Birey düzeyinde daha çok psikoloji alanını ilgilendiren delilik olgusu, kültür ile olan ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda, folklor disiplininin de çalışma alanına giren bir fenomen olma özelliği gösterir. Anonim kavrayış, anomali karşısında duyduğu tedirginliği ortadan kaldırmak için gerekçeler üretme, bu gerekçeler üze rinden duruma açıklık getirme ve bu sayede karşı karşıya kaldığı olay yahut olguyu normalleştirme eğiliminde dir. Normatif olmayan kişi, durum, olay yahut olgular karşısında halk düşüncesi tarafından ortaya konulan ya nıtlar, kuruluşları ve işlevleri itibari ile folklorik bir yapı teşkil etmektedir. Delilik de, halk düşüncesinde, norm dışı kabul edilen kavramlar arasında yer alır. Delilik fenomeni etrafında oluşan sözlü anlatı kümesi, anonim kavrayışın bu kavramı anlama, açıklama ve normalleştirerek günlük hayatın bir parçası hâline getirme çaba ve sürecinin ürünüdür. Bu anlatmalar, halk düşüncesinin anomali karşısındaki kurgusunu, mantığını ve yanıt üretme mekanizmasının işleyiş biçimini anlama noktasında önemli referans noktaları olma özelliği göstermek tedir. Halkın “deli” olduğu yargısı üzerinde uzlaştığı kimseler ile ilgili düşünce ve tasarımlarını çeşitli yaratma lar üzerinden yansıtma şeklinin değerlendirilmesi ile kolektif zihnin aklın karşısına neyi koyduğu; halk düşün cesine göre, sağlıklı bir zihin yapısının nasıl olması gerektiği gibi bilgilere ulaşmak mümkün olacaktır. Bu bağlamda, folklorun delilik fenomenini ele alma biçimi, veriyi psikopatolojik bir tablo olarak görmekten ziyade, kültürel alan içerisindeki anlam boyutunu göstermek ve bu boyutun folklorik içeriğine odaklanmak şeklinde olmalıdır. Denizli yöresinde derlenen deli ve delilik konulu anlatmaların taşıdıkları bilgi, düşünce ve sanat bo yutları, ürünü oldukları dile bağımlılıkları ve icra dâhilindeki başkalaşımları göz önünde bulundurulduğu za man, söz konusu toplamın metin, doku ve bağlam odaklı bir inceleme modeline uygun olarak değerlendirilme sinin elzem olduğu görülmüştür. Biçim ve içeriğin metne, dil ve üslubun dokuya, çeşitlenmenin ise bağlamsal dinamiklerin varlığına işaret ettiği bu anlatmaların halk bilgisi kapsamında değerlendirilmesi, söz konusu üç unsurun anlatmalardaki karşılığından ileri gelir. Delilik odaklı anlatmaların kuruluşunda, anlatıcı ve dinleyici arasında gelişen iletişimin biçim ve içeriğinden, yörede delilere ve deliliğe ilişkin hâkim görüşlere; anlatıcı kişinin anlatmanın öznesi konumundaki “deli” ile olan yakınlığından, dinleyici kitlenin bahsi geçen “deli”ye karşı tavrına dek çok sayıda bileşen pay sahibidir. Buradan hareketle, delilik temalı halk anlatmalarının yerleşik “tür” kabullerinden bağımsız bir inşaya sahip olmalarının folklorik içerikli bir iletişimin malzemesi olarak de ğerlendirilmelerine engel olmadığı görüşü, çalışmamızın temel hareket noktasını teşkil etmektedir. Bu çalış mada, delilik, psikolojik olmaktan çok kültürel bir olgu olarak ele alınacak ve anlamlı olduğu sosyal bağlam içerisinde değerlendirilecektir. Denizli örnekleminde derlenen deli ve delilik temalı anlatma örneklerinin yapı, içerik ve işlev gibi kurucu unsurlar üzerinden bağlamsal analizi yapılarak, söz konusu anlatmaların folklorik içeriğinin yapılanması incelenecektir.

The phenomenon of madness which mostly concerns the field of psychology at the individual level, also concerns the discipline of folklore, given its relationship with culture. Anonymous understanding tends to pro duce reasons for eliminating the uneasiness of the anomaly and normalize the event or phenomenon it faces by clarifying the situation through these reasons. In response to the non-normative person, situation, event or facts, the answers put forward by the public thought constitute a folkloric structure in terms of their organizations and functions. Madness is one of the concepts that are considered out of the norm in folk thought. The set of verbal narratives around the phenomenon of madness is the product of the effort and process of anonymous thought to understand, explain and normalize this concept and make it a part of everyday life. These narratives are im portant reference points in understanding the fiction, logic and functioning of the response mechanism in the face of anomaly. By evaluating the way in which people reflect on their judgment and reflections on various creations, it will be possible to reach information such as what the collective mind puts against the mind and what a healthy mind structure should be according to the public thought. In this context, the way that folklore deals with the phenomenon of madness should be to show the dimension of meaning within the cultural field and focus on the folkloric content of this dimension, rather than seeing the data as a psychopathological picture. When the information, thought and art dimensions of the narratives about mad and madness compiled in the district of Denizli are considered, their dependence on the language they are the product and their metamorpho sis in execution, it is seen that it is necessary to evaluate the total in accordance with a text, texture and context oriented analysis model. These narratives, in which form and content point to text, language and style to texture, and variance to the importance of context, should be considered within the context of public knowledge because they were founded by these three elements. In the creation of these narratives, In the stage of creating these mad-themed narratives, it is identified that the form and content of the communication between the narrator and the listener, the prevailing views about madness in the region, and the proximity of the narrator with the madman who is the hero of the narrative are effective. In this study, insanity will be considered as a cultural phenomenon rather than a psychological one and will be evaluated within the social context. In this study, the contextual analysis of the mad-themed narratives compiled in Denizli will be made through the constituent elements such as structure, content and function.