Bilinçli Tüketicilik ile İlgili Anne-Baba Rol Model Davranışlarının, Anne-Baba İletişiminin ve Sosyal Bilgiler Dersinin Çocukların Bilinçli Tüketiciler Olarak Sosyalleşmelerindeki Etkileri

Bu çalışmada çocukların bilinçli tüketiciler olarak sosyalleşmelerinde anne-babaların bilinçli tüketiciliğe ilişkin rol model olmalarının, bilinçli tüketicilik konusunda çocukları ile iletişim kurmalarının ve sosyal bilgiler dersinin etkileri incelenmiştir. Araştırmada veriler, Edirne'de bulunan beş resmi ilkokuldan olmak üzere 364 dördüncü sınıf öğrencisinden toplanmıştır. Çalışmada, anne-baba bilinçli tüketici davranışlarının (rol model olma) çocukların sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilgi düzeylerinde, sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilişkin algılanan öğrenme düzeylerinde ve bilinçli tüketicilik düzeylerinde anlamlı düzeyde ve pozitif yönde doğrudan etkisi; aynı zamanda bilinçli tüketicilik düzeylerinde sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilişkin algılanan öğrenme düzeyleri üzerinden de pozitif yönde dolaylı etkisi olduğu bulunmuştur. Ayrıca, anne-babaların bilinçli tüketicilik konusunda çocukları ile iletişim düzeylerinin çocukların sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilgi düzeylerinde ve bilinçli tüketicilik düzeylerinde anlamlı düzeyde ve pozitif yönde doğrudan etkiye sahip olduğu; sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilişkin algılanan öğrenme düzeylerinin çocukların bilinçli tüketicilik düzeylerinde anlamlı düzeyde ve pozitif yönde doğrudan etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Çocukların sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilgi düzeylerinin, sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilişkin algılanan öğrenme düzeylerini anlamlı düzeyde ve pozitif yönde doğrudan etkilediği; bununla birlikte çocukların bilinçli tüketicilik düzeylerini doğrudan değil, fakat sosyal bilgiler dersinde bilinçli tüketiciliğe ilişkin algılanan öğrenme düzeyleri üzerinden pozitif yönde dolaylı olarak etkilediği tespit edilmiştir.

The Effects of Conscious Consumerism-Related Parental Role Modeling, Parental Communication, and Social Studies on Children's Socialization as Conscious Consumers

This study investigated the effects of conscious consumerism-related parental role modeling, parental communication with children, and social studies on children's socialization as conscious consumers. The data were collected from 364 fourth grade students at five public elementary schools in Edirne. In the study, it was found that parental conscious consumer behaviors (role modeling) had significant and positive direct effects on children's interest in conscious consumerism in social studies, perceived learning about conscious consumerism in social studies, and conscious consumerism levels. Moreover, it had a positive indirect effect on conscious consumerism levels of children through perceived learning about conscious consumerism in social studies. It was also found that parental communication about conscious consumerism with children had significant and positive direct effects on children's interest in conscious consumerism in social studies and conscious consumerism levels. Children's perceived learning about conscious consumerism in social studies had also a significant and positive direct effect on their conscious consumerism levels. Interest in conscious consumerism in social studies had a significant and positive direct effect on perceived learning about conscious consumerism in social studies. However, it, not directly, but indirectly and positively affected children's conscious consumerism levels through perceived learning about conscious consumerism in social studies.878

PDF

___

Akhan, N. E. (2012). Sosyal bilgilerde ekonomi konularının öğretimi (2. Baskı). M. Safran (Yay. Haz.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 165-180). Ankara: Pegem Akademi.
Akyüz, Z. (2009). İlköğretim çağındaki öğrencilerin tüketim davranışları ve tüketicilik bilinç düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Altıok, N. (2010). İlköğretim programlarının bilinçli tüketici davranışlarını kazandırma düzeyine ilişkin bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ateşoğlu, İ. ve Türkkahraman, M. (2009). Çocukların tüketici olarak sosyalleşmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 215-228.
