Mimarlıkta “Tasarım Mekânı, Yaratım Düzlemi ve Tasarımcı Kimliği”ndeki Değişimlerin Tarihsel Süreç İçerisinde Örnekler Üzerinden Yeniden Okunması

Çalışma, dönüşen paradigmalar bağlamında, tasarımcı kimliğindeki değişimi “yaratım düzlemi” ve “tasarım mekânı” kavramları üzerinden tartışmaktadır. Bu çerçevede, tasarım mekânı, mekânı inşa eden tasarım ürünü; yaratım/tasarım düzlemi tasarım mekânının üretildiği alan; mekân ve tasarım mekânının üretici aktörü ise “tasarımcı özne” olarak tanımlanmıştır. Yaratım düzlemi ve tasarımcı kimliği, tasarım esnasında tasarımı harekete geçiren durumlar, tasarımı oluşturan temeller olarak tanımlanabilir. Tasarımcı özne, eskizler, modeller, çizimler ve/veya metinlerden oluşan yaratım düzleminde yorumladığı ve şekillendirdiği bir tasarım mekânını evirerek “mimari mekânı” cisimleştirir. Bu anlamda, tasarım nesnesinin biçimlendiği yaratım düzlemi, tasarım mekânının kurulumunda belirleyici ve ayırt edici rol oynar. Öte yandan, her çağın ruhu, tekniği ve bilgisi kendine özgü ortak yaratım bileşenleri üretmekte ve tasarımcı öznenin kimliğini kuran bu atmosferi dönüştürmektedir. Çağların kendine özgü ruhlarını yansıtan paradigmalar da tasarımcı özneyi etkileyen duyusal girdiler olarak tasarım mekânının üretiminde etkilidir. Bu çalışmada, tasarımı var eden ve tetikleyen durumların açıklanmasıyla tasarımcı kimliğinin oluşum süreci, Michael Foucault’nun “episteme” olarak tanımladığı tarihsel çerçeve referans alınarak Klasik, Modern ve 21. Yüzyıl olarak üç tarihsel dönem çerçevesinde incelenmiş ve tartışılmıştır. Dönemler arası yaşanan kırılmalar sonucu oluşan paradigmalar ve paradigmaların tasarımcı kimliğinin değişimine etkileri, Steven Holl’un Klasik, Modern ve 21. Yüzyıl’a ait kavramsal ayrımının çözümü kapsamında, analoji, mekanik ve dijital yöntemler ile örneklendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

tasarımcı kimliği, tasarımcı kimliğini etkileyen etmenler, yaratım düzlemi, duyusal girdiler, tasarım ifade araçları

Re-reading the Changes in "Design Space, Plane of Creation and Designer Identity" in Architecture Through Examples in the Historical Process

The study discusses the change in designer identity through the concepts of "creation plane" and "design space" in the context of transforming paradigms. In this framework, the design space is the design product that builds the space; the creation/design plane is the area where the design space is produced; the productive actor of the space and design space is defined as the "designer subject". The plane of creation and the identity of the designer can be defined as the situations that activate the design during the design and the foundations that form the design. The designer subject embodies the "architectural space" by transforming a design space that she/he interprets and shapes on the plane of creation consisting of sketches, models, drawings and / or texts. In this sense, the plane of creation in which the design object is shaped plays a decisive and distinctive role in the establishment of the design space. On the other hand, the spirit, technique and knowledge of each age produce unique co-creation components and transform this atmosphere that establishes the identity of the designer subject. Paradigms that reflect the unique spirits of the ages are also effective in the production of design space as sensory inputs that affect the designer subject. In this study, the formation process of the identity of the designer, by explaining the situations that create and trigger the design, has been examined and discussed within the framework of three historical periods as Classical, Modern and 21st Century, with reference to the historical framework defined as "episteme" by Michael Foucault. The paradigms formed as a result of the breaks between the periods and the effects of the paradigms on the change of the designer identity are exemplified in analogy, mechanical and digital sense within the scope of the solution of Steven Holl's conceptual distinction of Classical, Modern and 21st Century.

Keywords:

designer identity, plane of creation, design space, factors affecting designer identity, expression tools in design,

