Serap NAZLI, Hamide Deniz GÜLLEROĞLU, Semra KİYE, Derya HALİSDEMİR

ÇOCUKLARIN BOŞANMAYA UYUMU ÖLÇEĞİ-OKUL FORMUNUN GELİŞTİRİLMESİ

Bu çalışmanın amacı Çocukların Boşanmaya Uyumu Ölçeği- Okul Formu’ nu (ÇBUÖ-Okul Formu) geliştirmektir. ÇBUÖ-Okul Formu, ebeveynleri boşanma sürecindeki çocukların (1.-8. sınıflar için) okuldaki davranışlarını gözlemleyen öğretmenlerinden ve psikolojik danışmanlarından veri toplanacak şekilde tasarlanmıştır. Ankara’da altı ilkokul ve bir ortaokulda görev yapan 109 öğretmen (48 ilkokul öğretmeni ve 61 ortaokul sınıf rehber öğretmeni) ve 6 psikolojik danışman ebeveynleri boşanma sürecindeki 256 öğrenciyi değerlendirmişlerdir. Bu öğrencilerin 113’ü kız, 143’ü erkek ve yaşları 7-15 arasındadır. Süreçte Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA sonuçları ölçeğin 21 maddelik iki faktörlü bir yapıya sahip olduğunu, DFA sonuçları faktör yapısının veriyle uyumlu olduğunu ortaya koymuştur. Ölçeğin Cronbach Alfa güvenirliği okul disiplin sorunları boyutu için 0,961, psiko-sosyal sorunlar boyutu için 0,850 ve tüm ölçek maddeleri için 0,950 olarak hesaplanmıştır. ÇBUÖ-Okul Formu’ nun ölçüt geçerliği hesaplamasında Okul Sosyal Davranış Ölçeği (Okul SDÖ) ile arasındaki ilişki A formu için 0,79 ve B formu için 0,90 olarak bulunmuştur. Analiz sonuçları 5’li likert tipi derecelendirmeye sahip ÇBUÖ-Okul Formu’ nun, 21 madde ve iki boyuttan (okul disiplin sorunları ve psiko-sosyal sorunlar) oluştuğunu, güvenilir ve geçerli bir ölçek olduğunu göstermektedir

THE DEVELOPMENT OF CHILDREN’S DIVORCE ADJUSTMENT SCALE SCHOOL FORM

The aim of this study was to develop the Children’s Divorce Adaptation Scale-School Form (CDAS-School Form). CDAS-School Form is designed to receive data from teachers and psychological counselors who observe the behavior of children whose parents are in the divorce process. 109 teachers and 6 psychological counselors working at six primary and one secondary schools in Ankara and 256 students whose parents were in the process of divorce were evaluated. 113 of the students are girls and 143 boys. The construct validity of the scale was determined by exploratory and confirmatory factor analysis. AFA results indicated that the scale had a 21-items, two-factor structure, CFA results showed that the factor structure was consistent with the data. The Cronbach's alpha reliability of the scale was 0,961 for school discipline problems, psycho-social problems were calculated as 0,850 for the dimension and 0,950 for all scale items. The relationship between the Criterion Validity of Child SRS and School Social Behavior Scala was calculated as 0,79 for form A and 0,90 for form B. Results of the analysis indicated that the CDAS-School Form is a reliable and valid scale to measure children’s adaptation to divorce.

