Total diz protezi olan yaşlı bireylerde uyku ve depresyonun belirlenmesi

Total diz protezi ameliyatı, diz artritli hastaların ağrı ve hareket kısıtlılıklarını gidermek, dizin fonksiyonunu arttırmak için uygulanan, eklemin yeniden yapılandırıldığı cerrahi işlemdir. Total diz protezi ameliyatı sonrası hastalar günlük yaşam aktivitelerinde bağımlı olma, uyku problemleri ve depresyon gibi birçok sorun yaşayabilmektedir. Amaç: Bu araştırma total diz protezi ameliyatı olan yaşlı bireylerde ameliyat sonrası uyku ve depresyonu belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın örneklemini 20 Şubat 2018 - 20 Ağustos 2018 tarihleri arasında bir Devlet Hastanesinin Ortopedi ve Travmatoloji servisinde yatan ve 65 yaş ve üzeri total diz protezi ameliyatı olan, bilinci açık, oryante ve koopere olan, konuşma, işitme problemi ve uyku sorunu olmayan vb. gibi dahil etme kriterlerine uyan 150 hasta oluşturmuştur. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Diz Ameliyatı Sonrası Dönemde Uykuyu Etkileyen Faktörler Anket Formu ve Geriatrik Kısa Depresyon Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; ortalama, standart sapma, frekans, Exact test, Pearson Ki-Kare, Likelihood Ratio istatistik değerleri ve Pearson Korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan hasta bireylerin %69.3’ü kadın, %44.7’sinin okuryazar olmadığı, %69.3’ünün evli olduğu, %55.3’ünün geliri gidere denk olduğu, %37.3’ünün yalnız yaşadığı ve yaş ortalamasının 70.6±3.6 olduğu belirlendi. Araştırmaya katılan hastaların %60.7’sinin uyku sorunu yaşadığı ve en çok uykuya dalmakta zorlandıkları, %49.3’ün de depresyonda olduğu belirlendi. Sonuç: Bu bulgulara göre total diz protezi ameliyatı olan hastalarda uyku ve depresyon sorunları görülebilmektedir. Bundan dolayı ameliyat sonrası dönemde yaşam kalitesini etkileyen uyku ve depresyon düzeylerini uygun ölçeklerle tanımlayarak, farmakolojik ve nonfarmakolojik stratejilerin geliştirilmesinde sağlık ekibi ile birlikte çalışılması ve bu çalışmanın daha kapsamlı bir şekilde yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Total Diz Protezi, uyku, depresyon, hemşirelik

Determination of sleep and depression in elderly individuals with total knee replacement

Total knee replacement surgery is a surgical procedure performed to relieve pain and movement limitations of patients with knee arthritis and to increase knee function. After total knee replacement surgery, patients may experience many problems such as dependence in daily life activities, sleep problems and depression. Objective: The aim of this study was to determine postoperative sleep and depression in elderly patients undergoing total knee replacement. Method: The study sample consisted of 150 patients who were hospitalized in Orthopedics and Traumatology Department of one State Hospital between February 20, 2018 and August 20, 2018 and (65 years and older, who have total knee replacement surgery are conscious, orientated and cooperative, have no speech, hearing problems and sleep problems etc.) who met the inclusion criteria. Data was collected using a personal information form, a questionnaire form on factors affecting sleep in the postoperative period of knee surgery, and the geriatric depression scale-short form. Data were analyzed with descriptive statistics (e.g., mean, standard deviation, frequency, and percentage), Fisher Exact test, Pearson Chi-Square, Likelihood Ratio and Pearson Correlation Coefficient. Results: Among the participants, 69.3% were women, 44.7% were illiterate, 69.3% were married, 55,3% had an income equivalent to their expenses, 37.3% lived alone and the average age was 70.6±3.6. Also, 60.7% of the participants had sleep problems, with the most common one being difficulty in falling asleep, and 49.3 % were depressed. Conclusion: The results showed that sleep and depression problems could be observed in patients undergoing total knee replacement. Therefore, it is recommended that sleep and depression levels, which affect quality of life in the postoperative period, should be measured with appropriate scales, health professionals should be involved in developing pharmacological and non-pharmacological strategies, and this study should be replicated to further validate the results.

