Hazâinü’s-Saadât'ta Yenidoğan Bakımı Hakkında Bilgiler: XIV-XV.Yüzyıldan Bir Yazma Eser

Bu yazının yazarı Sultan II. Murad'ın ve Fatih Sultan Mehmed'in hüküm sürdüğü sırada hekim olduğu söylenen Eşref b Muhammed'dir. Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât, 14. yüzyılın sonlarından ya da 15. yüzyılın başlarından kalmadır. Eşref b Muhammed, isminin anlamını şöyle açıkladı: ― Sözlükde sağlık mutluluğa karşılık geliyor. Bu yüzden bu kitapçığa Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât (Mutluluk Hazineleri) adını verdim. ― Hazâ'nın in-Saâ 'dât çoğunlukla koruyucu hekimlikle ilgilidir. Eser, dönemin kurallarına uygun olarak besmele (Allah adına) ile başlar. Dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, yazar hem teorik hem de uygulamalı tıp ilkelerini tartışmıştır. Teorik tıp ile ilgili bölüm, dört humor ve bedent sıvıları teorisini açıklar. Uygulanan ilaç bölümü iki alt bölüme ayrılmıştır: birinci bölüm yeni doğanın sağlığını tanımlar ve bebeklerin bakımı, beslenmesi ve hastalıkları hakkında bilgi verir. Bu çalışmada, Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât, yenidoğan ve bebek bakımı, yenidoğan odasında tavsiye edilen sıcaklık ve ışık, temizlik, yenidoğan giysileri, yenidoğanların nasıl besleneceği ve nasıl yıkanacağı hakkında bilgileri içermektedir. Broşür ishal, kabızlık, bebek dişleri, öksürük, aft, sty, mide ağrısı, hapşırma, lekeler, herniasyon ve dizanteri için kullanılacak ilaçların bir listesini açıklar, ayrıca anne sütünün önemi ve anne sütünün artması ile hakkında bilgiler içerir.

Anahtar Kelimeler:

Hazâinü’s-Saadât, Yenidoğan

Information About How to Care Newborn in Hazâ’inü’s-Sa’adât: A Sample Manuscript From XIV-XVth Century

The author of this manuscript is Eşref b Muhammed, who was said to be a physician during the reigns of Sultan Murad II and Sultan Mehmed the Conqueror. Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât dates from the late 14th century or the early 15th century. Eşref b Muhammed explained the title´s meaning as follows: ―In a the dictionary, health corresponds to happiness. That is why I called this pamphlet Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât (The Treasuries of Happiness). ― Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât is mostly about preventive medicine. The work, in accordance with the conventions of the period, begins with basmala (in the name of God). It consists of four parts. In the first part, the author explores the principles of both theoretical and applied medicine. The chapter on theoretical medicine explains the concept of the four humors and the body fluids. The chapter on applied medicine is divided into two subsections: the first section defines health and informs about the care, feeding and diseases of newborn infants according to embryological information. In this study we aime to evaluate the ―newborn in Hazâi‟inü‟s-Saâ‟dât. The text includes information about newborn and infant care, the temperature and light advisable in the newborn‘s room, cleaning, newborn clothing, how to feed newborns and how to bathe them. The pamphlet provides a list of drugs to be used for diarrhea, constipation, infants tooth cutting, coughing, aphtha, sty, stomach ache, sneezing, spots, herniation and dysentery, in addition to information about breastfeeding, its importance, and drugs that increase breast milk.

Keywords:

Hazâinü’s-Saadât, Newborn,

PDF

___

1-Tezcan S. En eski Türk Dili ve yazını. Bilim Kültür ve öğretim dili olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu; 1978. pp.271-323.2-Şehsuvaroğlu BN. Eşref bin Muhammed, Hazâinü’s-Saadât. Ankara: Türk Tarih Kurumu; 1961.3-Köktekin K. Hazâinü’s-Saadât’ta geçen tıp terimleri. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 2007; 35:13-27.4-İlhan N. Eşref bin Muhammed ve Hazâinü’s-Saadât’ın imla ve ses bilgisi özellikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2000;10:79-92.5-Aydüz S. Eşref bin Muhammed. Yaşamları ve yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları;1999.pp425-426.6-Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. Haz. A.F.Yavuz-İ.Özen). İstanbul: Meral Yayınları;19727-Adıvar AA. Osmanlı Türklerinde İlim. 2.Baskı. İstanbul: Maarif Matbaası;19438-Uludağ O.Ş. Beşbuçuk asırlık Türk tababeti tarihi. Sadeleştiren. Ankara: İ.Uzel. Kültür Bakanlığı;1991.9-Von J F Hammer. Osmanlı Devleti Tarihi. Çev. M.Ata. Özetleyen A.Karahan. Istanbul: Kapı Yayınları;200810-Köprülü F. Türk Edebiyatı Tarihi. Gerekli sadeleştirmeler ve Notlar İlavesi ile yayımlayanlar: O.F.Köprülü, N.Pekin.2. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları;198011-Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi III. Ahmet Bölümü. Hazine.557.H.864/M.1460.Ali bin İne Hoca.12-Türk Dil Kurumu Tarama Sözlüğü. Cilt I.VIII. Ankara: 196713-Rector L. Supporting Siblings & Their Families. During Intensive Baby Care. Baltimore: Paul Brookes Publishing Co; 2007.pp.19-29.14-Akşit AA. Neonatolojiye Giriş. Program değerlendirme ve Uygulama Yaklaşımları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları; No.17.198915-Meriç M, Elçioğlu Ö. Halk tababetinin çocuklara yönelik Uygulamaları I.Halkbilim Sempozyumu. (Haz. M.T. Koçkar, E.Erdemir). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Basımevi; 2004.pp:133-142.16-Baysal A. Beslenme.9. Baskı. Ankara: Hatipoğlu Yayınları; 2002.pp.419-435.17-Oddie S, Richmond S. Coulthard M. Hypernatremic Dehydratation and Breast Feding. Arcg Dis Childhood 2001;85:318-320.18-Stevenson E, Patrick TE, Pickler R. A history of Infant Feding. The Journal of Perinatal Education. Spring 2009;18(2).pp32-39.19-Osborn MS. The Rent Breast: A Brief History of Wet-Nursing. Midwife, Health Visitor&Community Nurse 1979;15(8):302-306.20-Demirsoy N. Sütnine kimdir? Nasıl olmalıdır? Sorularına DR. Şükrü Kamil’den yanıtlar. Lokman Hekim Dergisi 2011;1(2):21.