Geçmişten Günümüze Kına

Tarih boyunca pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan kına (Lawsonia inermis); kınagiller (Lythraceae) familyasından olup, 2-6 metre uzunluğunda çiçekli bir bitkidir. Anavatanı Kuzeydoğu Afrika olmakla birlikte günümüzde bütün Kuzey Afrika, Hindistan, Pakistan ve Seylan gibi ülkelerde yetiştirilmektedir. Kınanın tarihi serüveni antik devirlere kadar uzanmaktadır. Antik Mısır’da mumyaların tırnakları ve sargılarının kına ile boyanması ise tarihte bilinen en eski kullanımıdır. Ayrıca kınanın, özellikle kadınlar arasında çok uzun dönemlerden beri kullanılan yaygın bir süslenme aracı olduğu, Kuzey Afrika ve Ortadoğu’daki ritüellerde de sıkça kullanıldığı bildirilmektedir. Kına, çok eski dönemlerden beri Türk halk kültüründe de geleneksel törenlerde yer almış, el ve ayakları boyamak, saç renklerini değiştirmek gibi kozmetik amaçlarla kullanılmıştır. Öte yandan, kınanın Türk tıp tarihi ve halk hekimliğinde; egzama, yanık, baş ağrısı, göz ağrısı, balgam, ülser, yara, diyare, cüzzam, mantar gibi hastalıkların tedavisinde kullanıldığı bildirilmiştir. Bu bağlamda, kına, Türk halk kültüründe, önemli bir yere sahiptir. Bu derlemede, tarihi süreç içerisinde kınanın gerek kozmetik amaçlı, gerekse halk hekimliğindeki geleneksel kullanımı ve bu kullanımların günümüze yansımaları incelenmiştir

Anahtar Kelimeler:

Kına Bitkisi, Geleneksel Tıp, Kozmetik

Henna From Past To Present

Throughout history, henna (Lawsonia inermis) is used in treatment of many diseases; belongs to Lythraceae family, is a flowering plant in 2-6 meters height. Although its homeland is North Africa, today it is grown in countries like entire North Africa, India, Pakistan, Ceylon. Cosmetic and pharmaceutical use of henna date back to ancient times. In ancient Egypt, dyeing of nails and wraps of mummies with henna is the oldest known use. It has been also reported that henna is a common adornment instrument especially among women, frequently used in rituals in North Africa and Middle East. Henna has been used for different cosmetic aims such as coloring hands and feet, dying the hair in Turkish culture since ancient periods. It has been also reported that henna is used in treatment of diseases such as eczema, burns, headache, eye pain, sputum, ulcers, scar diarrhea, leprosy, fungus in history of Turkish medicine and folk medicine.In this context, henna has a significant place with regard to treat diseases, cosmetic aims and its usage in traditional ceremonies in Turkish folk culture. In this review, usage of henna for both cosmetic purpose and in traditional folk medicine in historical process and the reflections of these usages examined.

Keywords:

Kına Bitkisi, Geleneksel Tıp Kozmetik/ Henna, Folk medicine, Cosmetic,

PDF

___

Al-Rubiay KK et al. Antimicrobial Efficacy of Henna Extracts. Oman Med J 2008; 23(4):253-256.
Makhija IK et al. Lawsonia inermis From Traditional Use To Scientific Assessment. African Journal of Pharmaceutical Sciences and Pharmacy 2011; 2(1):145-165.
Muhammad HS, Muhammad S. The Use of Lawsonia inermis linn. (henna) in The Management of Burn Wound Infections. African Journal of Biotechnology 2005; 4(9):934-937.
Baytop T. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün. 2. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul 1999: 263-264.
Tanker M, Tanker N. Farmakognozi Cilt 2 Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ankara 1990: 268.
Zavada MS. The Historical Use of Henna (Lawsonia inermis L) In the Balkans. Thaiszia Journal of Botany 1993; 3:97-100.
Semwal RB, Semwal DK, Combrinck S, Cartwright-Jones C, Viljoen A. Lawsonia inermis L. (henna): Ethnobotanical, Phytochemical and Pharmacological Aspects. Journal of Ethnopharmacology 2014; 155:80-103.
Kozmetik Ürünlerin Tarihi. [Erişim Tarihi: 8 Haziran 2015] http://www.dermoday.com/dosyalar/1235044094.pdf
Chaudhary G, Goyal S, Poonia P. Lawsonia inermis Linnause: A Phytopharmacological Review. IJPSDR 2010; 2(2):91-98.
Jain VC et al. Pharmacognostical and Preliminary Phytochemical Investigation of Lawsonia inermis L. Leaf. Rom J Biol - PlantBiol 2010; 55(2):127-133.
Kamal M, Jawaid T. Pharmacological Activities of Lawsonia inermis Linn: A Review. International Journal of Biomedical Research 2010; 1(2):62-68.
Emmioğlu EA. Kozmetiklerin Doğası. Bilim ve Teknik Dergisi 2009; 78-83.
Orwa C et al. Agroforestry Database 4.0. 2009 [Erişim Tarihi: 2 Temmuz 2015] http://www.worldagroforestry.org/ treedb/AFTPDFS/Lawsonia_inermis.PDF
Duke JA, du Cellier JL. CRC Handbook of Alternative Cash Crops. United States of America, 1993: 291.
Ahmad YA. Islamic Medicine the Key to a Better Life. Öğüt Eker G. “Türk Kültürü İçinde Geleneksel Bolu Evlenme Âdetlerinin Yeri”. Millî Folklor 1998; 5(40):15-30.
Bayatlı O. Şifalı Otlar ve Lokman Hekim. Bergama Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları, 1989: 48,50.
Yılmaz M. Türkiye’de Kına Yakma Geleneği ve Kına Türküleri. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Halkbilimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Sivas, 2010.
Dursunoğlu H. Türkiye Türkçesindeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2014; 9(9):145-155.
Yardımcı M. Geleneksel Kültürümüzde Ve Âşıkların Dilinde Kına. [Erişim Tarihi: 16 Mart 2015] http://turkoloji.cu.edu. tr/HALK%20EDEBIYATI/mehmet_yardimci_geleneksel_kultur_asiklar_kina.pdf
Kalafat Y. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara 1990: 307, 310.
Çeltikçi O. Türk Kültüründe “Kına” ve Akdeniz Bölgesi Uygulamaları. Türkbilim Sonbahar 2009; 1:27-36.
Tokmak Y. Balıkesir ve Çevresinde Kına Folkloru Üzerine Derlemeler ve İncelemeler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir 2009.
Demir ZS. Türk Hamam Müzesi ve Kına Hamamı Sergisi. Journal of Ankara Studies 2013; 1(2):48-55.
Zeybek N. Farmasötik Botanik Kapalı Tohumlu Bitkiler (Angiospermae) Sistematiği ve Önemli Maddeleri. Ege Üniversitesi Basım Evi İzmir 1985: 220
Jain VC, Shah DP, Sonani NG, Dhakara S, Patel NM. Pharmacognostical and Preliminary Phytochemical Investigation of Lawsonia inermis L Leaf. Rom J Biol – Plant Biol 2010; 55(2): 127–133.
Kandemir F. Bâkî ve Nedîm’in Gazellerinde Sevgilideki Güzellik Unsurları. Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2008.
Tabip Mustafa Ebu’l-Feyz. Tuhfe’tül-Müteehhilin: Evlilik Armağanı. Sadeleştirilmiş Metin İlter Uzel. Kebikeç Yayınları, Ankara 2005: 41-43.
Scientific Committee on Consumer Safety, Opinion on Lawsonia inermis (Henna). Colipa n° C169, European Union. Eylül 2013: 39. [Erişim Tarihi: 4 Temmuz 2015] http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/consumer_safety/docs/ sccs_o_140.pdf
US Food and Drug Administration, Temporary Tattoos, Henna/Mehndi, and “Black Henna”. [Erişim Tarihi: 4 Temmuz 2015] http://www.fda.gov/MedicalDevices/ProductsandMedicalProcedures/HomeHealthandConsumer/
ConsumerProducts/ContactLenses/ucm108569.htm
Kahya E. İbn-i Sînâ, El Kânûn Fi’t-Tıbb. Ankara, 2000.
Şenocak E. İbn Sînâ Hikâyeleri Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Elazığ 2005: 320-321.
Bergamalı Lokman Hekim Galenos. Bergama Belleten 18, Bergama Kültür ve Sanat Vakfı Eylül 2010: 313.
Uzel İ, Süveren K. Şerefeddin Sabuncuoğlu, Mücerreb-Nâme (İlk Türkçe Deneysel Tıp eseri 1468). Atatürk Kültür
Merkezi Yayını, Ankara 1999.
Şar S. Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Eseri Mücerreb-Nâme’de Yer Alan Bazı Tıbbî Bitkilerin Günümüzdeki Kullanımlarıyla Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Amasya Uluslararası Anadolu-Türk Darüşşifaları ve Sabuncuoğlu Kongresi, 15- Ekim 2008, Amasya.
Altıntaş A, Okutan MY, Koçer D, Yıldız M. 15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr-ı İbn-i Şerîf. İstanbul 2004.
Polat E. Kronik Enfekte Yaralı Bir Köpekte Kına (Lawsonia inermis) Bitkisinin Tedavi Amaçlı Kullanılması. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2014; 3(2):93-97.
Sevindik FN, Açık Y, Gülbayrak C, Akgün D. Elazığ İl Merkezinde Yaşayan Evli Kadınların İstemli Düşük Yapmak Amacıyla Uyguladıkları ve Bildikleri Geleneksel Yöntemler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(5):321-324.
Guha G et al. Antioxidant Activity of Lawsonia inermis Extracts Inhibits Chromium(VI)-Induced Cellular and DNA Toxicity. Hindawi Publishing Corporation Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2011; Article ID , 9 pages doi:10.1093/ecam/nep205
Satish S, Raghavendra MP, Raveesha KA. Management of Seed Borne Fungal Pathogens of Sorghum Seeds by Aqueous Extract of Lawsonia inermis L. Journal of Biopesticides 2010; 3(1 Special Issue):237 -241.
Berenji F, Rakhshandeh H, Ebrahimipour H. In Vitro Study of The Effects of Henna Extracts (Lawsonia inermis) on Malassezia Species. Jundishapur Journal of Microbiology (2010); 3(3):125-128.
Bairagi GB, Kabra AO, Mandade RJ. Anthelmintic activity of Lawsonia inermis L. Leaves in Indian Adult Earthworm. International Journal of Research in Pharmaceutical and Biomedical Sciences 2011; 2(1):237-240.
Deveoğlu O, Karadağ R. Genel Bir Bakış: Doğal Boya Maddeler. Fen Bilimleri Dergisi 2011; 23(1):21-32.
Abulyazid I, Mahdy EME, Ahmed RM. Biochemical Study For The Effect Of Henna (Lawsonia inermis) on Escherichia coli. Arabian Journal of Chemistry 2013; 6:265-273.
Zümrütdal E, Özaslan M. A Miracle Plant for the Herbal Pharmacy; Henna (Lawsonia inermis). International Journal of Pharmacology 2012; 8(6):483-489.