Yüz Yıllık Perspektifte Van Kenti İmar Planlama Çalışmaları

Ülkemizin en doğusunda yer alan Van İli, bölgede özgün mimari ve coğrafi karakteristik özelliklere sahiptir. Van İlinin kentsel mimari oluşumu ve gelişimi XX. yüzyılın başlarına kadar Eski Van Şehri’nde meydana gelmiştir. Eski Van Şehri’ndeki mimari yapılar, 1918 yılında Rus ve Ermenilerin bölgeden çekilmeleri sırasında tamamen yakılıp yıkılmıştır. Bu tarihten sonra mimari yapılaşma günümüz Van kentinde devam etmiştir. Kentin imar planı, ilk olarak 1925 yılında yapılmış daha sonra 1945, 1970, 1985, 1996 ve 2014 yıllarındaki planları ile günümüz Van Şehri’nin İmar Plan oluşmuştur. 2011 yılında Van da oluşan iki deprem sonucunda kentin eksik olan sosyal donatılarının ve kentsel mekânlarının planlanması, yeniden hazırlanan imar planı ile düzenlenmiştir. Yeni hazırlanan imar planı ile büyüyen ve gelişen günümüz Van Şehri, güneyde Edremit’te, doğuda Erek Dağı eteklerine ve kuzeyde ise Kalecik bölgelerine kadar planlanma kapsamı içerisinde değerlendirilmiştir. 2012 yılında Van Büyükşehir Belediyesi kurularak anakent düzeyine çekilen planlama kararları ve stratejileri kentin gelişimini ve dönüşümünü hızlandırmıştır. Van kenti, son yüzyıl içinde çeşitli zorunlu sebeplerden dolayı dört kez yerleşim alanı değişikliği yapılmıştır. Çalışmada Van şehrinde gerçekleşen alan değişiklikleri planlama kararları ve süreçleri ele alınarak geçmişten günümüze değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eski Van Şehri, , Kentsel Dönüşüm, Mekânsal Dönüşüm, Planlama Stratejileri, İmar Planı

Urban Planning Studies for the City of Van in a Centennial Perspective

Located in the most eastern part of Turkey, Van Province has unique architectural and geographical characteristics in the region. The urban architecture formation and development of Van Province took place in the Old Town of Van until the early part of the XX century. The architectural structures in the Old City of Van were completely burnt down and destroyed in 1918 during the withdrawal of the Russians and Armenians from the region. Since then, architectural construction has continued in the modern city of Van. The city's zoning plan was first made in 1925, and then, with the plans in 1945, 1970, 1985, 1996 and 2014, the Urban Development Plan of today's Van City was formed.As a result of the two earthquakes that occurred in Van in 2011, the planning of the missing social facilities and urban spaces of the city was regulated by the reconstructed zoning plan. The city of Van, which has grown and developed with the newly prepared zoning plan, has been evaluated within the scope of planning, from Edremit in the south, to the hillside of Erek Mountain in the east and Kalecik regions in the north. Planning decisions and strategies taken to the metropolitan level by establishing the Van Metropolitan Municipality in 2012 accelerated the development and transformation of the city. The city of Van has changed its settlement area four times in the last century due to various compulsory reasons. In the study, the area changes that took place in the city of Van were evaluated from the past to the present by considering the planning decisions and processes.

Keywords:

The Old Town of Van, Urban Transformation, Spatial Transformation, Planning Strategies, Zoning Plan, Urban Planning,