PDF

___

Aras, K. (2013). Gilles Deleuze Felsefesinde Özne-Oluş’un Ontolojik Tasarımı . (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
Aydınlı, S. (1993). Mimarlıkta Estetik Değerler. İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı.
Bergson, H. (2017). Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri. (M. Ş. Tunç, Çev.) İstanbul.
Boudon, P. (2018). Mimari Mekan Üzerine: Mimarlık Epistemolojisi Üzerine Deneme. Janus Yayıncılık.
Curtis, W. (1996). Modern Architecture. Phaidon Press.
Dwelshauvers, G. (1952). Psikoloji. (M. Ş. Tunç, Çev.) İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
Foucault, M. (2005). The Order of Things An archaeology of the human sciences. Taylor and Francis e-Library.
Görgül, E. (2000). Kuramsal metinler bağlamında mimarlıkta sürekliliğe bakış: Vitruvius, Alberti ve Le Corbusier. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü .
İnceoğlu, N. (2020). Eskizler Çizerek Düşünme Düşünerek Çizme. YEM Yayın.
İnner, S. (2019). Biyomimikri ve Parametrik Tasarım İlişkisinin Mimari Alanında Kullanımı ve Gelişimi. Tasarım Enformatiği Uluslararası Hakemli Akademik Dergi, 01(01).
Kaçmaz, Ş. (2019). Parametrik Tasarım ve BIM. Yapı Bilgi Modelleme Uluslararası Hakemli Akademik Dergi, 01(01).
Kahn, L. (2014). Öğrencilerle Söyleşiler . (N. Dikbaş, Çev.) İstanbul: Yem Yayınları.
Kant, I. (2010). Arı Usun Eleştirisi. İstanbul: İdea Yayınları .
Kolarevic, B. (2003). Architecture in the Digital Age: Design and Manufacturing. Londra: Taylor & Francis.
Küçükalp, K. (2008). Batı Metafiziğinin Dekonstrüksiyonu: Heideggerve Derrida. Sentez Yayınları.
Lawson, B. (2005). How Designers Think. Routledge.
Mennan, Z. (2014). Mind the Gap: Reconciling Formalism and Intuitionism in Computational Design Research. Footprint.
Oxman, R. (2006). Theory and Design in the First Digital Age. Design Studies. Elsevier, Design Studies, 27/3. doi:10.1016/j.destud.2005.11.002
Picon, A. (2010). Digital culture in architecture. Basel: Birckhäuser.
Russell, B. (2016). Batı Felsefesi Tarihi (Cilt 3). (M. Sencer, Çev.) Say Yayınları.
Sayın, T. (2016). Mimari Tasarımda Bergsonculuğu Deleuzecü Bir Ontoloji Üzerinden Tekrar Düşünmek. MEGARON, 11(2). doi:10.5505/megaron.2016.30074
Shiner, L. (2018). Sanatın İcadı. Ayrıntı Yayınları.
Tanyeli, U. (2004). Modernizmin Sınırları ve Mimarlık: Modernizmin Serüveni . (E. Batur, Çev.) İstanbul : Alkım Yayınevi.
Uraz, T. U. (1993). Tasarlama Düşünme Biçimlendirme. İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı.
Venturi, R., Scott, B. D., & Izenour, S. (1972). Learning from Las Vegas. Cambridge: MIT Press.
Yeyman, E. (2018). Dijital Tasarım Söylemlerinin Stüdyo Ortamında Yansımaları Üzerine Bir Tartışma. (Yüksek Lisans Tezi). İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü .
Yıldız, Ö. T. (2014). Anlam Kavramını 21. Yüzyıl Mimarlığı Üzerinden Okumaya Yönelik Bir Yaklaşım. (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü .
Yılmaz, İ. (2018). Mimarlıkta Tasarım Mekanını Yeniden Düşünmek. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
İnternet Kaynakları
URL-1: http://nyitarch161.blogspot.com/2016/11/basilica-of-sant-andrea-italy.html ve https://www.researchgate.net/figure/SantAndrea-Mantua-Proportional-scheme-facade-Drawing-by-author_fig2_285614237 Son Erişim Tarihi: 01.10.2021. Erişim Saati: 14:30
URL-2: https://lecorbusier-worldheritage.org/en/villa-savoye-et-loge-du-jardinier/ Son Erişim Tarihi: 03.10.2021. Erişim Saati: 19:30
URL-3: https://www.atlasofplaces.com/architecture/centre-pompidou/ Son Erişim Tarihi: 03.10.2021. Erişim Saati: 21:00
URL-4: https://www.moma.org/ Son Erişim Tarihi: 04.10.2021. Erişim Saati: 10:00
URL-5: https://architexturez.net/doc/az-cf-166256 Son Erişim Tarihi: 04.10.2021. Erişim Saati: 12:30
URL-6: https://www.uncubemagazine.com/blog/15926627 Son Erişim Tarihi: 04.10.2021. Erişim Saati: 15:30
URL-7: https://archive.normanfosterfoundation.org/heritage/es/micrositios/inicio.do, https://www.archdaily.com/775601/ad-classics-new-german-parliament-reichstag-foster-plus-partners, https://arcretrofitting.files.wordpress.com/2014/03/1de06be036206f30bb117c8b5f707ab1.jpg ve https://www.fosterandpartners.com/projects/reichstag-new-german-parliament/ Son Erişim Tarihi: 04.10.2021. Erişim Saati: 19:00
URL-8: http://www.tschumi.com/projects/all/image/alphabetical/ Son Erişim Tarihi: 05.10.2021. Erişim Saati: 20:30
URL-9: https://www.researchgate.net/figure/Greg-lynns-embryological-House-in-the-Microstation-environment-rendered-as-a-wire-frame_fig1_241898313 Son Erişim Tarihi: 05.10.2021. Erişim Saati: 23:30
URL-10: https://www.unstudio.com/en/page/11738/southbank-by-beulah Son Erişim Tarihi: 06.10.2021. Erişim Saati: 15:00
URL-11: https://discourse.mcneel.com/t/ancient-tree-residence-architecture-competition/127011 Son Erişim Tarihi: 06.10.2021. Erişim Saati: 17:00
URL-12: https://www.designboom.com/architecture/zaha-hadid-heydar-aliyev-cultural-centre-progress/ ve https://www.zaha-hadid.com/architecture/heydar-aliyev-centre/ ve https://www.zaha-hadid.com/architecture/heydar-aliyev-centre/ Son Erişim Tarihi: 06.10.2021. Erişim Saati: 17:30
URL-13: https://www.evolo.us/warp-skyscraper/ Son Erişim Tarihi: 06.10.2021. Erişim Saati: 19:00
URL-14: https://www.researchgate.net/figure/Architectural-drawing-The-Thermal-Vals-Peter-Zumthor_fig2_318985526 ve https://en.wikiarquitectura.com/building/bruder-klaus-field-chapel/ Son Erişim Tarihi: 07.09.2021. Erişim Saati: 12:00