Çocuk Bakımında Büyükannelik ve Büyükbabalık: Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları Bağlamında Nitel Bir Araştırma

1970’lerde başlayan teknolojik, ekonomik, demografik, kültürel ve politik değişiklikler dünyanın bütün ülkelerinde gerek biçimsel gerek yapısal, köklü dönüşümlere yol açmıştır. Bu değişimler, aile kurumunu da etkilemiştir. Aile yapılanmasında gözlenen belirgin dönüşümlerden biri, büyük ebeveynliğin çocuk bakım sorumluluğunu da içeren bir rol olarak konumlanır hale gelmiş olmasıdır. Çağdaş dünyada büyük ebeveynliğin çocuk bakım ihtiyacına da cevap veren bir role dönüşmesi, boşanmış, tek ebeveynli ailelerin 1980’lerden itibaren dünya çapında yaygınlaşmasına ek olarak artan kadın istihdamından kaynaklanmaktadır. Bu gelişmelerin yanı sıra ortalama ömrün uzamasıyla, torun bakım sorumluluğunun da dahil olduğu yeni büyük ebeveynlik rolü, uzun soluklu bir hal almaktadır. Ne var ki bakım sürecine aktif katılım kültürel normlar, cinsiyet rolü özellikleri ve erkek ile kadın rollerinin geleneksel görünüşleri doğrultusunda biçimlendiği için büyükanne-babaların bakım faaliyetine katılım dereceleri ve bakıma ilişkin üstlendikleri sorumluluklar, farklılaşmaktadır. Ancak büyük ebeveyn-torun ilişkisi üzerine yapılan araştırmaların büyük kısmında büyükbabalar çok küçük bir örneklem içinde yer almaktadır. Kendi büyük ebeveynlik deneyimleri büyük ebeveynlik literatüründe sınırlı yer bulabilen büyükbabalara ilişkin veriler, yoğunluklu olarak büyükannelere ait bulgular olarak rapor edilmektedir. Bu bakımdan bu makalede, ailenin yapılanmasında değişikliklere yol açan eğilimlerin sonucunda ortaya çıkan torun bakım ihtiyacına büyükannelerin yanı sıra büyükbabaların ne denli katılım gösterdiklerinin ve bu süreçte hangi rolleri üstlendiklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Büyük ebeveynlerle gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde torunların fiziksel bakım ihtiyaçlarının büyükannelerince karşılandığı, büyükbabaların da torunlarının araçsal ihtiyaçlarına cevap verme konusunda daha fazla sorumluluk aldıkları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Büyük Ebeveynlik, Çocuk Yetiştirme, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Bakım Pratikleri