Keywords:

Total knee replacement, sleep, depression, nursing,

PDF

___

Kaynaklar 1. Yılmazer M. Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılarda Demografik Değişiklikler. Altındiş, M. (Ed.). Yaşlılarda Güncel Sorunları ve Bakımı. İstanbul Medikal Yayıncılık, 2013; 1-9.
2. TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistiklerle Yaşlılar, 24.04.2019.
3. Erdil, F., Bayraktar, N. Yaşlı bireylerde kas-iskelet sorunlarına yönelik hemşirelik yaklaşımları. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2010; 18(2):106-113. 4. WHO. Psychogeriatric, report of a WHO Scientific Group, Technical Reports Series 507, Geneva. Cited in Davise AM. Epidemiology 1972; 185; 14(1):9-21.
5. WHO.The uses of epidemiology in the study of the elderly. WHO, Technical Reports Series 706, Geneva, 1984; 8-9.
6. WHO. World Health Organization, Population Ageing-A Public Health Challenge, Fact Sheet No, 1998, 135.
7. Öztürk, H. Yaşlanma ve Kırsal Yaşlılık Mevcut Durum Raporu, 1. Baskı, Ankara, 2015; 20-36.
8. Baran, A.G., Kalınkara, V., Aral, N., Akın, G., Baran, G., Özkan, Y., Yaşlı ve Aile İlişkileri. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Genel Yayın No:127, Ankara, 2005.
9. Öztürk, MO., Uluşahin, A. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. 11. Baskı, Ankara, Nobel Tıp Kitabevleri, 2001; 15-29.
10. Savcı A, Bilik B. Ortopedi ve travmatoloji kliniğinde geriatrik değerlendirme. DEUHY ED 2014; 7 (2): 156-163.
11. OECD. Hip And Knee Replacement. In Health Care Activities Health at a Glance 2015. OECD Indicators. OECD Publishing, Paris, 2015,112-113.
12. Akyol Ö, Karayurt Ö, Salmond S. Experiences of pain and satisfaction with pain management in patients undergoing total knee replacement. Orthopaedic Nursing 2009; 28(2): 79-84.
13. Witting-Wells D.R, Shapiro S.E, Higgins M.K. Patients experiences of pain in the 48 hours following total knee arthroplasty. Orthopaedic Nursing 2013; 32(1): 39-44.
14. Sönmez M.M, Berk A, Uğurlar M, Ertürer R.E, Akman Ş, Öztürk İ. Total diz protezi uygulanan hastaların orta dönem klinik ve radyolojik sonuçlarının değerlendirilmesi. Şişli Eftal Hastanesi Tıp Bülteni 2016; 50(2): 115-123.
15. Kılıç E, Sinici E, Tunay V, Hasta D, Tunay S, Başbozkurt M. İki taraflı total diz protezi uygulanan kadın hastalarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Acta Orthopaedica Et Traumatoogical Turcica 2009; 43(3): 248-253.
16. Yazıcı K, Tot Ş, Yazıcı A, Erdem P, Buturak V, Okyay Y, Şimşek Y. Bedensel hastalığı olan kişiler arasında psikiyatrik yardıma ihtiyacı olanlar tanınabiliyor mu?. Klinik Psikiyatri 2003; 6: 27-31.
17. Duivenvoorden T, Vissers M.M, Verhaar J.A, Busschbach J.J, Gosens T., Bloem R.M, Bierma-Zeinstra, S.M, Reijman M. Anxiety and depressive symptoms before and after total hip and knee arthroplasty: a prospective multicentre study. Osteoarthritis Cartilage 2013; 21(12): 1834-1840.
18. Büyükyılmaz F.E, Sendir M, Acaroglu R. Evaluation of night-time pain characteristics and quality of sleep in postoperative Turkish orthopedic patients. Clin Nurs Res 2011; 20: 326-342.
19. Cremeans-Smith J.K, Millington K, Sledjeski E, Green K, Delahanty D.L. Sleep disruptions mediate the relationship beteen early postoperative pain and later functioning following total knee replacement surgery. Journal of Behavioral Medicine 2006; 29(2): 215-222.
