ELEKTRONİK KÜLTÜR ORTAMINDA PAYLAŞILAN KORONAVİRÜS (COVID-19) ŞİİRLERİNİN FOLKLORUN VE MİZAHIN PROTESTO İŞLEVİ BAĞLAMINDA KÜLTÜRBİLİMSEL ANALİZİ

2019 yılı aralık ayında Çin’in Hubey eyaletinin Wuhan kentinde tespit edilmesinin ardından dünya ölçeğinde hızlı ve yıkıcı bir yayılım gösteren ve Türkiye’de de bu doğrultuda görülen ilk vakası 11 Mart 2020 tarihinde açıklanan, teknik olarak SARS-CoV-2; Covid-19 gibi adlarla da anılan koronavirüs salgını bütün dünyayı olduğu gibi ülkemizi, gündelik yaşamımızı, üretim ve tüketim faaliyetlerimizi derinden etkilemiştir. Benzeri salgınların aslında tarihi süreçte de görüldüğü –örneğin 1918-1920 yılları arasındaki “İspanyol gribi” adı verilen H1N1 virüsünün alt türü nedeniyle gerçekleşen salgında 50 milyon ila 100 milyon arasında insanın yaşamını yitirdiği düşünülmektedir- fakat etkileşim araçlarının, korunma ve çözüm modellerinin bu denli gelişmemiş olması nedeniyle insanların tarihte, günümüzdeki kadar hızlı ve doğru bilgi alışverişinde bulunamadığı öngörülebilir. Bu durumun, iletişim tür ve araçlarının teknolojik açıdan çok üst düzeylerde olduğu çağımız şartlarında virüsün salgın olarak belirmesi ve dünyaya yayılması süreçlerinde elektronik kültür ortamında koronavirüs konusunda yaratılan ortak düşünce ve değerlerin, bu doğrultudaki yaratım ve paylaşım tutumlarının da hızlı bir etkileşim ve dolaşım içinde gerçekleşmesiyle aynı nedensellik ve düzlemde değerlendirilmesi mümkündür. Salgının küresel bir karantinaya yol açmaya başladığı fakat etkilerinin ülkemizde henüz tam olarak hissedilmediği dönemler esas olmak üzere koronavirüsle ilgili elektronik kültür ortamında çok sayıda mizahi paylaşımda bulunulmuştur ve bu paylaşımlar görece azalmış olmak kaydıyla devam etmiştir. Tespit edilen paylaşımların önemli bir kısmında mizah ve protesto odaklı söylem tür, biçim ve içerikleri ağırlıklı olarak dikkat çekmiştir. Bu çalışmada, söz konusu paylaşımlar arasından şiir niteliği taşıyan örnekler folklorun ve mizahın protesto işlevi bağlamında, kültürbilimsel yaklaşımla ve disiplinlerarası paradigmalarla ele alınarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Folklor, mizah, elektronik kültür ortamı, protesto, koronavirüs, şiir

CULTURAL ANALYSIS OF CORONAVIRUS (COVID-19) POETRY SHARED IN THE ELECTRONIC CULTURE ENVIRONMENT IN THE CONTEXT OF THE PROTEST FUNCTION OF FOLKLORE AND HUMOUR

: The corona virus, technically known as SARS-CoV-2 or Covid-19, was first identified in december 2019 in Wuhan, China (Hubei). Before long, it rapidly spread around the globe, leaving behind mass devastation in its wake. The first ever case to appear in Turkey was announced on March 11, 2020. This pandemic has brought the world, our country [Turkey], our daily lives, production, and consumption to a grinding halt. Of course, such out breaks are not new to history. For example, between 1918 and 1920, the Spanish flu a subtype of the H1N1 virus wiped out between 50 million and 100 million people. However, as one might assume, a lack of advanced communication tools or solution models meant that the exchange of knowledge back then was nowhere near as fast or accurate as it is today. That said, it is possible to take a closer look the core beliefs and values that underlie the current corona virus within an digital cultural environment as the virus is identified and spreads this granted our living in an age where communication technology and range are at their peak. Moreover, also can assess how such information is rapidly created and shared within the framework of the same causes. Many a humorous [social media] post related to coronavirus have surfaced online, especially now that the virus has put much of the world is under quarantine (something not yet fully felt in Turkey). Alas, as the situation worsens, it seems that they are losing ground. Intriguingly, many have either a comedic or a protest-like air about them in terms of their type, form, and content. This study has focused several posts that are poetic in nature and analysed them in terms of their folkloric and comedic-protest functions using a culturalist approach and interdisciplinary paradigms.

