ÂŞIKLIK GELENEĞİNDE GRUP İCRASI

Âşık sanatını konu alan çalışmalar, gelenek temsilcisini merkeze alarak incelemiştir. Âşıklığın sözel yönü, icra yapısı, dinleyici ve metinlerin varyantları, üzerinde durulan temel konular olmuştur. Âşığın çıraklık yıllarından itibaren yetişme süreci de irdelenen ana konulardan biridir. Ancak gelenek bugüne kadar bir grup icrası olarak ele alınmamıştır. Esasen âşık sanatı, geleneği temsil eden kişi itibariyle tek kişiliktir. Fakat geleneği, en beğenilen ve ustadan çırağa aktarılan yönleri itibariyle düşündüğümüzde bir grup icrası olarak da görmek gerekir. Bu makalenin amacı âşıklık geleneğini bir grup icrası olarak ele almaktır. Bu durumun gelenek üzerindeki etkileri ana başlıklar halinde sıralanmıştır. Makale mukayeseli yönteme göre hazırlanmıştır. Bu mukayese iki önemli konuya bağlıdır: Geleneğin geçmiş yüzyıllardaki durumu ve dinleyici kitlenin gelenek üzerindeki etkisi. Geleneğin grup icrası olması, iki veya daha fazla sayıda âşığın icra ortamlarında birlikte çalıp söylemeleriyle ilgili olduğu kadar özel yaşamlarıyla da ilintilidir. Arkadaşlığı, âşıklık üzerinden yürüten kişilerin icraları da doğrudan veya dolaylı olarak bu arkadaşlığın yapısına göre şekillenebilmektedir. Bu çalışmada şimdiye kadar üzerinde durulmamış olan konuya giriş mahiyetinde bakış getirilmektedir. Genel olarak sanatçı kişiliği üzerinde durulan âşığın, arkadaşlarıyla olan ilişkisi onun karakterini de anlamamıza yardımcı olacaktır. Sanatçıların arkadaşlığı icralarını az veya çok etkilemektedir. Yirminci yüzyıl bu sanatın yeni icra biçimleri üretmesini sağlamıştır. Tek kişinin başarısı yerine dinleyicinin veya seyircinin memnuniyeti ön plana çıkmıştır. Geçen yüzyılın sanatsal grupların dönemi olduğu söylenebilir. Ustadan çırağa geleneğin aktarımı da bu grup icrası içinde şekillenmiştir. İcra sırasında mekân ve dinleyici kitlenin etkileri tespit edilmektedir. Ancak birden fazla âşığın icra öncesinde ve sırasında aralarındaki iletişimin temel özellikleri yüzeysel olarak ele alınmaktadır. Eser ve eserin sahibi arasındaki bağlantılar tek boyutlu olarak ele alınmamalıdır. Sözel icra ortamında üretilen metin üzerinde ikinci ve üçüncü âşığın da etkisinin olduğu bilinmelidir. Bu nedenle geleneğe sadece nazım veya nesir ürünleri üzerinden değil âşığın çevresini oluşturan diğer gelenek mensuplarını dâhil ederek bakmak gerekir.

Group Performance in the Tradition of Minstrelsy

Studies that are about asiklik ( minstrelsy inTurkish tradition ) have analysed it by centering the custom representative. The oral aspect of âsiklik, performance structure, the audience and the variations of the texts have been accentuated. Progress of the asik beginning from the apprenticeship is one of the key issues. Nevertheless âsik tradition has not been approached as a group performance. Because âsik art is an individual art in respect of the person who represents the tradition. However when we think of the tradition as from the popular aspects of it and its transfer from master to the apprentice we should also see it as a group performance. The purpose of this article is to discuss the minstrel tradition as a group execution. The effects of this situation on the traditions listed under main headings. Articles prepared according to comparative methods. This comparison is based on two issues: The situation in the tradition of the past century and the impact on the tradition of audience. It's being a group performance is related not only to performing with two or three âsiks but also to their private lives. The performances of the ones who carry on their friendship by the way of performance are shaped through the nature of this relationship. This study brings an introductory point of view on the topic that has not been accentuated yet. Generally, singer's identity as an artist is focused on. But his relationship with his friends will help us understand his character. Artists more or less affect the execution of friendship. The twentieth century has led to executive produce new forms of performance. İnstead of one person's success the satisfaction of the audience has come to the fore. Can be said that the period of the last century, groups performance. From master to apprentice in the transmission of tradition has been shaped in the execution of this group. During the performance, the effects of space and audience are detected. However, communication among singers before and during the performance is superficially discussed. Links between the work of art and the artist should not be taken in a unidimensional way. It must be known that a second or third singer affects the text created in verbal performance. For this reason we should be looking at the tradition not only from the prose and poetry works but also from the other tradition aspects that create the surroundings of the singer.

