BAĞIMLI KENTLEŞME, KENT HAKKI VE KENTSEL DÖNÜŞÜM

Az gelişmiş/gelişmekte olan çevre ülke kentlerinin, gelişmiş merkez ülkelerin kentleriyle kurduğu ekonomik ilişkilerin bir sonucu olarak gelişen hızlı gelişme sürecinin ve bu sürecin ortaya çıkardığı mekânsal örgütlenmenin bir ifadesi olan bağımlı kentleşme, günümüzde farklı biçimlerde kent mekânlarını şekillendirmeye devam etmekte olup bu etki en çok kentsel dönüşüm süreçlerinde kendisini göstermektedir. Kent hakkı, bir yandan özellikle alt gelirli kesimlerin kent mekânındaki barınma, eğitim, sağlık, ortak alanların kullanımı gibi haklara erişimlerine engel olan sorunlara işaret ederken; diğer yandan kentlilerin kendi yaşamlarını kurma ve kendilerini geliştirme haklarının nasıl zaman içinde daha fazla ellerinden alındığını tartışmaya imkân veren bir çerçeve sunmaktadır. Çalışmanın amacı, bağımlı kentleşme ve kent hakkı kavramlarının günümüz kentsel gelişim sisteminin temel dinamikleri minvalinde incelenerek, son yıllarda yoğun bir şekilde tartışılan kentsel dönüşüm süreçlerini bu açıdan değerlendirmektir. Kent hakkı kavramının bağımlı kentleşmenin kent mekânında ortaya çıkardığı yapısal sorunlar karşısında üretilebilecek kentsel politikalardaki yerini kentsel dönüşüm süreçleri üzerinden tartışmak, çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bağımlı kentleşme, Kent hakkı, kentsel dönüşüm, kapitalizm, Türkiye

