Gürkan SERT, Hatice ÖZÇELİK, GÜLAY YILDIRIM

Türkiye'de Akıl Hastalığı Olan Hastalarda Zorla Yatırma ve Zorla Tedavi/ Hukuki ve Etik Sorunlar

Tıbbi girişimlerden önce kişilerin onamlarının alınması beden bütünlüklerine ve gelecekleri ile ilgili karar alma haklarına saygının gereğidir. Ancak bazı istisnai hallerde kişilerin onamı olmadan beden bütünlüklerine girişimlerde bulunulması hem etik açıdan hem de yasal açıdan kabul görebilmektedir. Hastalığı nedeniyle kendisine ya da başkasına zarar verme olasılığı olan akıl hastalarının zorla hastanelere, bakımevlerine, gündüz, gece, rehabilitasyon kliniklerine yerleştirilmesi ve tedavi edilmesi yasalarda düzenlenmektedir. Bu uygulamaların sınırları, gerekliliği, uygulanma şekli, ihlal ettiği haklar, sağladığı yararlar açısından hem tıp etiği hem de tıp hukukunda tartışmalıdır. Türkiye’deki güncel uygulamada, kendine veya başkalarına zarar verme olasılığı bulunan akıl hastaları, genel ifadeler içeren, farklı kanun ve uluslararası sözleşmelerde yer alan maddelere göre kurumlara zorla yerleştirilmekte ve tedavi edilmektedir. Bu genel maddelerde, zorla yerleştirme kararının ne kadar süreceği, tedavinin uygulanmasının gerekip gerekmediği, zorla yerleştirilen kişinin hakları gibi konularda bilgiler bulunmamaktadır. Bu gibi belirsizliklerin neden olacağı olumsuzlukların giderilmesi için uygulama ile ilgili ek yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır. Makalemizde Türkiye'de akıl hastalığı nedeniyle bireylerin zorla yatırılması ve tedavi edilmesi ile ilgili hükümler, özerklik ve zarar vermeme ilkeleri ile tıp hukuku açısından incelenmiş ve Ruh Sağlığı Yasa Tasarısı ile karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

akıl hastaları, zorla tedavi

Involuntary Admissions And Treatment Of Patients With Mental Health Disorders-İn Turkey / Legal And Ethical Issues

Having consents from patients before any kind of medical intervention is a necessity for the respect to patients’ physical integrity and the right to their decision process about patients’ future. However, in certain circumstances, it might have been accepted ethically and legally to make medical interventions without their consent. Involuntary admissions and treatments of patients with mental health disorders who present danger to themselves or to others have been regulated by laws. These practices are debated both in medical ethics and medical laws regarding to their boundaries, necessities, the way they are put into practices, the rights that they violate, the benefits that they provide. In the current practice in Turkey, the patients with mental health disorders who present danger to themselves and to others are admitted and treated involuntarily according to articles in different laws and international conventions which includes general statements. In these general statements, there is no information about the duration about the involuntary admission decision, how long the admission will take place, whether the treatment is necessary, the rights of the patient who would be admitted involuntarily. In order to eliminate the negative outcomes of these kind of uncertainties, additional legal regulations are needed. In our article, the provisions of involuntary admissions and treatment of patients with mental health disorders have been examined in terms of medical law along with the principles of autonomy and non-maleficence and compared with the draft of Mental Health Law in Turkey.

Keywords:

İnvoluntary admission, mental health disorders,

PDF

___

1. Oğuz NY. Özgüven DH. Psikiyatri ve Etik Sorunları. Klinik Etik. Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul: 2001.Ed. Erdemir DA. Oğuz NY. Elçioğlu Ö. Doğan H. 354-369: 354.
2. Zhang Z. ve ark. Involuntary admission and treatment of patients with mental disorder. Neurosci Bull February. 2015;31(1): 99–112.
3. Aydın ER., Şehiraltı M., Çözümlenmemiş Bir Konu: Psikiyatrik Bozukluğu Olan Hastanın Gönülsüz/Zorla Tedavi Edilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2010;1(1):39-42.
4. Oğuz NY., Demir B., Hukuki ve Etik Yönüyle Zorla Hastaneye Yatırma. Psikiyatri. Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi. 1993;1:367-371.
5. Gültekin B.K. ve ark. Bir Psikiyatri Hastanesinde İstemli Ve İstem Dışı Yatışların Sosyodemografik Ve Klinik Özellikleri. Nöropsikiyatri Arşivi. 2013; 50:216-221.
6. Şen N., Süzer Ö. Psikiyatri Hastalarında Zorunlu Yatış ve Zorla Tedaviye Bir Bakış Açısı. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017(7): 176-181.
7. Dalkılıç EE. Türkiye’de Zihinsel veya Ruhsal Engellilerin “Zorla” Tedavisinin Eleştirisi TBB Dergisi 2015(117):11-34.
8. The Protection Of Persosn With Mental İllness And The İmprovement Of Mental Health Care 17 Aralık 1991 tarihli 46/119 sayılı BM Genel Kurul kararıyla kabul edilmiştir. http://www.un.org/documents/ga/res/46/a46r119.htm Erişim Tarihi:16.02.2019
9. Ruh Sağlığı Yasa Taslağı, http://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/2811201717434-Ruh-Sagligi-Yasa-Taslagi.pdfı. Erişim Tarihi: 14.03.2019
10. Ruh Hekimliği (Psikiyatri) Meslek Etik Kuralları. http://www.psikiyatri.org.tr/tpd-kutuphanesi/belge/311. Erişim Tarihi: 12.03.2019
11. Hiçdurmaz D, Öz F. Bir Etik Problem: Psikiyatride İlaç Araştırmaları Ve Hemşirelik. Hacettepe Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007; 82–91
12. “Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi” Bu sözleşmenin onaylandığına dair kanun, 5013 Kanun numarası ile 9 Aralık 2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir.)
13. Kaboğlu, İÖ: Özgürlükler Hukuku, İmge Kitabevi, 6. Baskı, İstanbul 2002.
14. Anayasa Mahkemesi Kararı 2013/1789 başvuru numaralı, 11.11.2015 karar tarihli.
15. Gençcan ÖU. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu Yorumu - Bilimsel Açıklama Son İçtihatlar (II.Cilt). Yetkin Basımevi. Ankara: 2015.
16. Gençcan ÖU. Vesayet Hukuku. Ankara: 2009:261.
17. Özdemir AE. 19.12.2008 Tarihli İsviçre Medeni Kanunu Değişikliği İle Karşılaştırmalı Olarak Türk Medeni Kanununda Koruma Amaçlı Özgürlüğün Kısıtlanması Düzenlemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2013; 2(15):171-209.
18. Kocaağa K. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2006;C.X S.1(2): 33-54.
19. Bakanlar Kurulu Kararının tarihi 21/7/2003 No:2003/5690 RG 10.8.2002 No: 25195
20. Yargıtay 8.HD.2017/1089 E., 2017/2818 K. 2.3.2017 T.
21. Balcıoğlu İbrahim, Başer Sinem Zeynep, Hekimlerin karşılaştığı adli ve psikiyatrik problemler, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi No:62 Mart 2008, sayfa 45
22. Yargıtay 18.HD. 2016/9524 E., 2016/9547 K.14.06.2016.
23. Yargıtay 18.HD.2016/6467 E. 2016/9883 K.20.06.2016 T.
24. Yargıtay 18.HD.2013/9282 E.; 2013/12347 K. 26.09.2013 T.
25. İmamoğlu H. Hukuki Açıdan, Özellikle Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanmasına İlişkin Hükümler Çerçevesinde Zorla Tedavi. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Erzurum: 2012; 3-4:29-60.
26. Yargıtay HGK, 2009/13-393 E., 2009/452 K., 21.10.2009 T. 27. Yargıtay 2.HD. 2003/1622 E., 2003/2977 K., 6.3.2003 T.
28. Yargıtay 2.HD.2011/5506 E., 2012/1336 K. 26.01.2012 T.
29. Yargıtay 2.HD. 2002/2323 E. 2002/3027 K. 7.3.2002 T.