bringing new approaches to language studies. The focus of these discussions is questions about sound-meaning relations. A satisfactory answer has not yet been found to the questions of how to make sense of the word or sound as one of the two elements of the language sign, or what kind of a relationship there is between the changes of the sign and the changes of the meaning. In this article, the sound-meaning relationship will be discussed within the framework of Ferdinand de Saussure's theory of structuralism.

Keywords:

Linguistics, Phonology, Semantics, Turkish language, relationshıp of sound and meaning,

PDF

___

Adıyaman, C. (2010). Türkçede ses ve anlam ilişkisi üzerine bir inceleme. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, 17-26.
Aksan, D. (2006). Anlambilim. Ankara: Engin.
Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil (Ana çizgileriyle dilbilim). 2. c., Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
Akyıldız Ay, D. (2017). Ses sembolizmi ve ses-anlam uyumunun farklı bir sınıflandırma denemesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57, 17-27.
Bayramoğlu, H. A. (1982) Toplumsal bilimlerde yapı kavramı yapısal yaklaşımlar ve yapısalcılık. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Cevizci, A. (2000). Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
Eflatun, Kratylos. (Çev.: Suad Y. Baydur), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Ercilasun, A. B. (2008). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara: Alçağ.
Ercilasun, A. B. - Akkoyunlu, Z. (2014). Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ergin, M. (2010). Orhun abideleri. İstanbul: Boğaziçi.
Karaca, H. (2017). Dilbilimin alt alanları ve ekler. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, 16(1), 47-51.
Karahan, L. (2008). Tekrar gruplarında ünlü düzeni-anlam ilişkisi üzerine düşünceler. Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun Armağanı, (Ed.: Ekrem Arıkoğlu). Ankara: Akçağ.
Karataş, T. (2001). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
Kasapoğlu Çengel, H. (2007). Kırgız Türkçesi. Türk lehçeleri grameri (Ed. A. Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ.
Kocaoğlu, T. (2004). Türk ve dünya dillerinde ses-anlam eşitliğine dayalı karşıt denklikler. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, 1985-2004.
Koç, K. - Bayniyazov, A. - Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi sözlüğü. Ankara: Akçağ.
Kotlu, E. (2007). Yapısalcı ve post-yapısalcı sosyal teoride dil (Sosyal teoride bir model olarak dil). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Levi-Strauss, C. (1996). Yaban düşünce. (Çev: Tahsin Yücel), İstanbul: Yapı Kredi.
Özkan, F. (2003). Yıldırım, yıldız, alev, alaz/yalaz, ışın ve ışık kelimeleri nereden geliyor?. Bilig, 27, 157-178.
Rifat, M. (1998). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları-1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler, İstanbul: Yapı Kredi.
Saussure De, F. (1998). Genel dilbilim dersleri. (Çev.: Berke Vardar), İstanbul: Multilingual. Tamir, F. (2007). Kazak Türkçesi. Türk lehçeleri grameri (Ed. A. Bican Ercilasun). Ankara: Akçağ. Türker, S. (2007). The Arabico-Islamic background of Al-Fārābī’s logic. History and Philosophy of Logic, (28)3, 183-255.
Wittgenstein, L. (1985). Tractatus Logico-Philosophicus. (Çev.: Oruç Aruoba), İstanbul: Yapı Kredi.
Wittgenstein, L. (2007). Felsefi soruşturmalar. (Çev.: Haluk Barışcan), İstanbul: Metis.
Yücel, T. (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can.
Yüksel, A. (1995). Yapısalcılık ve bir uygulama. Ankara: Gündoğan.
URL-1: http://india_resource.tripod.com/indian-languages.html (Erişim: 14.04.2017).
URL-2: Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 05.10.2021).
URL-3: Türk Dil Kurumu Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü https://sozluk.gov.tr/ (Erişim:05.10.2021).