Dini Çoğulculuk Hangi Açıdan Mümkündür?

Dini çoğulculuk mümkün müdür? Çoğulculuk sosyolojik bir gerekliliktir. İman fenomenin yapısı gereği, çoğulculuğu teolojik açıdan savunmak imkansız görünmektedir. Vahyin bir bilgi kaynağı ve Tanrı’nın müdahalesi olduğu göz önünde tutulduğunda diğer dinlere vahiy açısından bakmak zorunlu olacaktır. Din-felsefe ilişkisi ve metafizik açıdan bakıldığında ise, felsefeye hangi rolün verildiği belirleyici olacaktır. Felsefe dine öncelenir ve hakikatin kavramsal ifadesi olarak kabul edilirse, dinler aynı hakikatin tüketilemez ifade formları olacaktır. Aynı ahlaki amaçları hedefledikleri düşünülürse, dinlerin sonuçları açısından çoğulcu yapıya imkan tanınabilir. Bu durumda, dinin ahlaka indirgenmesi sorunu doğmaktadır. Son olarak, insanın tarihsel bir varlık olması çoğulculuğa imkan tanıyabilir. Bununla birlikte dinin bir iman meselesi olduğu dikkate alınırsa, teolojik bakış açısının belirleyici olduğu görülecektir.

Anahtar Kelimeler:

Dini Çoğulculuk, Dinlerarası Diyalog, J. Hick, W. C. Smith, P. Tillich, Din Dili.

From Which Point of View Religious Pluralism is Possible?

Is religious pluralism possible? Sociologically, pluralism or interreligious dialogue is a necessity. Because of the nature of faith we can not assert religious pluralism theologically. If revelation is cognitive, it will determine our opinion about other religions. Metaphysically, every religion is a symbolic expression of Absolute Truth. Absolute Truth can not be expressed wholly by one religion. If religions aim same moral ends, we can assert pluralism, but this thought will cause the problem of reduction of religion into moral. Finally, as a historical being, if a man is accepting his religion in born, we can not say that one religion is superior to another. However

Keywords:

Religious Pluralism, Interreligious Dialogue, J. Hick, W. C. Smith, P. Tillich, Religious Language.,

