"Kolsuz hanım" üzerine yazılı kültür ve metinlerarası ilişkiler bağlamında bir çalışma

Ziya Gökalp’ın Küçük Mecmûa’da yayımladığı masallar, edebiyat araştırmacıları tarafından “halk masalı” olarak adlandırılmaktadır. Oysa, bu masallar sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına aktarılırken kimi değişikliklere uğramış ve sözlü özelliklerini belirli ölçülerde kaybetmiş olabilir. Dolayısıyla, bu metinlerin “halk masalı” şeklinde adlandırılması bazı sorunları da beraberinde getirecektir. Bu çalışmada, Gökalp’ın adı geçen mecmuada yayımlanan “Kolsuz Hanım” başlıklı masalı ve bu metne kaynaklık eden “Merd-i Sâlih” ve “Helvacı Güzeli” adlı halk masalları birlikte incelenerek masalın yazılı ortama geçerken sözlü kültürden ne ölçüde uzaklaştığı sorgulanmıştır. Ek olarak, Gökalp’ın masallar üzerinde yaptığı değişikliklerin sosyolojik ve ideolojik yönleri üzerinde durulmuş, yazarın kurguda yaptığı değişikliklerin amaçları tartışılmıştır. Bunun yanısıra, masal metnine kaynaklık eden halk masalları ile Gökalp’ın metni arasındaki metinlerarası ilişkiler incelenmiş, böylece, sözlü kültürden yazılı kültüre aktarılan bu tür metinlerin değerlendirilmesinde farklı bir bakış açısı geliştirmek hedeflenmiştir. Sonuçta ise, “halk masalı” şeklindeki bir adlandırmanın yanlış olacağı üzerinde durulmuş, Ong’un “sanat destanı” tanımlamasından yola çıkarak bu tür masalların “sanat masalı” şeklinde adlandırılabileceği öne sürülmüştür.

A study on “Kolsuz Hanım” in the context of literal culture and intertextuality

Ziya Gökalp’s tales which were published in Küçük Mecmûa, are named as “folk tale” by literature researchers. However, these tales might have changed in some ways when they were being transferred from oral culture to literary culture and they may have lost their oral features at certain levels. Hence, calling these tales “folk tales” will bring some problems. In this study, Gökalp’s tale “Kolsuz Hanım” has been examined to find out how far this tale differs from its oral sources, the tales of “Merd-i Sâlih” and “Helvacı Güzeli” as a result of its transition process. In addition, the author focused on the sociological and ideological dimensions of the changes made by Gökalp while rewriting the tales and the Gökalp’s aims for making those changes in the fiction have been discussed. Moreover, intertextual relations between Gökalp’s text and its oral sources have been analysed in order to develop a new perspective for evaluation of the texts that have been transferred to literary culture. In conclusion, it has been asserted that calling them “folk tales” is inaccurate. Thus, in the light of Ong’s definition of “art epic”, the author suggested that these tales should be called “art tales”.

PDF

___

Aktulum (Kubilay), 2000, Metinlerarası İlişkiler, İstanbul, Öteki Yayınları.
Ateş (Murat), 2005, “Ziya Gökalp ve Çocuk Edebiyatı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı nu. 14. Sayfa nu. 95 – 114.
Başgöz (İlhan), 2002, “Giriş”, Sibirya’dan Bir Masal Anası, Yaz: Mark Azadovski, Çev: İlhan Başgöz, Sayfa nu. 1-43, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Başgöz (İlhan), 1986, “Türk Halk Hikâyelerinde Söz Kalıpları”, Folklor Yazıları, Sayfa nu. 39-48. İstanbul, Adam Yayınları.
Dorson (Richard M.), 2006, “İdeolojik Kuram”, Günümüz Folklor Kuramları, Sayfa nu. 25 – 32, Ankara, Geleneksel Yayıncılık.
Filizok (Rıza), 1981, Ziya Gökalp’ın Edebî Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesiri Üzerine Bir Araştırma, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Genette (Gérard), 1982, Palimpsestes, la littérature au second degré, Paris, Seuil.
Günay (Umay), 1975, Elâzığ Masalları (İnceleme), Erzurum, Atatürk Üniversitesi Basımevi.
Luthi (Max), 2003, “Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı”, Halbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Sayfa nu. 314 – 319. Ankara: Millî Folklor Yayınları.
Ong (Walter J.), 2003, Sözlü ve Yazılı Kültür, İstanbul, Metis Yayınları.
Sakaoğlu (Saim), 1998, Masal Araştırmaları, Anakara, Akçağ Yayınları.
Sever (Mustafa), 2007, “Ziya Gökâlp’in Masallarında Tipler”, Millî Folklor, Sayı nu. 74, Sayfa nu. 29-33.
Tansel (Fevziye Abdullah), 1952, Ziya Gökalp Külliyatı – I Şiirler ve halk Masalları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
“Tûtî-Nâme” (Tarih yok.), Sadeleştiren: Şemsettin Kutlu, Tercüman 1001 Temel Eser.
(Ziya) Gökalp, 1977, “Millî Tesânüdü Kuvvetlendirmek”. Makaleler IV, Sayfa nu. 60 – 66, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
(Ziya) Gökalp, 1982, “Halkıyyat I. Masallar”, Makaleler VII, Sayfa nu. 267 – 270, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
(Ziya) Gökalp, 1976a, “Halka Doğru”, Türkçülüğün Esasları, Sayfa nu. 41 – 45, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
(Ziya) Gökalp, 1976b, “Edebiyatın Tahris ve Tezhibi”, Türkçülüğün Esasları, Sayfa nu. 136 – 138, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.