PDF

___

Akın, Emel (2005), “Küreselleşme, Kent ve Mekân”, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Kasım, s. 6-20
Altaban, Özcan (1998), “Cumhuriyet’in Kent Planlama Politikaları ve Ankara Deneyimi”, Sey, Yıldız ve Derya Özkan (Der.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları): 41-64.
Arapkirlioğlu, K. (2007), “Kentli Kimliği ve Kentsel Siyasal Hareketler”, Mengi, Ayşegül (Der.) Yerellik ve Politika- Küreselleşme Sürecinde Yerel Demokrasi, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları): 193-210.
Armstrong, Warwick ve T. G. McGee (1985), Theatres of Accumulation, Studies in Asian and Latin American Urbanization, (New york: Methuen).
Aslanoğlu, Rana A. (2000), Kent, Kimlik ve Küreselleşme, (Bursa: Ezgi Kitabevi).
Ataöv, Anlı ve Sevin Osmay (2007), “Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım”, METU JFA, 24 (2), s. 57-82.
Bahçeci, Hazal Ilgın (2016), Türkiye’de Kent Yönetiminin Demokratikleşmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Ankara: Gazi Üniversitesi).
Bahçeci, Hazal Ilgın (2018), “Bağımlı Kentleşme”, Mamur Işıkçı, Yasemin ve Esmeray Alacadağlı (Der.), Kamu Yönetimi Ansiklopedisi, (İstanbul: Astana Yayınları): 41-47.
Bahçeci, Hazal Ilgın ve Kemal Görmez (2018), "Türkiye'nin Kentsel Dönüşüm Pratiği", Mengi, Ayşegül ve Deniz İşçioğlu (Der.), Kentsel Politikalar, (Ankara: Palme Yayıncılık): 105-122.
Bilgin, İhsan (1998), “Modernleşmenin ve Toplumsal Hareketliliğin Yörüngesinde Cumhuriyet’in İmarı”, Sey, Yıldız ve Derya Özkan (Der.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları): 236-255.
Castells, Manuel (1979), The Urban Question- A Marxist Approach, (London: MIT Press).
Çalışkan, Olgu (2003), “Mekândaki Kemalizm-II- Anadolu’da Bir Yarı-Çevre Modernite Deneyimi: Kemalizm’in Şehirciliği”, Aydınlanma 1923, 48, s. 53-64.
Ersoy, Melih ve H. Tarık Şengül (1997), “Kalkınma Kuramlarında Kentler”, İktisat Dergisi, Nisan-Mayıs, s. 70-78.
Frank, Andre Gunder (1969), Latin America: Underdevelopment or Revolution?, (New York: Monthly Review Press).
Harvey, David (1989), “From Managerialism to Entrepreneurialism: The Transformation in Urban Governance in Late Capitalism”, Geografiska Annaler Series B: Human Geography, 71 (1), s. 3-17.
Harvey, David (2003), Sosyal Adalet ve Şehir, (Çev. M. Moralı), (İstanbul: Metis Yayınları).
Harvey, David (2008), “The Right to The City”, New Left Review, 53, s.23- 40.
Harvey, David (2012), Sermayenin Mekânları, (Çev. B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar ve S. Yüksel), (İstanbul: Sel Yayıncılık).
Harvey, David (2013), Asi Şehirler: Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru, (Çev. A. D. Temiz), (İstanbul: Metis Yayıncılık).
Kaya Akçay, Sinem (2019), Ankara Kentini 21.Yüzyıl Başında Kent Hakkı Mücadeleleri Üzerinden Okumak, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Ankara: Gazi Üniversitesi).
Kaygalak, Sevilay (2008), Kapitalizmin Taşrası: 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıla Bursa'da Toplumsal Süreçler ve Mekânsal Değişim, (İstanbul: İletişim Yayınları).
Keleş, Ruşen (2012), “Küreselleşme ve Kentleşme Kavramları Üzerine,” Mimar.ist Dergisi, 12 (43), s. 95-100.
Keleş, Ruşen (2014), 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu, (İstanbul: Cem Yayınevi).
Keleş, Ruşen (2016), “Kentleşme”, Ersoy, Melih (Der.), Kentsel Planlama: Ansiklopedik Sözlük, (İstanbul: Ninova Yayınları): 211-212.
Kurtuluş, Hatice (2008), “Kentsel Dönüşümün Politik Ekonomisi”, İktisat Dergisi, 499, s. 26-33. Bağımlı Kentleşme, Kent Hakkı ve Kentsel Dönüşüm
Lefebvre, Henri (1979), The survival of Capitalism: Reproduction of the Relations of Production, (New York: St. Martin’s Pres).
Marcuse, Peter (2014), “Hangi Kent, Kim(ler)in Hakkı?”, Brenner, N., P. Marcuse, M. Mayer (Der.), Kar İçin Değil Halk İçin: Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı, (Çev. A. Y. Şen), (İstanbul: Sel Yayıncılık): 47-71.
Mayer, Margit (2014), “Toplumsal Kent Hareketlerinde Kent Hakkı,”, Brenner, N., P. Marcuse, M. Mayer (Der.), Kar İçin Değil Halk İçin: Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı, (Çev. A. Y. Şen), (İstanbul: Sel Yayıncılık): 100-130.
Ritzer, George (2012), Modern Sosyoloji Kuramları, (Çev. H. Hülür), (Ankara: Deki Basım Yayım).
Rodwin, Lloyd (1970), Nation and Cities: A Comparision of Strategies for Urban Growth, (Boston: Houghton Mifflin Company).
Saunders, Peter (2013), Sosyal Teori Kentsel Sosyoloji, Erkan, N. E. (Der.), (Çev. S. Doğru Getir), (İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık).
Schmid, Christian (2014), “Henri Lefebvre, Kent Hakkı ve Yeni Metropol Anaakımı”, Brenner, N., P. Marcuse, M. Mayer (Der.), Kar İçin Değil Halk İçin: Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı, (Çev. A. Y. Şen), (İstanbul: Sel Yayıncılık): 2-99.
Smith, David A. (1985), “International Dependence and Urbanization in East Asia: Implications for Planning”, Population Research and Policy Review, 4, s. 203-233.
Smith, Neil (2002), “New Globalism, New Urbanism: Gentrification as Global Urban Strategy”, Brenner N. ve N. Theodore (Der.), Spaces of Neoliberalism: Urban Restructuring in North America and Western Europe, (London: Blackwell): 80-103.
Sönmez, Nihan Özdemir (2006), “Düzensiz Konut Alanlarında Kentsel Dönüşüm Modelleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Planlama Dergisi, 2, s. 121-127.
Tekeli, İlhan (1977), Bağımlı Kentleşme, (Ankara: Mimarlar Odası Yayınları).
Tekeli, İlhan (1980), “Türkiye’de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri”, Gök, T. (Der.), Türkiye’de İmar Planlaması, (Ankara: ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Böl.): 8-112. Tekeli, İlhan (1998), “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması”, Sey, Yıldız ve Özkan Derya (Der.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları): 23-39.
Torunoğlu, Ethem (1997), “İnsan Yerleşimleri Politikaları Bağlamında Kentleşme ve Çevre Sorunları-Türkiye Örneği”, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 2. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, 4-5 Aralık, İstanbul.
Yıldırım, E. (2006), “Güncel Bir Kent Sorunu: Kentsel Dönüşüm”, Planlama, s.7-24, http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/b0a59ddf11c58e7_ek.pdf (05.09.2020).