Keywords:

Folklore humour, digital culture environment, protest, coronavirus, poetry, cultural analysis,

PDF

___

‘t Hart, Marjolein (2007). “Humour and social protest: an introduction.” IRSH, 5: 1–20. ‘t Hart, Marjolein (2016). “The role of humor in protest cultures.” K. Fahlenbrach, M. Klimke, ve J. Scharloth (Eds.), Protest cultures: a companion (protest, culture and society, Vol. 17, pp. 198-204). New York-Oxford: Berghahn Books. BASAT, Ezgi M. (2016). “İşsiz Karagöz’den İşler Güçlere halk mizah tiplerinin dönüşümü.” Medya ve Mizah(Ed: Huriye Kuruoğlu-Mikail Boz). Ankara: Nobel Akademik, ss. 151-166. BASCOM, William R. (1954). “Four functions of folklore.” The Journal of American Folklore, 67 (266): 333-349. BAŞGÖZ, İlhan (1986). “Türk halk edebiyatında protesto geleneği”. Folklor yazıları. İstanbul: Adam Yayınları, ss. 181-191. BAŞGÖZ, İlhan (1996). “Protesto: folklorun beşinci işlevi (fonksiyonu)”. Folkloristik. Umay Günay armağanı (Ed. Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan). Ankara: Feryal Matbaası, ss. 1-4. BAYAT, Fuzuli (2019). “Sözlü kültürde protesto yönüyle mizah.” Türk edebiyatında mizah sempozyumu (13-15 Mayıs 2016) bildirileri, Ankara: TDK, ss. 369-379. BİNARK, Mutlu (2015). “Yeni medya özel sayısı hakkında: neden?”. Folklor/Edebiyat, 21 (83): 9-18. BLANK, Trevor J. (2009). “Toward a conceptual framework for the study of folklore and the internet.” Folklore and the internet. Vernacular expression in a digital world. Utah: Utah State University Press, ss. 1-20. BLANK, Trevor J. (2012). “Pattern in the virtual folk culture of computer-mediated communication.” Folk culture in the digital age: the emergent dynamics of human interaction. Utah: Utah State University Press, ss. 1-24. BLANK, Trevor J. (2013). The last laugh: folk humor, celebrity culture, and mass-mediated disasters in the digital age. Wisconsin: The University of Wisconsin Press. BLANK, Trevor J. (2014). Toward a conceptual framework for the study of folklore and the internet. Colorado: University Press of Colorado. BÜYÜKOKUTAN, Aslı (2011). Muğla yöresi kadın merkezli geleneksel uygulamalarla bu uygulamalara bağlı sözlü ürünlerin işlevleri üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. CHIMUANYA, Lily ve AJIBOY, Esther (2016). “Socio-semiotics of humour in Ebola awareness discourse on facebook.” Analyzing language and humor in online communication (Ed: Rotimi Taiwo vd.), Hershey: IGI Global Press, ss. 252-273. ÇOBANOĞLU, Özkul (1999). “Elektronik kültür ortamında âşık tarzı şiir geleneği bağlamında çukurova âşıkları üzerine tespitler.” III. Uluslararası Çukurova halk kültürü bilgi şöleni (30 Kasım-2 Aralık 1998)bildiriler kitabı. Adana: T.C. Adana Valiliği-Çukurova Üniversitesi Yayınları, ss. 246-253. Erişim: http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_3/cobanoglu.php ÇOBANOĞLU, Özkul (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları. ÇOBANOĞLU, Özkul (2016). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları (8. Baskı). ÇOBANOĞLU, Özkul (2018). “Halkbiliminde yeni paradigmalar bağlamında internet folkloru.” 