Sadru’l-İslâm Dönemi Arap Şiirinde Mersiye Sanatı ve Önemi

Bu çalışma, Sadru’l-İslâm dönemi edebiyatında önemli bir yere sahip olan mersiye şiirlerinin analizini amaçlamaktadır. İlk olarak döneme ait edebî eserler, özellikle şiirler incelenecek ve mersiye şiirinin gelişim süreçleri, ele aldığı konular ve öne çıkan şairlere odaklanılacaktır. Bu bağlamda, dönemin tarihi ve sosyal yapısı, mersiye şiirlerinin ortaya çıkışı ve gelişiminde belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, dönemin siyasî, içtimaî ve kültürel yapılarına ilişkin kaynaklar da incelenecektir. Çalışma kapsamında mersiye şiirleriyle ilgili farklı görüşler ve yorumlar da tetkik edilecek, dönemin konuyla ilgili edebî anlayışı ve değerleri hakkında bir analiz yapılacaktır. Bu analiz, mersiye şiirlerinin yalnızca bir edebî tür olmadığını, aynı zamanda dönemin sosyal, kültürel ve estetik değerlerini yansıtan bir araç olduğunu da gösterecektir. Yalnızca Sadru’l-İslâm dönemine ait şiirsel kompozisyonların incelenmesine odaklanan ve sınırlandırılmış kapsamıyla temayüz eden bu araştırma, konuyla ilgili mevcut bilimsel çalışmalardan ayrılarak akademik söylemi zenginleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Edebiyatı, Klasik Arap Şiiri, Mersiye, Ağıt, Yas

The Lamentation Poetry and its Significance in the Ṣadr al-Islām Period

This study aims to analyze rithā’ poetry, which holds a significant place in the literary production of the Ṣadr al-Islām (early Islamic) period. To this end, literary works of the period, especially poems, will be carefully scrutinized, while tracing the development process of rithā’ poems, identifying the themes and topics covered, and exploring the prominent poets of the genre. Additionally, the historical and social context of the period, which played a pivotal role in the emergence and evolution of rithā’ poems, will be taken into account. Therefore, sources that shed light on the political, social, and cultural structures of the period will also be examined. The study will also investigate different perspectives and interpretations of rithā’ poems and conduct an extensive analysis of the literary understanding and values of the period. The outcomes of this study will demonstrate that rithā’ poetry not only embodies a literary genre but also serves as a mirror reflecting the social, cultural, and aesthetic values of the Ṣadr al-Islām period. This research, characterized by its circumscribed purview, which solely emphasizes the examination of poetic compositions from the Ṣadru’l-Islām era, sets itself apart from extant scholarly inquiries on the topic, thereby enriching the academic discourse.

Keywords:

Arabic Language and Literature, Classical Arabic Poetry, Rithā’, Lamentation, Mourning,

PDF

___

al-‘Affānī, Sayyid b. Ḥusayn. Fursān al-nahār min al-ṣaḥābah al-akhyār. Jiddah: Dār Mājid ʻAsīrī, n.d. ‘Alī b. Abî Ṭālib. Dīwān al-Imām ‘Alī. ed. Na‘īm Zarzūr. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyye, n.d.
Ḍayf, Shawqī. al-Rithā’. Cairo: Dār al-Ma‘ārif, 4th Edition, n.d.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi - II: Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2nd Edition, 2013.
Fawwār, Zaynab bt. ‘Alī. al-Durr al-manthūr fī ṭabaqāt al-khudūr. 2 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya 1999.
Göçemen, Yakup. “Câhiliyeden Endülüs’ün Yıkılışına Kadar Arap Edebiyatında Şehir Mersiyeleri”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (June 2020), 277-320.
Gök, Murat. Ka‘b. b. Mâlik’in Hayatı ve Kişiliği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 2010.
Ḥassān b. Thābit. Dīvān Ḥassān b. Thābit. ed. ‘Abd A. Muhennā. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmmiyya, 2nd Edition, 1414/1994.
Ḥusayn, ‘Adhrā ‘Awda. “al-Rithā’ fī al-shi‘r al-Jāhilī wa al-Islāmī”. Majalla al-Ustādh 208 (1435/2014), 143-154.
al-Ḥusrī al-Qayrawānī, Abū Ishaq İbrāhīm b. ‘Alī. Zahr al-ādāb wa thamar al-albāb. ed. ‘Alī Muḥammad al-Bijāwī. 2 Volumes. s.l.: Dār Iḥya’ al-Kutub al-‘Arabiyya, 1372/1953.
Ibn Hīshām. al-Sīra al-Nabawiyya. ed. Muṣṭafā al-Saqqā - İbrāhīm al-Abyārī - ‘Abd al-Ḥafîẓ al-Shalabī. 2 Volumes. Egypt: Muṣṭafā al-Bābī al-Ḥalabī wa Awlāduh, 2nd Edition, 1375/1955.
Kaḥḥāla, ‘Umar Riḍā. A‘lām al-nisā’ fī ‘ālamay al-‘Arab wa al-Islām. 5 Volumes. Beirut: Mu’assasa al-Risāla, n.d.
Korkmaz, Seyfullah. “Tokatlı Şâir Rızâî İshâk b. Hasan’ın Bir Mersiyesi”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12 (2002), 185-202.
Lichtenstadter, Ilse. “Geschichte in dichterischem Gewand in der alten arabischen Literatur”. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 133/1 (1983), 30-42.
Qāsim, Fadwā ‘Abd al-Raḥīm. al-Rithā’ fī al-Andalus ‘Aṣr Mulūk al-Ṭawā’if. Nablus: al-Najah National University, Kulliya al-Dirāsāt al-‘Ulyā, Master’s Thesis, 1423/2022.
al-Qayrawānī al-Azdī, Abū ‘Alī al-Ḥasan Ibn Raşîq. al-‘Umda fī maḥāsin al-shi‘r wa ādābih. ed. Muḥammad Muḥyī al-Dīn ‘Abd al-Ḥamīd. 2 Volumes. Beirut: Dār al-Jīl, 1401/1981.
Toprak, M. Faruk. “Mersiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/221. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
Toprak, M. Faruk. Endülüs Şiirinde Mersiye. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
Üstün, Mahmut. “Klasik Arap Şiirinde Mersiye”. Kafkas Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (January 2021), 393-417.
Yılmaz, Mehmet. “Hz. Fâtıma’nın Allah Resûlü’ne Mersiye Şiirleri”. Dergiabant 8/2 (2020), 711-731.
Zaydān, Jurjī. Ta’rīkh ādāb al-lugha al-‘Arabiyya. Windsor: Hindāwī, 2013.