Türkiye'de planlama: Sektörel gelişmeden kalkınmaya kalkınmadan stratejiye

Bu çalışma, Türkiye'de planlamanın 1930'lardan günümüze arz ettiği sürekliliği ve geçirdiği değişimi ele almaktadır. Çalışma, bu süre içindeki değişimin, planlamaya yaklaşım konusundaki temel değişikliklerden hareketle, beş farklı dönemde incelenebileceği savına yaslanmaktadır. Çalışmada bu şekilde bir dönemlendirmeye gidilmesinin temel nedeni ekonomik ve toplumsal yapıya ilişkin sektörel gelişme, kalkınma ve strateji belirleme şeklinde farklı planlama anlayışlarının benimsenmiş olmasıdır. Bu bağlamda planlama anlayışındaki süreklilik ve değişim, farklı dönemlerde değişik özellikler sergileyen planlama düşüncesinin temel değerleri, kavramları, amaçları ve örgütlenmeleri ortaya konularak analiz edilmektedir.

Planning in Turkey

The present paper examines the continuity and change the planning have gone through in Turkey from 1930s to the present. The study will argue that the change in planning can be analysed over five different time periods, bearing in mind fundamental changes in approach to motion planning. The main logic behind such a periodisation is to do with different planning approaches adopted in line with determinations such as the sectoral growth, development and administrative strategies. In this context, the continuity and change in the planning approach will be analyzed by putting forward the basic values, concepts, goals and organization of the planning idea that change from time to time.