PDF

___

Akşener, H. S. (1996). Van’dan Vaniköy’e. İstanbul: Mapsan.
Akşener, H. S. (2010). Van'dan Vaniköy'e 2, İstanbul: Gökyüzü.
Bekiroğlu, M. S., Subaşı, Y., Öztürk, Ş., Yeğin, M. (2012). Mimarlık Açısından 2011 Van Depremleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi 23 Ekim ve 9 Kasım 2011 Van Depremleri Raporu 2011, s. 79-105.
Brant, J. (1840). Notes of a Journey through a Part of Kurdistan X. JR. AS., London
Evliya Ç. (1993). Seyahatname C. III-IV., İstanbul:Üç Dal.
Gümüş, E. (2020). 1990-2018 Yılları Arasında Van İskele Mahallesi’nin Yapısal Değişimi ve Afet Konutlarının İncelenmesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Günel, F. M. (1993). Eski Van Kent Dokusu Üzerine Bir Deneme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Hovannısıan, R. (2016). G. Tarihi Kentler ve Ermeniler VAN. İstanbul: Aras.
Jurbert, P. A. (1821). Voyage en Armenie 1805-1806, Paris.
Kal’a-i Seng-i Van, Topkapı Sarayı Arşivi, E. 9487.
Karafekioğlu, S. R. (1939). Güneydoğu I. Genel Müfettişlik Bölgesi. Ankara, 275.
Kazım Karabekir Paşa, (2009). Hayatım. İstanbul: Yapı Kredi.
Kevorkıam, R. H., Paboudjran, P. B. (1913). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeniler. İstanbul: Aras.
Köker, O. (2005). 100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler, İstanbul: Bir Zamanlar.
Kömürcüoğlu, A. (1945). Van Şehir Planı Raporu, Arkitekt Dergisi, III, s. 27-29.
Layard, A. H. (1853). Nineveh and Babylon, John Murray, London.
Lynch, H., Finnis, B. (1901). Armenia Travels and Studies II. New York and Longmans, London
Öztürk, Ş. (1996). Tarihi Van Evleri, İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, S. 32, 1996, s. 61-63.
Öztürk, Ş. (2001). Eski Van Şehir Surları, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, S.102, s. 32-34.
Öztürk, Ş. (2002). Van Gölü Havzası Ortaçağ ve Sonrası Su Mimarisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Öztürk, Ş., (2004). Mimarlık ve Kent, Turkuaz: Denizin Coğrafyasında Van Eski Van: Şehri, Mimarlık Dergisi, S. 317, s. 52-54.
Öztürk, Ş. (2005). 1930 Yılına Kadar Van Kenti ve Mimarlık, UIA Uluslararası XXVIII. Mimarlar Konferansı, İstanbul, s. 99-102.
Öztürk, Ş. (2005). UIA TMMOB Mimarlar Odası Diyarbakır-Mardin Bildirgesi. Van Kenti ve Mimarlık, Ankara, s. 28.
Öztürk, Ş., Yeğin, M. (2012). Deprem Odaklı Dönüşüm Projelerinin Van Kenti Üzerindeki Etkileri. 24. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi Dönüşüm: Yaşama ve Mekâna Etkileri, (05-07 Nisan 2012 Bursa), TMMOB Bursa Mimarlar Odası, s. 235-246.
Öztürk, Ş., Bekiroğlu, M. S., (2013). Internatıonal Van Earthquake Symposıum, (23-27 Oktober 2013), Effectson Structures of 2011 earthquakein Van, s.223
Öztürk, Ş. (2015). Van Yerel Mimarisi (Van Kalesi-Eski ve Günümüz Van Şehri). Yıldız Teknik Üniversitesi / Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ortak Öğrenci Çalışması, İstanbul, s. 25-33.
Öztürk, Ş. (2018). Geleneksel Van Evleri C. I,II. Kayseri: Ormat Matbaası.
Pehlivanlı, H. (1997). Rus Generali Mayewski'nin Doğu Anadolu Raporu. Van Belediye Başkanlığı Yayın No: 4, İstanbul.
Schultz, E. F. (1840). Memories Sur de lac de Van et ses Environs. JA, 3. seri, 141
Shaw, S. J., Shaw, E. K. (1997). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey I., New York: Cambridge University Press.
Süleyman Sabri Paşa (1960). Van Tarihi ve Kürtler Hakkında Tetebbulalar. Ankara: Kültür Sanat.
Texier, C. (1852). Description de I’ Arménie la Perse et la Mésopotamie II. French View all editions and formats, Paris.
TMMOB Mimarlar Odası (1996). Van ‘da Kent ve İmar Sorunları. Mimarlar Odası Yayınları, Ankara.
TMMOB Mimarlar Odası (1998). Van Dosyası, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara.
Van Vilayet Salnamesi 1315, (1995). Van Belediye Başkanlığı, Çev. (Allahverdi, Salih, Güven, Osman) Ankara.