İSTANBUL İMGESİNİ YİTİRİRKEN GERİYE KALANLAR: UYKU SERSEMİ’NDE NOSTALJİ VE MELANKOLİ

Hakan Bıçakçı’nın 2017’de yayınlanan Uyku Sersemi adlı romanı 2000’li yıllardan itibaren hızla değişen İstanbul’a dair bir metindir. Romanda İstanbul’un bir yandan yoğun bir tüketimle bir yandan da hızlı bir kentsel dönüşümle sakinlerinin zihninde taşıdığı kentsel imgesini yitirmeye başlaması anlatılır. İstanbul, onu diğer kentlerden ayıran, ona ruhunu veren mekânlarını birer birer kaybedip kimliksizleşirken, kimliğini bu kent üzerinden kurmuş, belleğini kentin mekânlarındaki hatıralarla oluşturmuş romanın başkarakteri Kahraman Kara gibi sakinleri de kimliksizleşir, kentle birlikte parçalanır, bütünlüğünü kaybeder. Bu, bir yandan geçmişe sığınmayı, nostaljiyi beraberinde getirirken diğer yandan da hafızasını, kimliğini, benlik bütünlüğünü kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalan kentli insanı derin bir melankoliye sürükler. Uyku Sersemi, bu bağlamda 2000’li yılarda hızla değişen İstanbul’a dair edebiyat aracılığıyla bir bellek oluştururken bu makale, bu belleğin işaret ettiklerini, imgesini yitiren İstanbul’un neden olduğu nostalji ve melankoliyi romanın başkarakteri üzerinden tartışmaya açar.

WHILE ISTANBUL LOSES ITS IMAGE: NOSTALGIA AND MELANCHOLY LEFT BEHIND IN UYKU SERSEMI

Uyku Sersemi by Hakan Bıçakçı which was published in 2017 is about Istanbul, that has been changing rapidly from 2000s. The novel narrates that, with an intense consumption and a fast urban transformation, Istanbul begins to lose its urban image which has been already settled in its residents’ minds. While Istanbul fails to keep possession of its identification by losing its places one by one which distinguish it from the other cities and give it its soul, this means that its residents, who established their identities based on the city and constituted their memories with the city’s places, like Kahraman Kara who is the protagonist in the novel, also lose their identity and integrity and become fragmental. On the one side this brings nostalgia, taking refuge on the past, on the other side it hauls the resident who feels under the danger of losing her/his memory, identity and self-completeness to deep melancholy. In this context, while Uyku Sersemi consists a memory about rapidly changing İstanbul in 2000s through literature, this article is about the things indicated by this memory, discusses the nostalgia and melancholy caused by İstanbul which loses its image, through the protagonist of the novel.

PDF

___

Arendt, H. (2003). İnsanlık durumu. (B. S. Şener. Çev.). İstanbul: İletişim.
Bauman, Z. (2018). Retrotopya. (A. Karatay, Çev.). İstanbul: Sel.
Berman, M. (2013). Katı olan her şey buharlaşıyor: modernite deneyimi. (Ü. Altuğ, B. Peker Çev.). İstanbul İletişim.
Bıçakçı, H. (2017). Uyku sersemi. İstanbul: İletişim.
Boym, S. (2009). Nostaljinin geleceği. (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Metis.
Cassin, B. (2008). Nostalji: insan ne zaman evindedir? (S. Kıvrak, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
Çetken, P. (2017). Sil baştan yaşayan kent ve insanları. T. Erman, S. Özaloğlu (Der.), içinde, Bir varmış bir yokmuş: toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar (s. 91-103). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Henden, Ş. B. (2019). Kentsel dönüşüme eleştirel bakış. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 05 (02): 78-89.
Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık anıları: bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek. (K. Atakay. Çev.). İstanbul: Metis.
Kılıç, T. ve Hardal. S. (2019). İstanbul'daki kentsel dönüşüm projelerinin genel bir eleştirisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 62 (12): 347-355
Kristeva, J. (2009). Kara güneş: depresyon ve melankoli. (N. Demiryontan, Çev.). İstanbul: Bağlam.
Lynch, K. (1996). Çevrenin imgesi. (İ. Özdemir, Çev.). Cogito: kent ve kültür, Yaz (8): 153-161.
Özaloğlu, S. (2017). Hatırlamanın yapıtaşı mekânın bellek ile ilişkisi üzerine. T. Erman, S. Özaloğlu (Der.), içinde, Bir varmış bir yokmuş: toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar (s. 13-21). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Özmen, E. (2017). Vazgeçemediklerinin toplamıdır insan: yas melankoli, depresyon, İstanbul: İletişim.
Schwartz, T. C. (2011). Loss, meaning, and melancholy in our digital society. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. San Diego: University Of California.
Sennet, R. (2012). Karakter aşınması; yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri. (B. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Shaukland, G. (1996). Tarihi değeri olan kentlere neden el atmalıyız? (K. Tuncay, Çev.) Cogito: Kent ve kültür, Yaz (8): 23-35.
Simmel, G. (2006). Modern kültürde çatışma. (T. Bora, N. Kalaycı, E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim.
Simmel, G. (1996). Metropol ve zihinsel yaşam. (B. Öcal Düzgöre, Çev.). Cogito: kent ve kültür, Yaz (8): 81-89.
Susam, A. (2015). Toplumsal bellek ve belgesel sinema. İstanbul: Ayrıntı.
Teber, S. (2004). Melankoli: "normal bir anomali". İstanbul: Say.