OSMANLI MEKTEB-İ TIBBİYESİ’NDE BİR ERMENİ HOCANIN KALEMİNDEN FRANSIZCA ARAP TIBBI TARİHİ

Şu anki bilgilerimize göre ülkemizde tıp tarihi ile ilgili müstakil eserlerin ilk kez XIX. yüzyılın ortalarında kaleme alındığı bilinmektedir. Bu yazıda, bunlar içerisinde mühim bir yeri olmakla birlikte üzerinde çok fazla durulmamış bir eser olan ve Fransızca olarak yazılmış Aperçu Historique Sur la Médecine Arabe ([Arap Tıbbı Üzerine Kısa Bir Tarihî Değerlendirme] İstanbul 1876] adlı çalışmanın tanıtılması amaçlanmıştır. Böylece kitabın muhtevası, kaynakları ve yazarına dair inceleme yapılmıştır. Ayrıca eserin sahibi olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne deontoloji hocası Dr. Nurican Efendi’nin hayatı ve diğer eserleri ile ilgili bilgiler bir araya getirilerek takdim edilmiştir.Bu çalışmada Dr. Nurican Efendi’nin kitabının araştırmacının kişisel koleksiyonunda yer alan nüshası kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Bilim Tarihi, Tıp Tarihi, Dr. Nurican Efendi, Dr. Joseph (Hovsep) Nouridjan, Arap Tıbbı Tarihi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne

Hıstory Of Arabıc Medıcıne Wrıtten In French By An Armenian Professor In Ottoman Mekteb-I Tıbbıye

Abstract According to recent information, it has been known that first detached books on history of medicine were written in the middle of 19th century in our country. In this article, it was aimed to present a French one, Aperçu Historique Sur la Médecine Arabe ([Historical Outline on Arabic Medicine] İstanbul 1876] which has an importance, however it was not put emphasis on before. Therefore, sources, contains and author of book were elaborated. In addition, life and other works of the author Dr. Nurican Effendi (1828-1898) who was a professor of deontology in Mekteb-i Tıbbiye-i Sahane were presented.This study is based on Dr. Nurican’s book from the researcher’s personel collection.

Keywords:

History of Science, History of Medicine, Dr. Nurican Effendi, Dr. Joseph (Hovsep) Nouridjan, History of Arabic Medicine, Mekteb-i Tibbiye-i Sahane,

PDF

___

Hovsep (Joseph) Nurican]. İhsanoğlu E, editör. Cilt 2. Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi. İstanbul: IRCICA; 2008. p.676.
Yarmen A. Ermeni Etıbba Cemiyeti (1912-1922). İstanbul: 2014. p.415
Seropyan V. Hovsep Nurican. In: Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2008. Vol. 2, p: 377.
Annuaire Oriental (Ancien Indicateur Oriental, du Commerce, de l’Industrie, de l’Administration et de la Magistrature). Constantinople: Cervati Frères & C.; 1891. p.521.
Günergun F, Yıldırım N. [The Criticisms Brought on the Ottoman Imperial School of Medicine by the “Société Impériale de Médicine de Constantinople” Between 1857-1867]. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 2001;3(1):19-63.
Yarmen A. Ermeni Etıbba Cemiyeti (1912-1922). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları; 2014. p.168-9.
Ahmed Midhat Efendi. Hilâl-i Ahmer: Cemiyet-i İnsâniyenin Târîhi. İstanbul: 1302. p.80.
Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. İstanbul: 1295 (M. 1878). p.237.
Yıldırım N. [Nahabed Roussignan, the First Professor of Deontology at the Royal School of Medicine]. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 1995;1:148-161.
Nurican J. Müslümânların Tabâbete Ettikleri Hidmet. Çeviren Hüseyin Hulki. İstanbul: 1300. p.7.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İradeler, Dahiliye, Hicrî 10 Cemâziye’l-âhir 1300 [Milâdî 18 Nisan 1883], Dosya no:879, gömlek sıra no:70150.
Yıldırım N. [The Newly Found Deontology Book of Nouridjan I]. Tarih ve Toplum 1993;116:16-21.
Öztekin-Mat A. Les Périodiques Pharmaceutiques en Langue Française dans l’Empire Ottoman. Revue d’Histoire de la Pharmacie 1996;84(312):315-317.
Index-catalogue of the Library of the Surgeon-General’s Office, United States Army. Authors and Subjects (Series 1, Volume 4). Washington: 1880. p.74,370,816.
Wagner C. Diseases of The Nose. New York: 1884. p.245.
Kelynack TN.The Pathology of The Vermiform Appendix. London: 1893. p.194.
Kırımî Aziz Efendi. Kimyâ-yı Tıbbî. Cild-i Evvel. 1. Baskı. İstanbul: Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne Matbaası; 1285 (M.1868-9). p.Ye(ى)-Ayn Be (ع ب).
Mehmed Emin Fehmi]. İhsanoğlu E, editör. Cilt 1. Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi. İstanbul: IRCICA; 2008. p.541
Günergun F. [Medical History in Turkey: A Review of Past Studies and Recent Researches]. Çeviren: Murat Yolun. Journal of History School 2013;14:267-280.
EK 1: Dr. Nurican’ın kitabında müstakil bir konu başlığı ile anılan kişi ve grupların kitapta geçtiği yazım şekliyle araştırmacı tarafından oluşturulan alfabetik listesi Ali bin el-Abbas Alâeddin el-Mecûsî (Hali Abbas) Ali bin Rıdvân (Haly Rodoam) Bahtişu Ailesi (La Famille Bakhtichua) Ebu Ali el-Hüseyn bin Abdullah bin el-Hüseyn bin Ali eş-Şeyhu’r-reis İbn Sînâ (Avicenne) s.20-28
Ebu Ali Yahya bin İsa bin Cezlâ (Ben Djezla) Ebu Bekir Zekeriya el-Râzî (Rhazes) s.13-17
Ebu Cafer Ahmed bin İbrahim bin Ebu Halid İbn el-Cezzâr (Algazirah) Ebu Mansur Muvaffak bin Ali el-Hirevî (Alhervi) Ebu Mervân bin Zuhr (Abiméron Avenzoar) Ebu Muhammed Abdullah bin Ahmed Ziyaüddin el-Mâlikî ibn Baytâr (El-Beithar) Ebu Muhammed Abdullatif bin Yusuf bin Muhammed (Abdollatif) Ebu Vâfid el-Lahmî (Abenguéfit) Ebu Yakub İshak bin Süleyman el-İsrâilî (Isaac Judaeus) Ebu Zekeriya Yahya bin Meseveyh el-Cundisabûrî (Mesue Senior) Ebu’l Hasan el-Muhtar bin Butlân (Ellukassem Elimithar) Ebu’l-Kasım Halef bin Abbas ez-Zehrâvî (Aboul-Cassem) s.29-37