PDF

___

Albayrak, Mevlüt, “Çoğulculuğa Yönelik Serüven”, Tabula Rasa, C. 3, sayı 9. Arslan, Ahmet, “İbni Sina ve Spinoza’da Felsefe-Din İlişkileri”, Uluslararası İbni Sina Sempozyumu, Milli Kütüphane Yay. Ankara 1984.
Arthur, Chris, Religious Pluralism: A Metaphorical Approach, Davies Group Pub., Aurora 1999.
Aslan, Adnan, Dinler ve Hakikat, İsam Yay., İstanbul 2006.
Aslan, Adnan, İ. Kutluer, M. Erol Kılıç, Seyyid Hüseyin Nasr’da Gelenek, Tasavvuf ve Dini Çoğulculuk, Bilim ve Sanat Vakfı yay. İstanbul 2004.
Aydın, Mahmut, “Dinler Arası Diyalog Üzerine”, Tezkire, yıl 11, sayı 23, ss. 128-141.
Aydın, Mahmut, “Dinsel Çoğulculuk Üzerine Bir Müslüman Mülahazası”, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Aydın, Mahmut, “Küresel Bir Teolojiye Doğru: Wilfred Cantwell Smith’de Dinsel Çoğulculuk”, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Aydın, Mahmut, “Paradigmanın Yeni Adı: Dinsel Çoğulculuk”, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Birch, Brian D., The Limits of Pluralism and The Primacy of Practice: An Epistemological Inquiry into Religious Diversity, Basılmamış Doktora Tezi, Claremont Graduate University, California 1998, UMI No: 9912486.
D’Costa, Gavin, “Dinlerle İlgili Çoğulcu Bakış Açısının İmkansızlığı”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Demirci, Kürşat, Yahudilik ve Dini Çoğulculuk, Ayışığı yay., İstanbul 2000. Erdem, Hüsameddin, Problematik Olarak Din-Felsefe Münasebeti, Hüer Yay., 3. Baskı, Konya 2004.
Eren, Mustafa, Felsefi Bir Problem Olarak John Hick’in Dini Pluralizme Bakışı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2001.
Farabi, el-Medînetü’l-Fâzıla, Çev. Ahmet Arslan, Kültür Bak. Yay., Ankara 1990.
Farabi, Kitâbü’l-Huruf, Tah. Muhsin Mehdi, Darü’l-Meşrık, Beyrut 1970.
Farabi, Mutluluğun Kazanılması, Çev. Ahmet Arslan, Vadi Yay., Ankara 1999.
Flew, Anthony, “My Pilgrimage From Atheism to Theism” http://www.biola.edu/antonyflew/flew-interview.pdf
Gadamer, Hans G., Truth and Method, İng. Çev. J. Weinsheimer-D. Marshall, The Continuum Publishing, New York, 1993.
Gilkey, Langdon, “Çoğulluk ve Teolojik İmaları”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Heidegger, Martin, Being and Time, İng. Çev., Joan Stambaugh, State University of Newy York Press, Albany 1996.
Hick, John, “Bizler Aynı Tanrı’ya mı İbadet Ediyoruz?”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Hick, John, “Dinlerin Derecelendirilmesi”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Hick, John, “Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Hick, John, İnançların Gökkuşağı, Çev. Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2002.
Işık, Aydın, Bir Felsefi Problem Olarak Vahiy ve Mucize, Elis Yay., Ankara 2006.
Kılıç, Recep “Dinî Çoğulculuk mu Dinde Çoğulculuk mu ?” Dinî Araştırmalar, Ankara 2004, sayı 19.
Kılıç, Recep, Dini Anlamak Üzerine, Ötüken Yay., İstanbul 2004.
Kılıç, Recep, Modern Batı Düşüncesinde Vahiy, Ötüken Yay., İstanbul 2004.
Kierkegaard, Sören Aabye, Korku ve Titreme, Çev. N. Ekrem Düzen, Ara Yay., İstanbul 1990.
Kim, Hyun-Jong, Whose Religion is it Anyway? “Problems” of Religious Pluralism, Basılmamış Doktora Tezi, Claremont Graduate University, California 2000, UMI No: 9967679.
Knitter, Paul F., “Çoğulcu Model Batı Kaynaklı Bir Dayatma mı? Beş Kesimin Sesiyle Yanıt”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Köylü, Mustafa, “Dinsel Dışlayıcılık (Ekslusivizm)”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001. Kuhn, Thomas S., The Structure of Scientific Revolutions, The University of Chicago Press, 2. baskı, Chicago 1970.
Marina, Jacqueline, “Schleiermacher on the Outpourings of The inner Fire: Experiential Expressivism and Religious Pluralism”, Religious Studies, Vol. 40.
Markham, Ian S., Plurality and Christian Ethics, Seven Bridges Press, New York 1999.
Nah, David S., A Critical Evaluation of John Hick’s Theology of Religious Pluralism, Basılmamış Doktora Tezi, Claremont Graduate University, California 2005, UMI No: 3179501.
Okuyan, Mehmet, Mustafa Öztürk, “Kur’an Verilerine Göre ‘Öteki’nin Konumu”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001.
Özcan, Hanifi, Epistemolojik Açıdan İman, Marmara Üniv. İlahiyat Fak. Vakfı Yay., İstanbul 1992.
Özcan, Hanifi, Maturidi’de Dini Çoğulculuk, Marmara Üniv. İlahiyat Fak. Vakfı Yay., İstanbul 1995.
Quinn, Philip L., “Religious Pluralism”, Routledge Encyclopedia of Philosophy, Ed. Edward Craig, CD Version 1.0 London 1998.
Rose, Kenneth Thomas, KnowingThe Real: John Hick on The Cognitiviy of Religions and Religious Pluralism, Basılmamış Doktora Tezi, Harvard University, 1992, UMI No: 9307637.
Rowe, William L., “Religious Pluralism”, Religious Studies Vol. 35.
Schuon, Frithjof, Dinlerin Aşkın Birliği, Çev. Yavuz Keskin, Ruh ve Madde Yay., İstanbul 1992.
Sharot, Stephen, Comparative Sociology of World Religions: Virtuosi, Priests & Popular Religion, New York University Press, New York 2001.
Sherbok, Dan Cohn-, “Yahudilik ve Diğer İnançlar”, Çev. Mahmut Aydın, Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Der: Mahmut Aydın, Ankara Okulu Yay., Ankara 2005.
Smart, Ninian, Worldviews, Crosscultural Explorations of Human Beliefs, Charles Scribner’s Sons, New York 1983.
Smith, Wilfred Cantwell, The Meaning and End of Religion, Fortress Press, Minneapolis 1991.
Smith, Wilfred Cantwell, The Faith of Other Men, Harper Torchbooks, New York 1972.
Smith, Wilfred Cantwell, Towards A World Theology, The Macmillan Press, London 1981.
Tatar, Burhanettin, “Kelam’a Göre Öteki Dinlerin Durumu”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001.
Taylor, M. Kline, “The Theological Development and Contribution of Paul Tillich”, Paul Tillich -Theologian of the Boundaries-, (Ed. M. Kline Taylor), Collins Pub., Londra 1987.
Terrence, Merrigan, “Religious Knowledge in The Pluralist Theology of Religions”, Theological Studies, Vol. 58, Issue 4.
Tillich, Paul, A History of Christian Thought and Perspectives on 19th and 20th Century Protestant Theology, Harper and Row Pub., New York 1968.
Tillich, Paul, Christianity and The Encounter of The World Religions, Fortress Press, Minneapolis 1994.
Tillich, Paul, Systematic Theology, The University of Chicago Press, Chicago 1963.
Tillich, Paul, Ultimate Concern -Tillich in Dialogue-, (Ed. D. Mackenzie Brown), Harper and Row Pub., New York 1965.
Toynbee, Arnold, Tarih Bilinci, Bateş Yay., İstanbul 1978.
Ward, Keith, Images of Eternity, Oneworld Publ. Oxford 1987.
Yaran, Cafer Sadık, “Dinsel Kapsayıcılık (İnklusivizm)”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001.
Yaran, Cafer Sadık, “İbn Arabi, Mevlana ve Yunus Emre’ye Göre ‘Öteki’nin Durumu”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001.
Yaran, Cafer Sadık, “John Hick’in Din Felsefesinde Dinsel Çoğulculuk”, İslam ve Öteki, Ed. Cafer Sadık Yaran, Kaknüs Yay., İstanbul 2001.
Yazoğlu, Ruhattin, “John Hick’in Dini Çoğulculuğunun Arka Planı”, Dini Çoğulculuk, Der. R. Yazoğlu, H. Aydeniz, İz Yay., İstanbul 2006.