Ali ATA, Hasan MEYDAN

Ortaokul Öğrencilerinin Kök Değerleri İçselleştirme Düzeylerini Belirleme Envanterinin Geliştirilmesi

Bu çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen kök değerlerin ortaokul öğrencileri tarafından ahlaki kişiliği oluşturan temel bileşenler bağlamında (ahlaki duyarlılık, ahlaki yargı, ahlaki motivasyon ve ahlaki davranış) içselleştirilme düzeylerini tespit edebilecek bir envanter geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın örneklemini Kocaeli ili Körfez ilçesinde bulunan devlete bağlı iki ortaokulda öğenim gören 496 öğrenci (pilot uygulama: 120; esas uygulama: 376) oluşturmaktadır Kişiliğin çok yönlü bir yapı olduğu dikkate alınarak geliştirilen envanter toplam dört ölçekten oluşturulmuştur. Ölçeklerin yapı geçerliliğini belirlemek için açımlayıcı faktör analizi ve iç tutarlılıkları belirlemek için Cronbach Alpha analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ahlaki kişiliği oluşturan dört temel bileşenin her biri için bir tane olmak üzere dört ayrı ölçek geliştirilmiştir. Elde edilen ölçeklerdeki maddelerin her biri ayrı kök değerle ilişkili olmak üzere 10 maddeden oluşmaktadır. Ahlâki duyarlılık, ahlâki yargı, ahlâki motivasyon ve ahlâki davranış ölçekleri tek boyutlu olmak üzere açıklanan toplam varyanslar sırasıyla %43, %42,34, %40,07 ve %45,96 olarak bulunmuştur. Ahlâki duyarlılık, ahlâki motivasyon, ahlâki yargı ve ahlâki davranış ölçeklerinin son hallerine ait Cronbach alfa katsayıları sırasıyla .843,.845, .828 ve .862 olarak tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ölçeklerin geçerli ve güvenilir olduğunu kanıtlamaktadır. Beşli likert tipte hazırlanan ölçeklerin birlikte kullanımı kök değerlerin öğrenciler tarafından içselleştirilme düzeylerini ahlaki kişiliği oluşturan temel bileşenler bağlamında bütüncül bir yaklaşımda değerlendirmeye imkân tanımaktadır. Eğitimsel ve bilimsel ölçme ve değerlendirme için dört ölçeğin ayrı ayrı kullanılması da mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Değerler eğitimi, kök değerler, değerleri içselleştirme, ahlaki duyarlılık, ahlaki motivasyon, ahlaki yargı, ahlaki davranış, envanter geliştirme

PDF

___

Blasi, A. (1999). Emotions and moral motivation. Journal for the Theory of Social Behaviour, 20(1), 1-19.
Blasi, A. (2004). Neither personality nor cognition: An alternative approach to the nature of the self. Changing conceptions of psychological life, 3-25.
Bursal, M. (2019). SSPS İle Temel Veri Analizleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, (29.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Durkheim, E. (2016). Ahlak Eğitimi, (Çev. Oğuz Adanır). İstanbul: Say Yayınları.
Ekiz, D. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
Ellez, M. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, A. Tanröğren (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık. 167-190.
Erkuş, A. (2017). Psikolojide Ölçme ve Ölçek Geliştirme, (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Goleman, D. (2017). Duygusal Zeka, , (Çev. Banu S. Yüksel). İstanbul: Varlık Yayınları.
Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, (5.Baskı). Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
İbn Miskeveyh (2018). Ahlak Eğitimi, (Çev. Ş.Abdulkadir, İ.Kayaoğlu ve C. Tunç). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2016). Ahlak Değerler ve Eğitimi, İstanbul: Dem Yayınları.
Kerschenstainer, Georg (1977). Karakter kavramı ve terbiyesi, (Çev. H. Fikret Kanad). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Keskin, İ. ve Yazar, T. (2018). Milli Eğitim Şuralarında Değer, Ahlak ve Karakter Eğitimi ile İlgili Alınan Kararların Değerlendirilmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 368-405.
Kohlberg, L., ve Hersh, R. H. (1977). Moral development: A review of the theory. Theory into practice, 16(2), 53-59.
Kürüm, B. ve Ekşi, H. (2022). Kimlik kavramına ahlaki bir bakış: Ahlaki kimlik ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 20 (43), 135-167.
Lapsley, K. Daniel. (2019). Eğitimin Hedefi Olarak Ahlaki Öz Kimlik, (Çev. Cengiz Şeker). Ahlak ve Karakter Eğitimi El Kitabı İçinde. Larry Nucci, Darcia Narvaez (Ed.). İstanbul: Edam Yayınları, 33-56.
Lickona, T. (1991). Education for Character: how school teach respect and responsibility, Newyork: Bantam Books.
MEB (2008). Milli Eğitim Temel Kanunu, www.meb.gov.tr. Erişim 01.05.2022.
MEB (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine, https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf/ Erişim Tarihi: 01. 05. 2022.
Meydan, H. (2014). Okulda Değerler Eğitiminin Yeri ve Değerler Eğitimleri Yaklaşımları Üzerine Bir Değerlendirme, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
Meydan, H. (2021). Bir Beceri Olarak Ahlak ve Eğitimi: Ahlak Gelişim Kuramlarına Dayalı Bir İnceleme, İlahiyat Tetkik Dergisi, (55), 445-471.
Narvaez, D. (2019). Ahlak ve Karakter Eğitimi El Kitabı, (Çev. Cengiz. Şeker). L. Nucci ve D. Narvaez (Ed.). İstanbul: Edam Yayınları, 325-340.
Narvaez, Darcia.; Bock Tonia. (2009) Ethical Judgment, EtHex Series Book 2, Notre Dame: Alliance For Catholic Education Press.
Nucci, L. (2002) Moral Development, In Encyclopedia of Education, Edit: James W. Guthrie, Second Edition, Vol: 5, New York: Macmillan Press.
Seymen, O. A. ve Bolat, T. (2007). Kohlberg’in Bilişsel Ahlâki Gelişim Modelinden Yararlanan Etiksel Karar Verme Modellerinin Karşılaştırmalı Analizi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 7(13), 24-61.
Seçer, İ. (2015). Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci, Ankara: Anı Yayıncılık.
Ulusoy, K. (2019). Karakter Değerler ve Ahlak Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi.
Yazıcı, M. (2014). Değerler ve Toplumsal Yapıda Sosyal Değerlerin Yeri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.
Yazıcı, S. ve Yazıcı, A. (2011). Felsefi, Psikolojik ve Eğitim Boyutlarıyla Karakter, Konya: Çizgi Kitabevi.