Bayburt Kırsal Ev Mimarisi

Bayburt ili geçiş bölgesinde konumlanması nedeniyle köklü tarihi ve kültürel zenginliklere sahiptir. Kentin tarihi M.Ö. 4000’li yıllara kadar inmektedir. Kurulduğu dönemden günümüze kadar geçen zaman içerisinde farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin kültür, yaşayış ve inançlarıyla hem kent merkezi hem de kırsal yerleşmeleri şekillenmiştir. Kaynaklarda farklı isimlerle anılan kent, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde ‘güzel yurt’ anlamına gelen Bayyurt olarak karşımıza çıkmaktadır.  Kentin zengin tarihi gerek kentsel gerekse kırsal yerleşmelerinde, yaşam alanlarına ve mimariye kendine has özellikler kazandırmıştır. Kırsal mimarinin biçimlenişinde iklim, sosyal-ekonomik yapı ve çevresel faktörler önemli olmuştur.  Bayburt kırsal mimari mirasın büyük bir bölümünü oluşturan evler tescil edilip koruma altına alınmamışlardır. Koruma altına alınmayan bu evler terk ve yerine yeni evlerin yapılması nedeniyle zamanla yok olma sürecine girmiştir. Kır yaşamının her türlü inceliğini yansıtan bu evler kültür varlıkları açısında önemli miras değerine sahiptir. Bu mirasın bütüncül ve uygun yaklaşımlarla korunarak gelecek kuşaklara aktarılması gereklidir.  Bu çalışma kapsamında, Bayburt kırsal ev mimarisi, seçilen 11 adet köyde fotoğraflama, rölöve ve gözlem teknikleriyle tespit çalışmaları yapılmıştır.  Alan çalışmasından elde edilen verilerle evlerin mimari özellikleri analiz edilerek tipolojiler oluşturulmuştur.  Ayrıca evler çevresel veriler, yapı malzemesi, yapım teknikleri, plan, cephe ve diğer yapı elemanları bakımından incelenmiştir. Analiz sonuçları tablolar ve görsel malzeme ile desteklenerek sunulmuştur.

Rural House Architecture of Bayburt

Due to its location in the transition region between the Black sea and Eastearn Anatolia of Bayburt province, it has deep-rooted historical and cultural riches. History of the city it goes down to 4000 years. It has been home to different civilizations from the time it was established to the present day and the culture, life and beliefs of these civilizations have shaped both the city center and the rural settlements. The name of the city with different names in the source, Evliya Çelebi in the chronicle of the “rich country” means that the Bayyurt emerges. The rich history of the city, in both urban and rural settlements, has brought unique features to living spaces and architecture. Climate, social-economic structure and environmental factors have been important in shaping rural architecture.Houses that constitute a large part of the rural architectural heritage of Bayburt are not registered and protected. These houses, which were not taken under protection, were in the process of disappearing from time to time because of be abondoned of the houses and construction of new houses. These houses reflect all the fineness of rural life and have an important heritage value in terms of cultural assets. This heritage must be protected by holistic and appropriate approaches and transferred to future generations.Within the scope of this study, photographing, surveying and observation techniques were carried out in 11 villages of Bayburt rural house architecture. The data obtained from the field work was analyzed and typologies were formed by analyzing the architectural features of the houses. In addition, houses were examined for environmental data, building materials, construction techniques, plan, facade and other structural elements. Analysis results are presented with tables and visual material.

___

  • Anonim, “Gümüşhane”, Yurt Ansiklopedisi, C:V, İstanbul, 1982.
  • Bayburt Valiliği, Bayburt İl Çevre Durum Raporu, Bayburt, 2008.
  • Çorapçıoğlu, K., Çakır, S., Aysel, N.R., Görgülü, H.C., Kolbay, D., Seçkin, N.P., Ünsal, E., “Kırsal Alanda Yöresel Mimari Özelliklerin Belirlenmesi Projesi Kayseri”, Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü, Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Yayını, 1.cilt, İstanbul, 2008.
  • Gündoğdu, H., Genel Özellikleriyle Erzurum Evleri, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 1997.
  • Honigmann, E., Bizans Devletinin Doğu Sınırı, (Çev: Fikret Işıltan), İstanbul, 1970.
  • Karakoyunlu, S., Bayburt Tarihi, Kültür Ofset LTD. ŞTİ, Ankara, 1990.
  • Karpuz, H., Türk İslam Mimarisinde Erzurum Evleri, , T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1993.
  • Kuban, D., Mimarlık Kavramları, 4. Baskı, Yem Yayınları, İstanbul, 1992.
  • Miroğlu, İ., XVI. YY’da Bayburt Sancağı, İstanbul, 1975.
  • Naumann, R., Eski Anadolu Mimarlıgı (Çev. Beral Marda), Ankara, 1985.
  • Özen, H., Akgün, T., “Kırsal Mimari Mirasın Korunması Bağlamında Bayburt Kırsal Geleneksel Evi”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2013.
  • Tümertekin, E., Özgüç, N., Beşeri Coğrafya (İnsan-Kültür-Mekan), Çantay Kitabevi, İstanbul, 1998.
  • Xnophon, Anabasis(Onbinlerin Yürüyüşü), İstanbul, 1939.
  • Woods, John E., The Aqqoyunlu, Clan, Confederation, Empire, Chicago, 1976.