PDF

___

http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adl-istatistikler-yayin-arsivi, “2017 Yılı Adalet Raporu”, ADALET BAKANLIĞI, 2018.
AMATO, P. R. (2000). “The Consequences of Divorce for Adults and Children” Journal of Marriage the Family, C 62, ss. 1269-1288. doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
AMATO, P.R., and CHEADLE, J. (2005). “The Long Reach of Divorce: Divorce and Child Well-being across Three Generations” Journal of Marriage and Family, C 67, ss. 191-206. doi. org/10.1111/j.0022-2445.2005.00014.x
ARAL, N., ve BAŞAR, F. (1998). “Boşanmış Aileye Sahip Olan ve Olmayan Çocukların Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi” VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
ARİFOĞLU, B. ve ÖZ, F. (2008). “Boşanmış Aile Çocuklarına Hemşirelik Yaklaşımı” Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, ss. 76-84.
ARİFOĞLU, B. (2006). Çocuklar İçin Boşanmaya Uyum Programının Çocukların Boşanmaya Uyum, Kaygı ve Depresyon Düzeylerine Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi), Ankara.
ARKES, J. (2014). “Separating the Harmful Yersus Beneficial Effects of Marital Disruptions on Children” Journal of Divorce and Remarriage, C 58, ss. 526-541. doi.org/10.1080/1050 2556.2017.1344500
AYDOĞAN, İ. ve ALTUNBULAK, C. (2015). “İlköğretim İkinci Kademedeki Boşanmış ve Tam Aileye Sahip Öğrencilerin Okul Başarıları ve Okulda Karşılaştıkları Problemlerin İncelenmesi” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 5, S 2, ss. 75-102.
BAYSAL, A. (2003). Anne Babası Boşanmış ve Boşanmamış Çocukların Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi ve Okul Başarısına Yansıması, Dokuz Eylül Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., AKGÜN, Ö.E., KAHVECİ, Ö. ve DEMİREL, F.(2004). “Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması” Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, C 4, S 2, ss. 207-239.
BÜYÜKŞAHİN, G. (2009). Boşanmış ve Boşanmamış (Tam) Ailelerden Gelen 11 – 13 Yaş Arası Çocukların Anne Baba Tutumlarını Algılama Biçimlerinin Sosyal Uyum Düzeyleri ile İlişkisi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G. VE BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, Pegem Akademi, Ankara.
DONAHEY, K. (2018). “Effects of Divorce on Children: the Importance of Intervention. Intuition: The BYU Undergraduate” Journal in Psychology, C 13, S 1, ss. 21-33.
FİNCHAM, F.D. (1994). “Marital Conflict: Correlates, Structure and Context” Current Directions in Psychological Science, C 12, S 1, ss. 23-27.
FİNCHAM, F.D., GRYCH, J.N., ve OSBORNE, L.N. (1994). “Does Marital Conflict Cause Children Maladjustment? Direction and Challenges for Longitudinal Research” Journal of Family Psychology, C 8, S 2, ss. 128-140.
FİYAKALI, N.C. (2008). Anne Babası Boşanmış ve Boşanmamış Lise Öğrencilerinin Sürekli Öfke Düzeyi ve Öfke İfade Tarzlarının Karşılaştırılması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
HUURRE, T., JUNKKARİ, H., and ARO, H. (2006) “Long-term Psycho Social Effects of Parental Divorce” European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, ss. 256- 263. doi. org/10.1007/s00406-006-0641-y
KARAKUŞ, S. (2003). Anne Babası Boşanmış ve Boşanmamış Çocukların Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi ve Okul Başarısına Yansıması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
KELLY, J. B., and EMERY, R., (2003). “Children’s Adjustment Following Divorce: Risk and Resilience Perpectives” Family Relations, C 52, ss. 352-362. doi.org/10.1111/j.1741- 3729.2003.00352.x
KELLY, J. B. (2007). “Children’s Living Arrangements Following Separation and Divorce” Family Process. C 46, ss. 35–52. doi.org/10.1111/j.1545-5300.2006.00190.x
KELLY, J. B. (2000). “Children’s Adjustment in Conflicted Marriage and Divorce: A Decade Review of Research” Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, C 39, S 8, ss. 963-975.
MCMAHON, S.D., GRANT, K.E., COMPAS, B.E., THURM, A.E., and EY, S. (2003). “Stress and Psychopathology in Children and Adolescents: Is There Evidence of Specificity?” Journal of Psychology and Psychiatry, C 44, S 1, ss. 107-133.
MERRELL, K. W. (1993). “Using Behavior Rating Scales to Assess Social Skills and Antiso- cial Behavior in School Settings: Development of the School Social Behavior Scales” School Psychology Review, C 22, S 1, ss. 115-134.
MORRİSON, D. R., and CHERLİN, A. J. (1995). “The Divorce Process and Young Children’s Well-being: Aprospective Analysis” Journal of Marriage and the Family, C 57, S 3, ss. 800-812. psycnet.apa.org/doi/10.2307/353933
NAZLI, S. (2008). “Sosyal Davranış Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması” Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, C 23, ss. 57-62.
NAZLI, S. (2020). Boşanma. Evlilik ve Aile Psikolojik Danışmanlığı, (1. Baskı), Anı Yayınevi, Ankara.
http://www.yeniden.org.tr/dokuman/vio14.pdf, “Okullarda Suç ve Şiddeti Önleme”, ÖGEL, K., TARI, I., EKE, C. Y., 2005.
ÖNGİDER, N. (2006). Evli ve Boşanmış Ailelerde Algılanan Ebeveyn Kabul veya Reddinin Çocuğun Psikolojik Uyumu Üzerindeki Etkileri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
ÖZTÜRK, M. (2008). 99 Sayfada Boşanmış Ailelerde Çocuk, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ÖZTÜRK, S. (2006). Anne Babası Boşanmış 9 – 13 Yaşlarındaki Çocuklar ile Aynı Yaş Grubundaki Anne Babası Boşanmamış Çocukların Benlik Saygısı ve Kaygı Düzeyleri İlişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
SAĞLAM, M. (2011). Boşanma Sürecinde Olan Ailelerdeki Çocukların Aile Algılarının ve Sorunlarının Resimler Aracılığı ile İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
STACEY, R., and MCCABE, M.P. (2001) “Parental Divorce During Adolescen Adjustment in Early Adulthood” Adolescence, C 36, ss. 467-489.
SÜMER, N. (2000). “Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar” Türk Psikoloji Yazıları, C 3, S 6, ss. 49-74
ŞİRVANLI ÖZEN, D. (1998). Eşler Arası Çatışma ve Boşanmanın Farklı Yaş ve Cinsiyetteki Çocukların Davranış ve Uyum Problemleri ile Algıladıkları Sosyal Destek Üzerindeki Rolü, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
TABACHNİCK, B. G., and FİDELL, L. S. (2007). Using Multivariatestatistics, (5th edition), Pearson Education, Boston.
TAHİROVİ , S., and DEMİR, G. (2018). Influence of parental divorce on anxiety level of adolescents. Nicola Yelland (Ed.). Contemporary Perspective on Child Psychology and Education, pp. 85-101.
TAVŞANCIL, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, (3. Baskı), Nobel Yayınevi, İstanbul.
TEZBAŞARAN, A. (2008). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu, Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara. http://www.resmiistatistik.gov.tr/?q=tr., “Boşanma İstatistikleri”, TUİK, 2019.
UŞAKLI, H. (2013). “Eşinden Ayrılmış Annelerin Görüşü Açısından Çocuklarının Sorunları” Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 3, S 2, ss. 195-208.
WOLF, S. (2004). Problem Çocuklar, Çev. A. Oral ve S. Kara, (6. Baskı), Say Yayınları, İstanbul.