Gülay HALİDİ, Alper BULUT, Abdullah YILDIZ, Ayşe KURTOĞLU, İlknur GENÇ KUZUCA, Hayati BİCE, Şekure Handan AKIN, Serap ŞAHİNOĞLU

Kelebeğin Rüyası Filmi Üzerinden Tüberküloz ve Heybeliada Sanatoryumu

Tüberküloz basili, XIX. yüzyılın sonlarında tanımlanmış olmasına rağmen yüzyıllar boyunca ölümcül bir hastalık olarak sadece tıp tarihinde değil, sanat ve düşün alanına etkileri ile de önemli bir yere sahip olmuştur. Birçok ünlü eserin yaratılmasında hastalık etkilerinin rolü olduğu tartışılagelmektedir. Bu kadar geniş etkileri olan hastalık ülkemizde de bir salgın olarak görülmüş ve yoğunluğu yıllar içinde değişse de tüberküloz mücadelesi günümüzde de devam etmektedir.Sanat ve sanatçı özelinde farklı yansımaları bulunan tüberküloz, yerli ve yabancı yapımı pek çok filme konu olmuştur. Bu çalışmada; ikinci dünya savaşının tüm dünyayı yaktığı yıllarda yokluk ve salgınlarla mücadele eden genç Türkiye Cumhuriyetinden bir kesitle, iki genç şairin yaşadığı heyecanların ve aşklarının yanında tüberkülozla mücadelelerini konu eden Kelebeğin Rüyası filmi ele alınmıştır. Bu filmin konusu ve kapsadığı dönem bağlamında hastalık olarak tüberkülozun nasıl algılandığı, bireysel ya da kurumsal tüberküloz mücadelesinin yansımaları ve filmin bu mücadelede ön plana çıkardığı bir kurum olan Heybeliada Sanatoryumu irdelenmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle 1924 yılında 16 yataklı olarak açılan sanatoryum; geçen yıllar içinde yatak kapasitesini arttırmış, tedavi hizmetleri yanında Prof. Dr. Siyami ERSEK gibi birçok hekime uzmanlık eğitimi veren bir eğitim kurumu olmuştur. Zamanın zor şartlarına rağmen hastalar ancak varsıl insanların bulabildiği yiyecekler ile beslenmiş, sanatoryum tedavi hizmetlerinin yanında uzun süren tedaviler boyunca hastalara meslek edinme kursları düzenleyen rehabilitasyon merkezi olarak hizmet vermiştir. Yıllar içinde devlet desteğinden mahrum kalan ve maddi imkansızlıklarla boğuşan sanatoryum 18 Ekim 2009’da çıkan yangın ile yanmış ve bir tarih tamamen kapanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tüberküloz, Sanat, Kelebeğin Rüyası Filmi, Heybeliada Sanatoryumu, Tıp Tarihi

Tuberculosis and Heybeliada Sanatorium on the Butterfly's Dream Movie

Tuberculosis, though described in late 20th century, has been a focus of interest for centuries not only for history of medicine but in the field of art and philosophy as well. It has been argued that the disease had impact on many famous artworks of well-known artists. Tuberculosis with that widespread effects has also effected Turkey; outbreaks were seen and struggle against tuberculosis is still on.Tuberculosis, which affects art and artist deeply, is theme of many movies. Kelebeğin Rüyası (Butterfly's Dream), a sample of modern Turkish cinema, deals a story passed in the hard days of Second World War, and focused on two young poets, which experience enthusiasms, loves and tuberculosis. This movie which is handled in this paper, shows early Turkish Rebuplic's struggle against poverties and epidemics. We have studied via this period movie, perception of tuberculosis, personal and institusional fighting agains this disease, and Sanatorium of Heybeliada which is an important part of this fighting. The opening of Heybeliada Sanatorium dates back to 1924. It was opened with the command of Mustafa Kemal Atatürk with 16 beds, in the meantime enlarged its capacity and began training the doctors such as Prof. Siyami ERSEK and organized occupational courses for long term patients. The treatment was on moral support and being in good conditions with rich rations containing meat, milk and honey. This was a life standard which could only be achieved by wealthy people those times. After 80’s, sanatorium began to lose governmental support. This caused a regression in all services. Finally with the fire on 18th October 2009, sanatorium was destroyed and a history had ended.

Keywords:

Tuberculosis, Art, The Movie Butterfly’s Dream, Heybeliada Sanatorium,

PDF

___

Referans1. Babacan F, Hasdemir U. Mycobacterium Tuberculosis Kompleks. Editörler Willke Topçu A, Söyletir G, Doğanay M. Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi Cilt 2. Üçüncü Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2008: 2283-4.
Referans2. Kılıçaslan Z. Dünyada Tüberküloz Epidemiyolojisi. Editörler Yüce A, Özyurt M, Sürücüoğlu S, Uzun M, Sarıgüzel N. Mycobacterium tuberculosis ve Tüberküloz: Temel Bilimden Klnik Tanı ve Tedaviye. İstanbul: ANKA; 2016: 1-9.
Referans3. Kelebeğin Rüyası. URL: http://www.imdb.com/title/tt2608224/. 11.10.2016
Referans4. Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu. URL: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc020/kanuntbmmc020/kanuntbmmc02003634.pdf. 10.10.2016
Referans5. Milli Korunma Kanunu. URL: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4417.pdf. 10.10.2016
Referans6. Lemlein RF. Influence of Tuberculosis on the Work of Visual Artists: Several Prominent Examples. Leonardo, 1981; 14(2): 114-117.
Referans7. Messer TM. Edvard Munch. New York: Harry N Abrams, 1985: 62.
Referans8. Chalke HD. The Impact of Tuberculosis on History, Literature and Art. Med Hist. 1962 Oct; 6(4): 301-318.
Referans9. Çelik F. Edebiyatta Verem (Tüberküloz). URL: https://oggito.com/icerikler/edebiyatta-verem-tuberkuloz/63321 14.10.2018
Referans10. Sona F. Divan Şairlerinin Gözünden Verem. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2017; 2(2): 610-618.
Referans11. Pappas G, Seitaridis S, Akritidis N, Tsianos E. Infectious Diseases in Cinema: Virus Hunters and Killer Microbes. Clin Infect Dis. 2003; 37(7): 939-42.
Referans12. Thorley J. A voice for the silent. Lancet Respir Med 2016; 4(2): 100.
Referans13. Çıraklı MZ, Yemez Ö. Yeşilçam Melodramlarında Veremli Kadın İmgesi ve Son Beste (1955) Filmi. Electron Turkish Stud. 2017; 12(34): 131-42.
Referans14. Erdoğan Y. Kelebeğin Rüyası. İstanbul: Doğan Kitap, 2013.
Referans15. Gökçe Tİ. Heybeliada Sanatoryumu: Kuruluş ve Gelişimi 1924-1955. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1957.
Referans16. Gürgan M, Ulus T. İstanbul Heybeliada Sanatoryumu. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 2011; (18): 98-101.
Referans17. Yıldırım N, Gürgan M. Türk Göğüs Hastalıkları Tarihi. Editör Metintaş M. İstanbul: Türk Toraks Derneği, 2012.
Referans18. Saygı T. İngiliz Generali Townshend ve Türkler. Danışman Kayam HC. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2011.