Baird, J. S., Jr. (1987). Perceived learning in relation to student evaluation to university instruction. Journal of Educational Psychology, 79(1), 90-9
Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and social psychology, 51(6), 1173-1182.
Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş AMOS uygulamaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.
Bozyiğit, S. (2013). Çocukların çevre bilinçli tüketici olarak sosyalleşmesinde annelerin çocuk yetiştirme tutumlarının rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Bozyiğit, S. (2015). Üniversite öğrencilerinin tüketim sürecine etki eden sosyalleşme aracılarının öğrencilerin materyalist eğilimi ve marka bilinci üzerindeki etkisine yönelik bir pilot çalışma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 295-302.
Bozyiğit, S., & Karaca, Y. (2014). Çocukların tüketim hakkındaki aile iletişimleri ile materyalist eğilimleri ve demografik özellikleri arasındaki ilişki. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(27), 56-64.
Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Byrne, B. M. (2001). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Carlson, L., & Grossbart, S. (1988). Parental style and consumer socialization of children. Journal of Consumer Research, 15(1), 77-94. https://doi.org/10.1086/209147
Carlson, L., Grossbart, S., & Walsh, A. (1990). Mothers' communication orientation and consumer-socialization tendencies. Journal of Advertising, 19(3), 27-38. http://dx.doi.org/10.1080/00913367.1990.10673190
Carruth, B. R., & Skinner, J. D. (2001). Consumer goals/skills that mothers want their children to learn. International Journal of Consumer Studies, 25(4), 290-298. doi: 10.1046/j.1470-6431.2001.00196.x
Consumer and Environment Education Foundation [TÜKÇEV], & Hacettepe University Center of Consumer and Market Research Consulting Test and Education [TÜPADEM] (2010). Tüketicinin korunması ve tüketici haklarına ilişkin bilinç düzeyi araştırması. M.
Babaoğul & E. Betül Sürgit (Eds.). Ankara: Tüketici Çevre ve Eğitim Vakfı. Retrieved from http://www.tukcev.org.tr/images/uploads/tukcev_arastirma_raporu_1.pdf
Consumer and Environment Education Foundation [TÜKÇEV] (2014). Türkiye tüketici profili ve bilinç seviyesi araştırması. M. H. Nazik, A. B. Hayta, G. K. Erdamar, & H. Demirel (Eds.). Ankara: Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı.
Cotte, J., & Wood, S. L. (2004). Families and innovative consumer behavior: A triadic analysis of sibling and parental influence. Journal of consumer research, 31(1), 78-86. https://doi.org/10.1086/383425
Creswell, J. W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Dotson, M. J., & Hyatt, E. M. (2000). A comparison of parents' and children's knowledge of brands and advertising slogans in the United States: Implications for consumer socialization. Journal of Marketing Communications, 6(4), 219-230. doi:10.1080/135272600750036346
Dursun, Y. (1993). Gençlerin tüketicilik rolünü kazanmaları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Ekström, K. M. (2007). Parental consumer learning or 'keeping up with the children'. Journal of Consumer Behaviour, 6(4), 203-217. doi: 10.1002/cb.215
Ersoy, A., & Papatğa, E. (2015). İlkokul öğrencilerinin hikâyeler aracılığıyla bilinçli tüketici farkındalığının geliştirilmesi. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 4(1), 61-78.
Ersoy, S. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tüketici eğitimine yönelik bilgi ve tutum düzeyleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ersoy, S., & Nazik, M. H. (2006). Ergenlerde tüketicilik bilinç düzeyi üzerine bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 313-328.
Fan, Y., & Li, Y. (2010). Children's buying behaviour in China: A study of their information sources. Marketing Intelligence & Planning, 28(2), 170-187. http://dx.doi.org/10.1108/02634501011029673
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). London: Sage Publications.
Gehlbach, H., Brown, S. W., Ioannou, A., Boyer, M. A., Hudson, N., Niv-Solomon, A.,
Maneggia, D., & Janik, L. (2008). Increasing interest in social studies: Social perspective taking and self-efficacy in stimulating simulations. Contemporary Educational Psychology, 33, 894-914.