___

  • Alptekin, Ali Berat. "Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan Âşık Şiirinde Atışma", Uluslar Arası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurulta- yı Bildirileri, Kültür Bakanlığı, Repro Nokta Ltd. Şti. Matbaası, Ankara, 2002: 57-64.
  • Artun, Erman. "Adana Âşıklık Geleneği ve Âşık Fasılları", 5. Milletlerarası Türk Halk Kültü- rü Kongresi Bildirileri, I. Cilt, Ankara, 1997: 41-52.
  • Başgöz, İlhan. "İran Azerbaycan'ında Türk Hikâye Anlatma Geleneği", Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Çev: Fazıl Özdamar, XIII/2, Kış, 2013: 371-386.
  • Eke, Metin. "Geçmişte Yapılan Âşık Atışmaları- nın Günümüzdeki Görünümü", Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl 2, Sayı 1, Ocak, 2010: 75-84.
  • Ergun, Metin. Kopuz Sarını Kazak Âşık Tarzı Şiir Geleneği Akın ve Cıravlar, Kültür Ba- kanlığı Yayınları, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara, 2002.
  • Kaya, Doğan. "Karşılaşma Atışma ve Deyiş- me Kavramları Üzerine Düşünceler ve Feymanî'den Örnekler", Folklor/Edebiyat Dergisi, S. 20, Ankara, 1999/4, 1999: 131- 140.
  • ________. "Başlangıcından Günümüze Âşık Ede- biyatı", Âşık Edebiyatına Giriş, Bişkek, t.y., s.3-8.
  • Köprülü, M. Fuad. Edebiyat Araştırmaları 1, Ötüken Neşriyat A.Ş., Çevik Matbaası, İs- tanbul, 1989.
  • Özder, M. Adil. Doğu İllerimizde Âşık Karşılaş- maları, I. Kitap, Emek Basımevi, Bursa, 1965.
  • Öztelli, H. Cahit, Zileli Şairler, Vilâyet Matbaa- sı, Samsun, 1944.
  • Sakaoğlu, Saim. "Karslı Âşıkların Türk Âşık Edebiyatı İçindeki Yeri ve Önemi", I. Millî Kafkasya Sempozyumu Bildirileri (25-31 Ekim 1995), Kars, t.y., s. 51-58.
  • ________. "Âşık Murat Çobanoğlu Üzerine", Türk Dili Dergisi, C. XC, S.643, Temmuz, Ankara, 2005: 61-63.
  • Sayılov, Qalib. "Şirvan Aşıq Muhitinin Çağdaş Vaziyeti", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 2/6, Winter, 2009: 557-566.
  • Taşkaya, Serdarhan. "Türkiye'de Âşıkların So- runları ve Beklentileri", e-Journal of New World Sciences Academy, Volume 6, Number 1, Article Number 4C0073, 2011:60-72.
  • Taşlıova, M. Mete. "Baba-Oğul Âşıklar: Âşıklık Geleneğinde Yeni Bir Model", Türkbilig Tür- koloji Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, Anka- ra, 2008:94-109.
  • ________. "Stüdyoya Taşınan Âşıklık veya 'Stüd- yo Tipi' Âşıklığa Doğru: Sözlü _____Doğal> ve Dijital _____Elektronik> İcra Yapıları Üzerinde Mukayese", Türkbilig Türkoloji Araştırma- ları Dergisi, Sayı 27, Ankara, 2014:79-104.
  • Yakıcı, Ali. "Başlangıcından 20. Yüzyıla Kadar Konya'da Âşıklık Geleneği", GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD), Yeni Dönem, Bahar'94, Sayı: 2, Ankara, 1994: 177-204.
  • Yücel, Ayşe. "Türk Edebiyatında Münazara ve Şenlik'in Münazaraları", Âşık Şenlik Sem- pozyumu Bildirileri, (22-23 Mayıs 1997, Ankara), Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 2000.