9. milletlerarası türk halk kültürü kongresi bildirileri (genel konular), , Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 121-126. ÇOBANOĞLU, Özkul (2019). “Âşık tarzı edebiyat geleneğinde anlatım tutumları bağlamında mizah ve taşlamanın işlevselliği üzerine.” Türk edebiyatında mizah sempozyumu (13-15 Mayıs 2016) bildirileri, Ankara: TDK, ss. 769-777. ÇÖGENLİ M. Zahid (2013). Üniversitelerde mobbing'in incelenmesi ve akademisyenler üzerine bir uygulama Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. EKER, G. Öğüt (2014). İnsan kültür mizah. İnsanlık tarihinde mizahın serüveni: felsefi bir problem olan mizahtan eğlence endüstrisinde tüketim nesnesi mizah. Ankara: Grafiker Yayınları (2. Baskı). EKİCİ, Metin (2013). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık (. Baskı). FOLEY, John M. (2012). Oral tradition and the internet. Pathways of the mind. Urbana: University of Illinois Press. FREEMAN, Linton C. (1957). “The changing functions of a folksong.” The Journal of American Folklore, 70 (277): 215-220. GÜLÜM, Erol (2018), “Dijital iletişim teknolojileri aracılı bir folklorik seneyim alanı olarak sanal ortam.” Millî Folklor, 119: 127-139.. KLEIN, Allen (1989). Mizahın iyileştirici gücü. İstanbul: Epsilon. KOESTLER, Arthur (1997). Mizah yaratma eylemi. (Çev. Sevinç ve Özcan Kabakçıoğlu). İstanbul: İris Yayıncılık. KRESS, Gunther (2003). Literacy in the new media age. London: Routledge KUIPERS, Giselinde (2016). “Mizahın sosyolojisi.” Medya ve mizah. (Ed: Huriye Kuruoğlu-Mikail Boz). Ankara: Nobel Akademik, ss. 47-78. MEŞE, Gülgün (2016). “Mizah ve sosyal psikoloji.” (Ed: Huriye Kuruoğlu-Mikail Boz). Ankara: Nobel Akademik, ss. 81-96. MORREAL, John (1997). Gülmeyi ciddiye almak. İstanbul: İris Yayıncılık. ONG, Walter J. (2014). Sözlü ve yazılı kültür. Sözün teknolojileşmesi. (Çev. Sema P. Banon), İstanbul: Metis (5. baskı). ORING, Elliott (1976). “Three functions of folklore: traditional functionalism as explanation in folkloristics.” The Journal of American Folklore, 89 (351): 67-80. ORING, Elliott (2003). “The context of internet humor.” Engaging Humor. Urbana-Chicago: University of Illinois Press, ss. 129-140. ÖNGÖREN, Ferit (1998). Cumhuriyetin 75. yılında Türk mizahı ve hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1983.ÖZDEMİR, Nebi (2015). Medya kültür ve edebiyat Ankara: Grafiker Yayınları (3. Baskı). ÖZCAN, Ömer (2002). Başlangıçtan günümüze Türk edebiyatında hiciv ve mizah (yergi ve gülmece). İstanbul: İnkılap. ÖZDEMİR, Nebi (2017). Kültür bilimi ve yönetimi, Ankara: Grafiker Yayınları. PEHLİVAN, Sinem (2016), Türkiye’de 1980 sonrası protest sanat incelemeleri. İstanbul: İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. SARIKAYA, Elif Eda (2019). 20. yy. Doğu Anadolu taşlamalarında mizahın protesto işlevi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. SEVİNDİK, Azem (2017a). Türk halk kültüründe mizah ekolojisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. SEVİNDİK, Azem (2017b). “Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi üzerinden Türk mizahının geçmişi ve bugünü.” ASOS Journal, 58: 367-378. YILMAZ, Adile (2018). “Araba arkası yazılar ve folklorun beş işlevi.” Millî Folklor, 118: 49-62.