Savaştaki Düşmanlardan Bir Diğeri: Tüberküloz

Çeşitli formlarda vücudu enfekte eden tüberküloz, edebiyat ve sanat alanında birçok eserin konusu olmuştur. İyileşme sağlandıktan sonra bile, süreğen bir sağlık sorunu olarak ve yeniden enfeksiyon tehdidi devam eden önemli ve ölümcül bir hastalıktır. Tarih öncesi Afrika’sında varlığı ispatlanan tüberküloz, insanların kıtalar arası geçişleriyle beraberlerinde, 9000 yıl önce, belki de daha önce açılan Bering Boğazından Amerika’ya geçmiştir. Göçen insanlarla beraber yayılan tüberküloz bütün dünyada aynı oranda görülmemektedir. Hastalığın yaygınlığı zaman zaman çok artmakta ve bazı yörelerde yüksek oranlarda görülebilmektedir. Dünya nüfusunun içte biri bu hastalıkla enfekte ise de, çoğu kişide hastalık oluşmamaktadır. Tüberküloz mikobakterisi, diğer enfeksiyon hastalıklarında olduğu gibi, vücuda girer girmez hemen aktif olmamakta, geçim sıkıntısı, gıdasızlık, fakirlik, uykusuzluk, yorgunluk, olumsuz sosyal yaşam, içki ve sefahat hayatı, rutubetli ve karanlık ev yaşamı gibi kötü yaşam koşullarıyla hastalık başlamaktadır. Olumsuz koşulların en kötüsü olan savaş ve esirlik, tüberküloz hastalığına yakalanmaya bir hayli yatkınlık yaratır. Böyle bir örneği yaşamış olan, Rus Ordusu tarafından esir edilen bir Osmanlı subayının günlüğü gözden geçirilecektir. Buradan hareketle hem Birinci Dünya Savaşındaki Osmanlı Doğu Cephesindeki koşullar, hem de Rus esirliği hakkında Ruslara esir düşen askerin ağzından bazı fikirler edinilecek ve bu önemli bulaşıcı hastalık tarihçesiyle beraber gözden geçirilecektir

Anahtar Kelimeler:

Tüberküloz, Tıp Tarihi

Another Enemy İn War: Tuberculosis

Abstract Tuberculosis is a disease that infect the body in various forms, the subject of many works of literature and arts. It is an important and killing disease as a chronic health problem and continuous threat of reinfection although after healing. Tuberculosis almost certainly was well established in prehistoric Africa. As humans left that continent to populate the globe, they took this disease with them, reaching the Americas before the Bering Strait opened 9000 years ago, and perhaps much earlier. As tuberculosis spread with these migrating peoples, it was not uniformly endemic. Disease prevalence soars at some times and remains high in many places; although one third of the world’s population is infected, almost most people will never experience the disease. Unlike the other infectious diseases, the mycobacterium tuberculosis does not activate illness as soon as entering the body. The disease begins after the bad life conditions such as bad straits, undernourishment, poorness, sleeplessness, fatigue, negative social life, alcoholism, debauchery, living in damp and dark houses. The worst negative conditions which are war and captivity create highly predisposition to catch tuberculosis. An example of this situation, an Ottoman officer who was captivated by Russian Army during the First World War will be studied by way of examining his diary. Moving up from this point, some information will be made about the conditions of the Ottoman’s East Front as well as the conditions of the captivity under Russia. And this prominent infectious disease, tuberculosis disease will come under review together with its history.

Keywords:

Tuberculosis, History of Medicine,

PDF

___

Barış İ. “21. Yüzyılda Tüberküloz”, Çağlar Boyu Tüberküloz Sempozyumu, Derleyen: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Samsun, 2003.
Hagard A. The doctor in History. New York: Dorset Press, 1989. s.332-335.
Nikiforuk A. Mahşerin Dördüncü Atlısı. İstanbul: İletişim Yayınları. 2001:165-187.
Hayman J. Mycobacterium ulcerans: an infection from Jurassic time? Lancet 1984;2:1015-6.
Daniel TM. The origins and precolonial epidemiology of tuberculosis in the Americas: can we figure them out? Int J Tuberc Lung Dis 2000;4:395-400.
Dormandy T. A History of Tuberculosis: The White Death. London: Hambledon Press, 1999: 3-12.
Daniel TM. Captain of the Death, The story of tuberculosis. New York: Univesity of Rochester, Press Rochester, 1997:1
Aceves-Avila FJ, Baez-Molgado S, Medina F, Fraga A. Paleopathology in osseous remains from 6 th century. A survey of rhematoloic diseases. J Rheumatol 1998;4:776-782.
Dubos R, Dubos J. The White plaque. Tuberculosis, man and society. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press, 1996:1-15.
Daniel TD. The impact of tuberculosis on civilization. Infect Dis Clin N Am 2004;18:157-165.
Nordhoff C, Hall JN. Mutinity on the Bounty. Boston, New York, Toronto, London: Bak Bay Books, Little Brown and Co., :23-44. Laennec R. Treate de L’auscultaton mediate Laennec et Boyle : Recherches sur la phytisic pulmonaire. 1810.
Unat EK. Osmanlı İmparatorluğunun son 40 yılında Türkiyenin Tüberküloz Tarihçesi. Cerr Tıp Fak Derg 1979;10:273
Yazgı H. Mardinli Üç Esir Bacanak “Hatırât”. İstanbul: Kutupyıldızı Yayınları, 2016, s.43-78.
Gökçe Tİ. Türkiye Ulusal Verem Savası Derneği Kuruluş Gelişim ve Çalışmaları-1948-1972: Yurdumuzda Verem Savası
Dernekleri. İstanbul: Türkiye Ulusal Verem Savaşı Derneği Neşriyatı, 1973.
Özyardımcı N, Gürses AH. Yurdumuzda ve Dünyada Verem Savaşı ve Düşündürdükleri, Bursa, 2004.
Dr. Refik Saydam (1881- 1942): Ölümünün 40. Yılı Anısına. Ankara: Sağlık ve Sosyal Bakanlığı yay.,Yay.No: 1982:139.
Barış İ. Osmanlı Padişahlarının Yaşamlarından Kesitler, Hastalıkları ve Ölüm sebepleri. Ankara: Bilimsel Tıp Yayınları, Uluçay MÇ. Padişahların kadınları ve kızları. 3. Baskı. Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992:149, 184-187.
Barış YI, Hillerdal G. Tuberculosis in the Ottoman harem in the 19th century. J Med Biography 2009;17:170-173.
Bardakçı M. Şahbaba. 7 Baskı. İstanbul: Fan Yayımcılık, 1999:388-395.
Yenel F. Türkiye’de son yüzyılda akciğer tüberkülozu tedavisinde aşamalar. Cerr Tıp Fak Derg 1981;12:266-270.
Holmes G, Holmes F, McMorrough J. The Death of young King Edward VI. New Eng J Med 2001;345:60-62.
Sokulo A. BCG: Who were Calmette and Guerin. Thorax 1982;38:806-812.
Budan CY. Sosyal bilimler araştirmalarinda edebi bir tür olarak romani araçsallaştirmak. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, ;39:292-313. Eren N. Çağlar Boyunca Toplum, Sağlık ve İnsan. İstanbul: Somgür Eğitim Hizmetleri Yayıncılık. 1996:454.
Gelişim Hachette Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi. İstanbul: Sabah Gaz. Yay., 1993:759-761.
Glaziou P, Falzon D, Floyd K, Raviglione M. Global epidemiology of tuberculosis. Semin Respir Crit Care Med ;34:3-16. Öztuna Y. Osmanlı Devleti Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1986: 527.
Türk Tabipler Birliği. Tüberküloz Raporu. Ankara, 2012.
WHO. The STOP TB Strategy. http://whqlibdoc.who.int/hq/2006/WHO_HTM_STB_2006.368_eng.pdf Accessed Jan. 4, 2016.
T.C. Sağlık Bakanlığı. Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi. Ankara, 2011.
Elbek O. Tüberküloz kontrolünde etik sorunlar. Turk Toraks Derg 2015;16:73-85.