Goodrich, K., & Mangleburg, T. F. (2010). Adolescent perceptions of parent and peer influences on teen purchase: An application of social power theory. Journal of Business Research, 63(12), 1328-1335. http://dx.doi.org/10.1016/j.jbusres.2009.12.004
Grossbart, S., Carlson, L., & Walsh, A. (1991). Consumer socialization and frequency of shopping with children. Journal of the Academy of Marketing Science, 19(3), 155-163. doi: 10.1007/BF02726492
Hacettepe University Center of Consumer and Market Research Consulting Test and Education [TÜPADEM] (2016). Tüketici profili, eğilimleri ve davranışlarının analizi (Tüketici profili ve bilinç düzeyi araştırması). M. Babaoğul, A. Şener, & E. B. Buğday (Yay. haz.). Tüketici Akademisi Projesi. Retrieved from http://www.tuketiciakademisi.gov.tr/tr-tr/bilgi-bankasi/bilimsel-yayinlar/rapor/tuketiciprofili-egilimleri-ve-davranislari-analizi
Hayta, A. B. (2008). Socialization of the child as a consumer. Family and Consumer Sciences Research Journal, 37(2), 167-184. doi: 10.1177/1077727X08327256
Hota, M., & McGuiggan, R. (2005). The relative influence of consumer socialization agents on children and adolescents - examining the past and modeling the future. In K. M.
Ekstrom and H. Brembeck (Eds.), E - European Advances in Consumer Research, Volume 7 (pp. 119-124). Goteborg, Sweden: Association for Consumer Research.
Retrieved from http://www.acrwebsite.org/volumes/eacr/vol7/EuropeanVolume7_140 .pdf
Hu, L.-T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. doi: 10.1080/10705519909540118
John, D. R. (1999). Consumer socialization of children: A retrospective look at twenty-five years of research. Journal of consumer research, 26(3), 183-213. https://doi.org/10.1086/209559
Jorgensen, B. L., & Savla, J. (2010). Financial literacy of young adults: The importance of parental socialization. Family Relations, 59(4), 465-478. doi:10.1111/j.l741- 729.2010.00616.x
Kenny, D. A., Kaniskan, B., & McCoach, D. B. (2015). The performance of RMSEA in models with small degrees of freedom. Sociological Methods & Research, 44(3), 486-507. doi: 10.1177/0049124114543236
Kim, J. E., & Kim, J.-H. (2016). Consumer socialization on adolescent impulsive buying behavior through school and parents: A random effects model. Family and Environment
Research, 54(4), 385-395. http://dx.doi.org/10.6115/fer.2016.029
Madran, C., & Bozyiğit, S. (2013). Çocukların tüketici olarak sosyalleşme süreci. Çağ üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 71-95.
Malbeleği, F. (2011). Drama yönteminin sosyal bilgiler dersi başarısına ve bilinçli tüketicilik düzeyine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Malbeleği, F., & Sağlam, H. İ. (2013). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin bilinçli tüketiciliğe ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 251-268. Martin, C. A., & Bush, A. J. (2000). Do role models influence teenagers' purchase intentions and behavior?. Journal of Consumer Marketing, 17(5), 441-453. http://dx.doi.org/ 10.1108/07363760010341081
Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Ministry of National Education (Milli Eğitim Bakanlığı) (MEB) (2009). Sosyal bilgiler 4.-5. sınıf programı. Retrieved from http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari /icerik/72
Ministry of National Education (Milli Eğitim Bakanlığı) (MEB) (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi (1, 2 ve 3. sınıflar) öğretim programı. Retrieved from https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72
Moore, R. L., & Stephens, L. F. (1975). Some communication and demographic determinants of adolescent consumer learning. Journal of Consumer Research, 2(2), 80-92.