PDF

___

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, RGT: 24.12.2003, 25326.
5436 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RGT: 24.12.2005, 26033.
Altıntaş, Mustafa, Türkiye'de Planlı Kalkınma ve Uygulama Sonuçları, Muğla İşletmecilik Yüksek Okulu Yayınları, Ankara, 1978.
Arslan, Kahraman, "Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, (Bahar 2005/1), s.275-294.
Ataay, Faruk, "BKA Tasarımının 'Kalkınma' Anlayışı Üzerine", Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Menaf Turan (Der), Paragraf Yayınevi, Ankara, 2005, s. 15-33.
Ateş, Mustafa, DPT Bünyesindeki Kurullar: Yüksek Planlama Kurulu ve Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 2001.
Aytür, Memduh, Kalkınma Yarışı ve Türkiye, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1970.
Aytür, Memduh, Türk Kalkınma Hukuku, TODAİE, Ankara, 1967.
Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007, 13. B., İmge Kitabevi, Ankara, 2009.
Çınar, Tayfun, "1932 Yılı Devletçilik Yılı: Temmuz Kararları Çerçevesinde Devletçiliğe Geçiş", Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1929-1939, Ankara, 2007, s.303-317.
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 223 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 18.06.1984, 18435 (Mükerrer).
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 223 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair 304 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, RGT: 31.12.1987, 19681.
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 3701 Sayılı Kanun, RGT: 22.03.1991, 20822.
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 511 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, RGT: 19.09.1993, 21700 (Mükerrer).
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 540 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, RGT: 24.06.1994, 21970 (Mükerrer).
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin 470 Sa¬yılı Kanun Hükmünde Kararname, RGT: 06.01.1992, 21103).
Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-2013) Hakkında 2006/10399 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı.
Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-2013) Hakkında 2006/10399 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RGT: 13.05.2006, 26167.
Necat Erder, "Türkiye'nin İlk Planlama Deneyimi", Türkiye'de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.229-243.
Er, Selami, "Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Dış Denetimi ve 5018 Sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler", Sayıştay Dergisi, S:68, (Ocak- Mart 2008), s.29-46.
Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, 2.B., Ankara, İmge Kitabevi, 1990.
Estava, Gustavo, "Kalkınma", Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü, (Ed: Firkat Başkaya ve Aydın Ördek), Maki Basın Yayın, Ankara, 2008, s.581-601.
Feridun, Server, "Milli Birlik Komitesinin Memleket Meseleleri Hakkında Temel Görüşleri", Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Aydın Güler Kitabevi, İstanbul, 1962, s.85-90.
Güler, Birgül Ayman, "Otuzlu Yıllarda Yönetim", Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1929-1939, Ankara, 2007, s. 1 -20.
Güler, Birgül Ayman, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, TODAİE, Ankara, 1996.
Güler, Birgül Ayman, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, 2. B., İmge Kitabevi, Ankara, 2005.
Günçe, Ergin, "Türkiye'de Planlamanın Dünü -Bugünü - Yarını", ODTÜ Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s. 117-132.
Goddard, J. B. ve Chatterton, P., "Regional Development Agencies and The Knowledge Economy: Harnessing The Potential of Universities",Environment and Planning Center Government and Policy, Vol: 17, No:6, (1999), s, 685-699.
Kalfa, Ceren, "1933 Yılı: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş", Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1929-1939, Ankara, 2007, s. 413-427.
Karacal, Hasan, "Sosyal Planlamanın Problemleri Üzerine", ODTÜ Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.263-286.
Atilla Karaosmanoğlu, "DPT'nin Kuruluşu ve 21. Yüzyılda Planlama", Türkiye'de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 189-228.
Kepenek, Yakup, Gelişimi, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 1983.
Kuruç, Bilsay, Belgelerle Türkiye İktisat Politikası, C:2, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:580, Ankara, 1993.
Kuruç, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1987.
Kuruç, Bilsay, "Bir Planın Anatomi Politiği: Dördüncü Plan'ın Hazırlanışı ve Sonu", Türkiye'de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.357-410.
Küçük, Yalçın, "Türkiye'de Planlama Kavramının Gelişimi Üzerine", ODTÜ Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.79-115.
Martin, James W. ve Cush, Frank C. E., Maliye Bakanlığı Kuruluş ve Çalışmaları Hakkında Rapor, (Çev: Haluk Demirkan), Damga Matbaası, Ankara, Maliye Bakanlığı, 1952.
Mıhçı, Hakan, "Göreli Geri Kalmışlıktan Kurtulma Hamlesi ve Türkiye'de Planlı Kalkınma Deneyi, Mülkiye, C:25, S:231, (2001), s. 149-196.
Mıhçıoğlu, Cemal, "Devlet Planlama Örgütünün Kuruluş Günleri", Prof. Dr. Fadıl H. Sur'un Anısına Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Yayın No: 522, Ankara, 1983, s.229-257.
Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası, Türkiye Ekonomisi-Kalkınma Programı İçin Tahlil ve Tavsiyeler (Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankasının Türkiye Hükümetile Biliştirak Finanse Ettiği Heyetin Raporu, Akın Matbaası, 1951.
Orsan, H. Suat ve Tayanç, Tunç, "Türkiye'de Makro Modellere Genel Bir Bakış", ODTÜ Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.393-405.
Ölçen, Ali Nejat, Kemalizmin Ekonomisi, 2. B., Güldikeni Yayınları, Ankara, 2000.
Ölçen, Ali Nejat, "1923-1938 Döneminde Birinci ve İkinci Sanayi Planlan", Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513, Ankara, 1982, s.133-149.
Öney, Erden, İktisadi Planlama, 5. B., Savaş Yayınları, Ankara, 1987.
Öngüt, İbrahim, .»"Planlı Karma Ekonomide Özel Sektöre Rehberlik Türkiye'deki Tecrübeler", Karma Ekonomide Planlama ve Gelişme, Dördüncü Konferans, Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferans Heyeti, İstanbul, 1965, s.240-255.
Özşen, Tayfur, Planlama Yönetimi (Türkiye'de APK Birimleri Uygulaması), Ankara, 1987.
Sezen, Seriye, Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye'de Planlama, TODAİE, Ankara, 1999.
Somel, Ali "Planlama", Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü, (Ed: Firkat Başkaya ve Aydın Ördek), Maki Basın Yayın, Ankara, 2008, s.927-940.
Soyak, Alkan, Ulusaldan Uluslarüstüne İktisadi Planlama ve Türkiye Deneyimi, Der Yayınları, İstanbul, 2006.
Soysal, Mümtaz, Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1958.
Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, RGT: 18.02.2006, 26084.
Stratejik Araştırma ve Planlama Kurumu Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı, http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2002/06/KanunTasariTaslagi.doc, (Erişim Tarihi: 20.06.2008).
Stratejik Araştırma ve Planlama Kurumu Kurulması Hakkında Kanım Tasarısı Genel Gerekçesi, http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2002/06/GenelGerekce.doc, (Erişim Tarihi: 20.06.2008).
Şenses, Fikret, "Gelişme İktisadı ve İktisadi Gelişme Nereden Nereye?", Kalkınma İktisadı Yükselişi ve Gerilemesi, (Yay. Haz: Fikret Şenses), 3.B-, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, s.93-128.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara, 1963.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Altıncı Beş Yıllık Kalkma Planı (1990-1994), Ankara, 1989.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989), Ankara, 1984.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Ankara, 2006, s.2.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlgili 2005/18 Sayılı Başbakanlık Genelgesi, RGT:05.07.2005, 25866.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), Ankara, 2000.
T.C. Başbakankk Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000), Ankara, 1995.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 1968 Yılı Programı, Ankara, 1968.
Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim, Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı, Türkiye Belgesel İktisat Tarihi, No:l, Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1974.
Thornburg, Max Weston, Türkiye Nasıl Yükselir?, (Çev: Semih Yazıcıoğlu), Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, 1948.
Töre, Nahit, "Atatürk Döneminin (1923-1936) Dış Ekonomik İlişkiler Politikası", Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513, Ankara, 1982, s.45-61.
Türel, Oktar, "Türkiye'de 1978-79 Bunalımı ve Merkezi İktisadi Planlama", Türkiye'de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.411-441.
Türkcan, Ergun, "DPT'nin Kuruluşu Tarihi Belgeler, Tinbergen ve Koopman'ın Katkıları", Türkiye'de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 153- 187.
Ünsal, Fatma, "Yerelleşme ve Kentsel Planlamanın Açmaz(lar)ı", Kamu Yönetiminden Planlamaya Yeniden Yapılanma, (Yayına Hazırlayanlar: Pelin Pınar Özden ve Adalet Alada), İstanbul, 2006, s. 126-131.
Yavilioğlu, Cengiz, "Kalkınmanın Anlambilimsel Tarihi ve Kavramsal Kökenleri", Cumhuriyet Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:3,S:l, (2002), s.59-77.
Yayman, Hüseyin, Türkiye 'nin İdari Reform Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.