20. Nickinson, R.S, Board, T.N, Kay, P.R.. Post-Operative Anxiety and depression levels in orthopaedic surgery: A study of 56 patients undergoing hip or knee arthroplasty. J Eval Clin Pract 2009;15 (2), 307-310.
21. Roberts, R.E., Shema, S.J., Kaplan, G.A., Strawbridge, W.J. sleep complaints and depression in an aging cohort: a prospective perspective. Am J Psychiatry 2000;157(1), 81-88.
22. Acaroğlu R, Savcı C, Bilir A, Kaya H, Şendir M, Örenli E, Temel Z. Bir nöroşirürji kliniğinde gece verilen hemşirelik bakımının değerlendirilmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009; 2(1): 34-40.
23. Göktaş K, Özkan İ. Yaşlılarda uyku bozuklukları. Turkİsh Journal of Geriatrics 2006; 9 (4): 226-233.
24. Akkuş Y, Kapucu S. Yaşlı bireylerde uyku sorunları. İç Hastalıkları Dergisi 2008; 15 (3):131-135.
25. Yesavage JA, Brink TL, Rose TL. et al. Development and validation of a geriatric depression screening scale: a preliminary report. J Psychiatr Res 1983; 17:37-49.
26. Durmaz B, Soysal P, Ellidokuz H, Işık AT. Validity and reliability of geriatric depression scale-15 (short form) in Turkish older adults. North Clin 2018; 5(3):216-220.
27. Özkaya B.Ö, Yüce Z, Gönenç M, Gül A, Alış H. Ameliyat sonrası erken dönemde hastanede yatan hastaların uyku düzenini etkileyen etmenler. Bakırköy Tıp Dergisi 2013; 9(3):121-125.
28. Yılmaz E, Kutlu A, Çeçen D. Cerrahi kliniklerde yatan hastaların uyku durumlarını etkileyen faktörler. Yeni Tıp Dergisi 2008; 25:149-156.
29. Önler E, Yılmaz A. Cerrahi birimlerde yatan hastalarda uyku kalitesi. İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi 2008; 16(62): 114-121.
30. Karagözoğlu Ş, Çabuk S, Tahta Y, Temel F. Hastanede yatan yetişkin hastaların uykusunu etkileyen bazı faktörler. Toraks Dergisi 2007; 8(4): 234-240.
31. Burke WJ, Roccaforte,WH, Wengel SP. The short form of the geriatric depression scale: a comparison with the 30-item form. J Geriatr Psychiatry Neurol 1991; 4:173-178.
32. Tuncel D, Orhan F. Geriatrik sorunlar: uyku sorunları. Gerofam 2010; 1(3): 1-24.
33. Er M, Altınel E, Altınel L, Erten R, Eroğlu M. Total diz artroplastisi uygulanan hastalarda ameliyat öncesi ve sonrasındaki uyku kalitesinin değerlendirilmesi. Acta Orthop Traumatol Turc 2014; 48(1): 50-54.
34. Dolan R, Huh J, Tiwari N, Sproat T, Brennan J.A Prospective analysis of sleep deprivation and disturbance in surgical patients. Annals of Medicine and Surgery 2016; 6:1-5.
35. Manning BT, Kearns SM, Bohl DD, Edmiston T, Sporer SM, Levine BR. Prospective assessment of sleep quality before and after primary total joint replacement. Orthopedics 2017; 40(4): 636-640.
36. Kiper S, Sunal N. Romatoid artritli hastalarda uyku kalitesinin değerlendirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi 2009; 10: 33-39.
37. Bilgili N, Kitiş Y, Ayaz S. Yaşlılarda yalnızlık, uyku kalitesi ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Turkısh Journal of Geriatrics 2012; 15(1), 81-88.
38. Akdemir N. Dinlenme uyku ve düzensizlikleri. Akdemir N, Birol L. (Ed.). İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, 1. Baskı, Ekin Tıbbi Yayıncılık Ltd..Şti., Perspektif Maatbaası, İstanbul. 2003.
39. Southwell MT, Wistow G. Sleep in hospitals at night: are patients needs being met?. Adv Nurs 1995; 21:1101-1109.
