İbn Sînâ'nın Metafizik Sisteminde İrade ve İnsanın Özgürlüğü Problemi The Problem of Freewill Concept and Free Actions in the Metaphysical System of Avicenna

Bu çalışmanın amacı, İbn Sînâ düşüncesi perspektifinde, sahip olduğu akıl gücüyle ontolojik bir değeri olan insanın irade özgürlüğünün olup olmadığını analiz etmektir. İbn Sînâ'nın metafizik sisteminde Zorunlu Varlık olan Tanrı, her şeyi tümel bir tarzda bilir. Tanrı’nın bilgisi, iradesi ve kudretiyle yaratması manasına gelmektedir. Ayrıca Tanrı’nın inâyeti bütün varlığı kuşatmaktadır. Bu bağlamda da ontolojik düzlemdeki her varlık, Tanrı’nın tedbir, takdir, ilim ve iradesi dâhilindedir.İbn Sînâ'nın düşünce sisteminde, akıl gücüyle ay altı âleminin en üstün varlığı konumunda olan insanın hem tabiî hem de iradî fiilleri vardır. İnsan, kendine özgü fiilini irade ve ihtiyar ile gerçekleştirmektedir. İnsanın fiillerinde birtakım tercihlerde bulunması da özgür olduğu manasına gelmektedir. İbn Sînâ’nın sistemine göre insanın özgürlüğü ise ilâhî bilginin sınırları çerçevesindedir.

Anahtar Kelimeler:

İbn Sînâ, Tanrı, Bilgi, İnâyet, İnsan, İrade, İhtiyar

The Problem of Freewill Concept and Free Actions in the Metaphysical System of Avicenna

he purpose of this study is to analyze whether there is freewill of human beings who has an ontological value with owning the ability of reasoning in the perspective of the Ibn Al-Sînâ's thought, or not. According to Ibn Al-Sînâ's metaphysical system, The Necessary Being, in other words God, knows everything in a universal form. The knowledge of God also means that his creation is by his knowledge, will and power. The God’s grace besieges all existence. So, each creature ontologically is with the inclusion of God’s freewill, knowledge, predestination and precaution. In the thought of Ibn Al-Sînâ, a human being, who is the most superior being of sublunar world, has both natural and willed actions. Due to the fact that human being carries out his acts by freewill and choosing. It can be concluded that human being has freedom. According to the Ibn Al-Sînâ's system however, the freedom of human being is restricted by Divine Knowledge..

Keywords:

Ibn Al-Sînâ, God, Knowledge, Inâyah, Human Being, Free Will and to Choose,

PDF

___

Alper, Ömer Mahir, "Kaderin Sırrına Dâir Risâle", İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı VII, Yıl 2003.
Aristoteles, Nikomakhos'a Etik, trc. Saffet Babür, Bilgesu Yayıncılık, Ankara 2009.
Boethius, Felsefenin Tesellisi, trc. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2006.
Craig, Edward, Routledge Encyclopedia of Philosophy, II, London-New York 1998.
Çağrıcı, Mustafa-Hökelekli, Hayati, “İrâde” mad., DİA, XXII, İstanbul 2000.
Çetin, İsmail, "Boethius'ta Tanrı'nın Bilgisi ve İnsan Hürriyeti", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XII, Sayı II, Bursa 2003.
Deniz, Gürbüz, "Kaderin Sırrı", İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt XVIII, Sayı III, Yıl 2005. , İnsan Hürriyetinin Metafizik Temelleri, Litera Yayıncılık, İstanbul 2010.
Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, İFAV Yayınları, İstanbul 2008.
el-Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitâbü’t-Ta’rîfât, Mektebetü Lübnân, Beyrut 1985.
Farabî, Kitâbu Ârâu ehli'l-medîneti'l-fâzıla, nşr. Albir Nasri Nadir, Dâru'l- meşrık, Beyrut 1986.
Gihamy, Gerard, Mevsûatu Müstalahâti’l-Felsefe ınde’l-Arab, Mektebetü’l- Lübnan, Lübnan 1998.
İbn Manzûr, Lisânü'l-Arab, III, IV, Dâru Sadır, Beyrut t.y.
Kindî, "Risâle fî hudûdi'l-eşyâ ve rusûmihâ, Tarifler Üzerine", Kindî, Felsefî Risâleler içinde, trc. Mahmut Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul 2002. , "Risâle fi'l-ibâne an sücüdi'l-cirmi'l-aksâ, Göklerin Allah'a Secde ve İtaat Edişi Üzerine, Kindî Felsefî Risâleler içinde, trc. Mahmut Ka- ya, Klasik Yayınları, İstanbul 2002.
Kutluer, İlhan, "Makâmâtü'l-Ârifîn: İbn Sînâ Felsefesinde Mistik Termino- loji Sorunu", Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler, I, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2008. , “Felek”, DİA, XII, İstanbul 1995.
Kutluer, İlhan-Durusoy, Ali, "İbn Sînâ Felsefesinde İrade ve Fiil", Uluslara- rası İstanbul Semineri: Aristoteles, İbn Sînâ, İbn Rüşd ve Aquino'lu Thomas'da İnsan Fiileri (2004) içinde, Istituto di Filosofia San Tomas- so d'aquina, Torino 2007.
Peters, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, trc. Hakkı Hün- ler, Paradigma Yayınları, İstanbul 2004.
Saruhan, Müfit Selim, "İnsan Haklarının Güvencesi Olarak Kur'an'da İnanç Özgürlüğünün Temel İlkeleri", İnsan Hakları ve Din Sempoz- yumu Bildiriler, 15-17 Mayıs 2009, Çanakkale 2010.
Tehânevî, Keşşâfü Istılâhâti’l-fünûn, II, Beyrut 1998.
Türker, Ömer, "İlâhî Fiillerin Nedenliliği Sorunu: Gazzâlî'nin Meseleye Yaklaşımı ve Katkısı", İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 17, İstanbul 2007.
Uysal, Enver, Hudûd Risâleleri Çerçevesinde Kindî ve İbn Sînâ Felsefesinin Temel Kavramları, Emin Yayınları, Bursa 2008.
Yavuz, Yusuf Şevki, "Kader" mad., DİA, XXIV, İstanbul 2001. , “İrade” mad., DİA, XXII, İstanbul 2000.