Şia’nın İran Kültüründen Etkilendiği Düşüncesi Üzerine Bir Değerlendirme An Evaluation on the View of Iranian Culture’s Influence on Shia

Makalenin konusu, Şia’nın İran kültüründen etkilendiği yönündeki görüşün değerlendirilmesidir. Girişte İslam öncesi İran’ında kültürel etkileşimin varlığına vurgu yapılarak, İranlılar’ın tarihte Pers imparatorluğu gibi büyük ve önemli bir medeniyete sahip olduğuna işaret edilmiştir. Kaynaklarda İslam coğrafyasında ortaya çıkan bazı siyasi ve dini hareketlerin köklerinin İran kültüründe arandığı düşüncesine temas edilmiştir. Daha sonra birinci bölümde bu düşüncenin yanında yer alan batılı ve doğulu bazı araştırmacıların görüşlerinden örnekler verilmiştir. İkinci bölümde söz konusu görüşü savunanların temel iddiaları ele alınmıştır. İki ana grupta değerlendirdiğimiz bu iddiaları tartıştıktan sonra sonuç bölümünde Şia’nın İran kültüründen etkilendiği yönünde kişisel kanaatlerimize yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şia, İran Kültürü, İran

An Evaluation on the View of Iranian Culture’s Influence on Shia

The subject of this article is to evaluate the view that Shia was influenced by the Persian culture. In introduction, by emphasizing the existing of cultural interaction in the pre-Islamic history of Iran, it is addressed that Iranians had founded great civilizations such as Persian Empire. I have also pointed out the argument that the roots of political and religious movements emerged in Islamic world were searched in Iranian culture in sources. In Chapter One, I have taken some examples of the views of Eastern and Western scholars who are in favor of the argument. In Chapter Two, I have examined the fundamental opinions of these scholars. Following the discussion on the opinions which are taken in two main groups, in conclusion I have argued my opinions on which Shia was influenced by Iranian culture.

Keywords:

Shia, Iranian culture, Iran,

PDF

___

Abdulhamid, İrfan, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, çev. Saim Yeprem, Marifet Yayınları, İstanbul 1994.
Ahmadi, Nadir-Feresteh Ahmadi, Iranian Islam, Macmillan Press, London 1998.
Ahmed Emin, Fecru’l-İslam, Mektebetu’n-Nehzati’l-Mısriyye, Yedinci Baskı, Kahire 1955.
Algar, Hamid, İslam Devriminin Kökleri, çev. M. Çetin Demirhan, İşaret Yayınları, İkinci Baskı, Ankara 1990.
Aydınlı, Osman, “Kaderi Anlayışın İlk Tezahürleri”, İslami Araştırmalar Dergisi, Ankara 2003, XVI/II.
Bağdadi, Ebu Mansur Abdulkahir b. Tahir b. Muhammed (429/1037), Mezhepler Arasındaki Farklar (el-Fark beyne’l-Fırak), çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1991.
Barthold, W., İslam Medeniyeti Tarihi, çev. Fuat Köprülü, Akçağ Yayınları, Üçüncü Baskı, Ankara 2004.
Bausani, Alessandro, “Selçuklu Döneminde Din”, çev. Ali Ertuğrul, Cum- huriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dilek Matbaacılık, Sivas 2007, XI.
Benli, Yusuf, Fars-Şia İlişkisi (H. II. Asır), Nehir Yayıncılık, Malatya 2006.
Brockelmann, Carl, İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, çev. Neş’et Çağatay, Örnek Matbaası, Ankara 1954, I.
Brockelmann, Carl, Tarihu’l-Edebi’l-Arabi, çev. Abdulhalim Necar, Daru’l- Maarif, Mısır 1974, III.
Browne, Edward, Tarihu’l-Edeb fi İran, çev. Ahmed Kemalu’d-Din Hilmi, Matbuatu Camiati’l-Kuveyt, Kuveyt 1996.
De Boer, Tjitze J., İslam’da Felsefe Tarihi, çev. Yaşar Kutluay, Balkanoğlu Matbaacılık, Ankara 1960.
De Vaux, Baron Carra, Les Penseurs de L’Islam, Librairie Paul Geuthner, Beşinci Baskı, Paris 1926, V.
Dozy, Reinhart Pieter Anne, Essai Sur L'Histoire De L'Islamisme, Hollanda- ca’dan çev. Victor Chauvin, E. J. Brill, 1871.
Ebu Zehra, Muhammed, İslam’da Siyasi ve İtikadi Mezhepler Tarihi, çev. Ethem Ruhi Fığlalı-Osman Eskicioğlu, Yağmur Yayınları, İstanbul 1970.
Eş’ari, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail b. Ebi Bişr İshak b. Salim (324/935), el- İbane an Usuli’d-Diyane, Daru’l-Kitab, Kahire 1990, I.
Eş’ari, İlk Dönem İslam Mezhepleri Makalatu’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l- Musallin, çev. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın, Kabalcı Yayınevi, İs- tanbul 2005.
Feyyumi, M. İbrahim, eş-Şiatu’ş-Şuubiyye, Kahire 2002.
Fığlalı, Ethem Ruhi, İmamiyye Şiası, Selçuk Yayınları, İstanbul 1984.
Fığlalı, Ethem Ruhi, Günümüz İslam Mezhepleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yayın- ları, İkinci Baskı, İzmir 2011.
Goldziher, Ignaz, İslam’da Fıkıh ve Akaid, çev. İlhan Başgöz, Ardıç Yayınla- rı, Ankara 2004.
Günaltay, M. Şemseddin, İran Tarihi I En Eski Çağlardan İskender’in Asya Seferine Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1948.
Heredot Tarihi, çev. Perihan Kuturman, Hürriyet Yayınları, İstanbul 1973.
İbnu’l-Mukaffa, Abdullah, el-Asaru’l-Kamile, yay. Ömer et-Tabba’, Daru’l- Erkam, Beyrut 1997.
Kaşifu’l-Ğita, Şeyh Muhammed Huseyn Âl-i, Aslu’s-Şia ve Usuluha, Mek- tebetu’l-İrfan, Dokuzuncu Baskı, Beyrut trz.
Kitapçı, Zekeriya, İslam Hidayet Güneşi Doğu Turan Yurdunda, Yedi Kubbe Yayınları, Konya 2004.
Mutahhari, Murtaza, el-İslam ve İran Ata’ ve İsham, Daru’l-Hakk Yayınevi, Beyrut 1993.
Naskalı, Esko, “İran” –Tarih/Başlangıçtan Müslümanlar Tarafından Fethi- ne Kadar-, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul 2000, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXII.
Öz, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze Şiilik ve Kolları, Ensar Neşriyat, İstan- bul 2011.
Petrushevsky, Ilya Pavlovich, Islam in Iran, translated by Hubert Evans, The Athlone Pres, London 1985.
Strothmann, R., “Şia” , İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul 1979, XI.
Şehristani, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim b. Ebi Bekr Ahmed (548/1153), Milel ve Nihal, çev. Mustafa Öz, Litera Yayıncılık, İstan- bul 2008.
Tabatabai, Allame Seyyid Muhammed Huseyin, İslam’da Şia, haz. Bahri Akyol, İslami Kültür ve İlişkiler Merkezi Tercüme Yayın Müdürlü- ğü, yy. 1998. (Seyyid Hüseyin Nasr’ın takdim yazısı.)
Topaloğlu, Fatih, “Şia’nın Oluşumunda İran Kültürünün Etkisi”, Basılma- mış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü, İzmir 2010.
Vaili, Şeyh Ahmed, Huviyyetu’t-Teşeyyu’, Daru’l-Kitabi’l-İslami, İkinci Baskı, Kum 1362/1983.
Vloten, Gerlof Van (1866-1903), Emevi Devrinde Arap Hâkimiyeti Şia ve Me- sih Akideleri Üzerine Araştırmalar, çev. Mehmed S. Hatiboğlu, Anka- ra Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1986.
Watt, W. Montgomery, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Birleşik Yayıncılık, İkinci Baskı, İstanbul 1998.
Watt, W. Montgomery, İslam’ın İlk Dönemlerinde Hür İrade ve Kader, çev. Arif Aytekin, İstanbul 1996.
Wellhausen, Julius, İslamiyet’in İlk Devrinde Dini-Siyasi Muhalefet Partileri, çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İkinci Baskı, An- kara 1996.
Zerrinkub, Abdulhuseyin, İslam Medeniyeti Mucizesi, çev. Abuzer Dişkaya, Ağaç Yayınları, İstanbul 2009.