40. Özer S. Yaşlılarda sık rastlanılan psikiyatrik sorunlar. Kutsal, Y.G, Selekler, K.(Ed). Yaşlılık: Sık Rastlanan Sorunlar, Ankara, 2007, 96-123.
41. Yüksel N. Yaşlılık çağı depresyonları. Geriatri. 1998; 1(1): 19-23.
42. Altay B, Üstün G. Bir üniversite hastanesinde yatan yaşlı hastalarda depresyon riski ve bazı sosyo-demoğrafik özelliklerin etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012; 3(2): 108-116.
43. Oflaz F, Varol H. Yatan hastaların anksiyete ve depresyon düzeyleri ve ilişkili faktörlerin incelenmesi. S.D.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 2010; 17(1):1-7.
44. Midilli T, Şahin M, Taş S. Hastanede yatan yaşlı hastalarda depresyon riski ve etkileyen etmenlerin incelenmesi. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi 2015; 2(2): 23-35.
45. Sabancıoğulları S, Kelleci M, Aydın D, Doğan S. Bir sağlık ocağına başvuran yaşlılarda depresyon ve ilişkili faktörler. Zsyod 2006; 2(1): 11-19.
46. Hacıhasanoğlu R,Türkleş S. Depression and affecting factors in the old at the age of 65 and over. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 11(2): 55-60.
47. Keskinoğlu P, Pıçakçıefe M, Giray H, Bilgiç N, Uçku R, Tunca Z. Yaşlılarda depresif belirtiler ve risk etmenleri. Genel Tıp Dergisi. 2006; 16(1): 21-26.
48. Kocataş A, Güler G, Güler N. 60 Yaş ve üzeri bireylerde depresyon yaygınlığı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004; 7(1); 1-10.
49. Dişçigil G, Gemalmaz A, Başak O. Birinci basamakta geriatrik yaş grubunda depresyon. Türk Geriatri Dergisi 2005; (3): 129-133.
50. Jones AR, Al-Naseer S, Bodger O, James ETR, Davis AP. Does pre-operative anxiety and/or depression affect patient outcome after primary knee replacement arthroplasty?. The Knee 2018; 1 (1):1-9.
51. Bingöl G, Demir A, Karabek R, Kepenek B, Yıldırım N, Kaytaz E. Bazı değişkenler açısından 65 yaş üstü bireylerin depresyon düzeylerinin incelenmesi. Göztepe Tıp Dergisi 2010; 25(4):169-176.
52. Kekovalı M, Baybek H, Eksen M, Aslaner B. Huzurevinde kalan yaşlılarda depreyon belirtilerinin incelenmesi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi 2002; 7:1-10.
53. Yazıcı K, Tot Ş, Yazıcı A. Hastanede yatan tıbbi hastalarda anksiyete ve depresyon düzeyleri ile sosyo-demoğrafik faktörlerin ilişkisi. Yeni Symposium 2003; 4 (3):120-124.
54. Güz H, Ay M, Dilbaz N. Fiziksel hastalığı olan yaşlılarda depresyon ve diğer psikiyatrik belirtiler. Türkiye’de Psikiyatri 2007; 9: 44-49.
55. Beekman At, Penninx BW, Deeg DJ. The impact of depression on the well-being, disability and use of services in older adults: a longitudinal perspective. Acta Psychiatr Scand 2002; 105: 20-27.
56. Fiske A, Gatz M, Pedersen Nl. Depressive symptoms and aging: the effects of illness and non-health-related events. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci 2003; 58:320-328.
57. Jongenelis K, Pot AM, Eisses AM, Beekman AT, Kluiter H. Prevalence and risk indicators of depression in elderly nursing home patients: the aged study. J Affect Disord 2004; 83:135-142.
58. Xu J, Twiggs J, Parker D, Negus J. The association between anxiety, depression, and locus of control with patient outcomes following total knee arthroplasty. The Journal of Arthroplasty 2020; 35:720-724.