PDF

___

AARP. (2002). The Grandparent Study 2002 Report. Erişim tarihi: 22.02. 2019, https://www.aarp.org/relationships/grandparenting/info-2002/aresearch-import-481.html
Armstrong, M.J. (2005). Grandchildren’s influences on grandparents: A resource for integration of older people in New Zealand’s aging society. Journal of Intergenerational Relationships, 3(2), 7-21.
Arpacı, F.& Tezel Şahin, F. (Nisan, 2015). Yaşlı Bireylerin Yaşlı ve Çocuk Etkileşimine İlişkin Görüşleri. TSA,19(1), 231-245.
Bates, J.S. (2009). Generative grandfathering: A conceptual framework for nurturing grandchildren. Marriage & Family Review, 45(4), 331-352.
Baydar, N. & Brooks-Gunn, J. (1998). Profiles of grandmothers who help care for their grandchildren in the United States. Family Relations, 47(4), 385-393.
Bowers, B.F. & Myers, B.J. (1999). Grandmothers providing care for grandchildren: Consequences of various levels of caregiving. Family Relations, 48(3), 303-311.
Burgess, A. (2015). Interconnectedness: The grandparents role in childbearing and parenting. International Journal of Childbirth Education, 30(1), 68-73.
Choi, M., Sprang, G. & Eslinger, J.G. (2016). Grandparents raising grandchildren: A synthetic review and theoretical model for interventions. Family and Community Health, 39(2), 120-128.
Clarke, L. & Roberts, C. (2003). The meaning of grandparenthood and its contribution to the quality of life of older people. In A.Walker & C.H.Hennessy (Ed.), Growing older: Quality of life in old age (ss.188-208). England: Open University Press
Danielsbacka, M., Tanskanen, A.O. & Rotkirch, A. (2015). Impact of genetic relatedness and emotional closeness on intergenerational relations. Journal of Marriage and Family, 77(4), 889-907.
Dellmann-Jenkins, M., Hollis, A.H. & Gordon K.L. (2005). An intergenerational perspective on grandparent roles: views of young parents and middle-age/older adults. Journal of Intergenerational Relationships, 3(1), 35-48.
Denham, T.E. & Smith, C.W. (1989). The influence of grandparents on grandchildren: A review of the literature and resources. Family Relations, 38(3), 345-350.
Gauthier, A. (2002). The role of grandparents. Current Sociology, 50(2), 295–307.
Goodman, C.C. & Silverstein, M. (2001). Grandmothers who parent their grandchildren. Journal of Family Issues, 22(5), 557-578.
Dunifon, R. & Bajracharya, A. (2012). The role of grandparents in the lives of youth. Journal of Family Issues, 33(9), 1168-1194.
Griggs, J., Tan, J., Buchanan, A., Attar-Schwartz, S. & Flouri, E. (2010). They’ve always been there for me: Grandparental involvement and child well-being. Children & Society, 24(3), 200-214.
Herlofson, K. & Hagestad, G.O. (2012). Transformations in the role of grandparents across welfare states. In S.Arber & V.Timonen (Ed.), Contemporary grandparenting (ss. 27-49). University of Bristol: The Policy Press
Richard, A. & Harris, P. (2001). ‘Second time around’: A survey of grandparents raising their grandchildren. Adoption and Fostering, 25(3), 67-69.
Kemp, C.L. (2007). Grandparent - grandchild ties. Reflections on continuity and change across three generations. Journal of Family Issues, 28(7), 855-881.
Margolis, R. (2016). The changing demography of grandparenthood. Journal of Marriage and Family, 78, 610-622.
Mehta, K.K. & Thang, L. L. (2012). Introduction: Grandparenthood in Asia. In K. K. Mehta & L. L. Thang (Ed.), Experiencing Grandparenthood An Asian Perspective (ss.1-19). New York: Springer Parsons, T. (1972). Age and sex in the social structure of the United States. P. Prentice-Hall, Inc.
Schmid, W. (2018). Anne baba ve büyükanne büyükbaba olmanın sevinçleri üzerine (T. Bora, Çev.) İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Svensson-Dianellou, A., Smith, P.K. & Mestheneos, E. (2010). Family help by Greek grandparents. Journal of Intergenerational Relationships, 8(3), 249-263.
Timonen, V. & Arber, S. (2012). A new look at grandparenting. In S.Arber & V.Timonen (Ed.), Contemporary grandparenting (ss. 1-24). University of Bristol: The Policy Press
Villar, F., Triado, C., Pinazo-Hernandis, S., Celdran, M. & Sole, C. (2010). Grandparents and their adolescent grandchildren: Generational stake or generational complaint? A study with dyads in Spain. Journal of Intergenerational Relationships, 8(3), 281-297.
Wang, Y. & Marcotte, D.E. (2007). Golden years? The labor market effects of caring for grandchildren. Discussion Paper Series, IZA DP No. 2629, 1-38.
Williams, M.N. (2011). The changing roles of grandparents raising grandchildren. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 21(8), 948-962.
Xu, L., Silverstein, M. & Chi, I. (2014). Emotional closeness between grandparents and grandchildren in rural China: The mediating role of the middle generation. Journal of Intergenerational Relationships, 12(3), 226-240.
TÜİK.(2017).Evlenme istatistikleri. Erişim tarihi: 21.02.2019, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=112&locale=tr
TÜİK. (2017). Eğitim istatistikleri. Erişim tarihi: 21.02.2019, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=130&locale=tr