Moschis, G. P. (1976). Acquisition of the consumer role by adolescents (Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Wisconsin-Madison, USA). Retrieved from ProQuest Dissertations & Theses Global Database. (UMI No. 7708804)
Moschis, G. P. (1985). The role of family communication in consumer socialization of children and adolescents. Journal of Consumer Research, 11(4), 898-913. https://doi.org/10.1086/209025
Moschis, G. P., & Churchill Jr, G. A. (1978). Consumer socialization: A theoretical and empirical analysis. Journal of Marketing Research, 15(4), 599-609. doi: 10.2307/3150629
Moschis, G. P., & Moore, R. L. (1978). An analysis of the acquisition of some consumer competencies among adolescents. Journal of Consumer Affairs, 12(2), 277-291. doi: 10.1111/j.1745-6606.1978.tb00889.x
Moschis, G. P., Moore, R. L., & Smith, R. B. (1984). The Impact of family communication on adolescent consumer socialization. In T. C. Kinnear (Ed.), Advances in Consumer Research, Volume 11 (pp. 314-319). Provo, UT: Association for Consumer Research. Retrieved from http://acrwebsite.org/volumes/6265/volumes/v11/NA-11
Özgen, Ö. (2003). An analysis of child consumers in Turkey. International Journal of Consumer Studies, 27(5), 366-380. doi: 10.1046/j.1470-6431.2003.00306.x
Özkaya, O. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin tüketici eğitimi konusundaki bilgi ve tutumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Pınarcı, G. G. (2007). İlköğretim öğrencilerine farklı yöntemlerle verilen tüketici eğitiminin etkisinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Polat, H., & Ünişen, A. (2016). Ebeveyn görüşlerine göre hayat bilgisi eğitimini almış çocuklarının bilinçli tüketici olma durumları. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(3), 670-694.
Preacher, K. J., & Leonardelli, G. J. (2010-2017). Calculation for the Sobel test: An interactive calculation tool for mediation tests. Retrieved from http://quantpsy.org/sobel/sobel.htm Purutcuoğlu, E. (2003). Lise öğrencilerinin tüketici eğitimi ihtiyacının belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Richmond, V. P., McCroskey, J. C., Kearney, P., & Plax, T. G. (1987). Power in the classroom VII: Linking behavior alteration techniques to cognitive learning. Communication Education, 36(1), 1-12.
Rose, G. M. (1999). Consumer socialization, parental style, and developmental timetables in the United States and Japan. Journal of Marketing, 63(3), 105-119. doi:10.2307/1251778
Sağlam, H. İ. (2010a). İlköğretim öğrencilerinin bilinçli tüketicilik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2531-2568.
Sağlam, H. İ. (2010b). Bilinçli tüketicilik düzeyi ölçeği çalışması. International Journal of Human Sciences [Online], 7(1). 1190-1200. Retrieved from https://www.jhumansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/viewFile/1227/546#pdfjs.action=downlo ad
Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A., & King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338. doi: 10.3200/JOER.99.6.323-338
Sert, P. (2002). İlköğretim öğrencilerinin tüketici davranışları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Shim, S., Barber, B. L., Card, N. A., Xiao, J. J., & Serido, J. (2010). Financial socialization of first-year college students: The roles of parents, work, and education. Journal of youth and adolescence, 39(12), 1457-1470. doi:10.1007/s10964-009-9432-x
Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312.
Südaş, H. D., & Töge, B. (2015). Sosyal ağlarda tüketim temelli akran iletişiminin incelenmesi: Adana ilinde bir uygulama. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 309-327.
Süle, M. (2012). Can conscious consumption be learned? The role of Hungarian consumer protection education in becoming conscious consumers. International Journal of Consumer Studies, 36, 211-220. doi: 10.1111/j.1470-6431.2011.01085.x
Taasoobshirazi, G., & Wang, S. (2016). The performance of the SRMR, RMSEA, CFI, and TLI: an Examination of sample size, path size, and degrees of freedom. Journal of Applied Qualitative Methods, 11(3), 31-39. Retrieved from http://www.jaqm.ro/issues/volume11,issue-3/pdfs/2_GI_SH_.pdf
Uyanık, C. (2015). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin bilinçli tüketicilik durumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Varcoe, K. P., Peterson, S., Garrett, C., Martin, A., René, P., & Costello, C. (2001). What teens want to know about financial management. Journal of Family and Consumer Sciences, 93(2), 30-34.
Ward, S. (1974). Consumer socialization. Journal of Consumer Research, 1(2), 1-14. https://doi.org/10.1086/208584