İŞ TATMİNİ VE İŞ PERFORMANSININ, İŞTEN AYRILMA NİYETİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE ELEŞTİREL DÜŞÜNCENİN ARACI ROLÜ

Bu çalışmanın amacı banka ve finans sektörü çalışanlarında iş tatmini ve iş performansının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde eleştirel düşüncenin aracı rolünün tespit edilmesidir. Araştırmaya bankacılık ve finans sektöründe görev yapan 1.267 kişi katılmıştır. Çalışma anket esasına dayalı kesitsel bir araştırmadır. Ankette demografik sorular ile birlikte Eleştirel Düşünce Ölçeği, İş Performansı Ölçeği, Minnesota İş Tatmini Anketi ile İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği kullanılmıştır. Ankette, katılımcılara mail aracılığı ile gönderilen Google formları kullanılmıştır. Veri toplama süreci yaklaşık 9 ay sürmüş ve 15.05.2021’de tamamlanmıştır. Her bir IP adresinden bir başvuru kabul edilecek şekilde Google formlardan toplanan anket sayısı 1.316’dır. Uç değer ihtiva eden anketler elenerek, çalışmada toplam 1.267 anket sonucu kullanılmıştır. Çalışmada anlamlı sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, banka ve finans sektörü çalışanlarında beyaz yakalı işgörenlerin iş performanslarını kendilerinin değerlendirmeleri istendiğinde objektif davranmaktan uzak oldukları gözlenmiştir. Ayrıca iş tatmininin, işten ayrılma niyetinin ortaya çıkmasında etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra iş tatmininin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde, eleştirel düşüncenin aracı rolünün olduğu da tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eleştirel Düşünce, İş Performans, İş Tatmini, İşten Ayrılma Niyeti

THE INTERMEDIARY ROLE OF CRITICAL THINKING IN THE IMPACT OF JOB SATISFACTION AND JOB PERFORMANCE ON INTENT TO LEFT

The aim of this study is to determine the mediating role of critical thinking in the effect of job satisfaction and job performance on the intention to leave the job in banking and finance sector employees. 1,267 people working in banking and finance sector participated in the research. The study is a cross-sectional research based on a questionnaire. Critical Thinking Scale, Job Performance Scale, Minnesota Job Satisfaction Questionnaire and Intention to Leave Scales was used in the questionnaire together with demographic questions. In the survey, Google forms which were sent to the participants with e-mail was used. The data gathering process took approximately 9 months and was completed on 15.05.2021. From the Google forms 1,316 surveys were gathered with one application accepted from each IP address. Questionnaires including outliers were eliminated and a total of 1,267 questionnaire results was used. Significant results were obtained in the study. According to the results of the research, it has been observed that white-collar employees working in banking and finance sector are far from being objective when asked to evaluate their job performances themselves. In addition, it has been concluded that job satisfaction is effective on the intention to leave the job. Besides, it has been determined that critical thinking has a mediating role in the effect of job satisfaction on the intention to leave the job.

Keywords:

Critical Thinking, Job Performance, Job Satisfaction, Intention to Leave,

PDF

___

Adeyemi, S. (2012) Developing critical thinking skills in students. Journal of Educational Research. 1(2).
Akar, V. R. ve Kutlu, O. (2004). Eleştirel Düşünme Ölçme Araçlarının İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1).
Ayanoğlu, Y., Murat A. ve Beylik, U. (2010). Hastanelerde veri zarflama analizi (VZA) yöntemiyle finansal performans ölçümü ve değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 2/2, 40-62, 2010.
Bingöl, D. (2003). İnsan kaynakları yönetimi (1.baskı). Beta Yayıncılık.
Bouwkamp, J. C. (2008). The work values and job satisfaction of family physicians. [Ph. D. Thesis]. Indiana University, USA.
Büyükyılmaz, O. ve Fidan, Y. (2017). Algılanan Örgütsel Desteğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Güvenin Aracılık Rolü. Business and Management Studies: An International Journal. (2017), 5(3): 500-524.
Campbell, J.P., Dunnette, M.D., Lawler, E.E. ve Weick, K. E. (1970). Yönetsel davranış, performans ve etkinlik. McGraw-Hill.
Cüceloğlu, D. (1994). İyi düşün doğru karar ver (47. baskı). Sistem Yayıncılık.
Chance, P. (1986). Thinking in The Classroom: A Survey of Programs. Teachers College.
Chet, R., Ryan, A., Schmeider, R., Parra, L. ve Smith, P. (1998). The relation between job level and job satisfaction. Group and Organization Management. 23(4), 470-495.
Daft, R. L. (1999). Leadership: Theory and practice. Harcourt College Pub.
Davran, D. (2014). Örgütsel bağlılık ve iş tatmini ilişkisi: Van ili ilk ve ortaokulları öğretmenleri üzerine bir uygulama. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü yıl Üniversitesi.
Erez, A ve Hakim, T. (2001). Öz değerlendirmelerin hedef belirleme, motivasyon ve performansla ilişkisi. Uygulamalı Psikoloji Dergisi, 86(6): 1270–1279. doi:10.1037 / 0021-9010.86.6.1270. PMID 11768067.
Elder, L. P. R. (2016). Kritik düşünme (3. baskı). Nobel Yayınları.
Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. The Delphi Report. Millbrae, CA: California Academic Press.
Fidan, Y. (2011). Özel sektör ve kamu yöneticilerinin zaman yönetimi davranışlarının karşılaştırılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Yıl:4, Sayı:6.
George, J. ve Jones, G. (2005) Understanding and managing organizational behaviour. (6th edition) Pearson.
Gider, Ö. (2010). Eğitim ve araştırma hastanelerinde çalışan personelin örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve iş doyum düzeylerinin araştırılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi. 81-105.
Gezer, U. (2020). Sosyal bilgiler dersinde mobil uygulamalara dayalı etkinliklerin akademik başarı, eleştirel düşünme becerisi ve motivasyon üzerine etkisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Hang-Yue, N., Foley, S. ve Loı, I. R. (2005). Work role stressors and turnover intentions: a study of professional clergy in Hong Kong. Int. J. of Human Resource Management. 16 (11), 2133–2146.
Harrıs, L. M. ve Baldwın N. J. (1999). Voluntary turnover of field operations officers: a test of confluency theory. Journal of Criminal Justice, 27 (6), 483-493.
Hendekçi, A. (2021). İnovatif düşünmeyi geliştirme programı (IDGEP)'nın hemşirelik öğrencilerinin yenilikçi yaklaşımları, eleştirel düşünceleri ve yeterlilik algıları üzerine etkisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. 19 Mayıs Üniversitesi.
Henryhand, C. J. (2009). The effect of employee recognition and employee engagement on job satisfaction and intent to leave in the public sector. [Ph. D. Thesis]. Capella University, USA.
Kaya, E. (2010). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Sağlık personeli üzerinde bir uygulama. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gebze Yüksek Teknoloji Üniversitesi.
Katsikea, E., Theodosiou, M., Perdikis, N. ve Kehagias, K. (2011). The effects of organizational structure and job characteristics on export sales managers’ job satisfaction and organizational commitment. Journal of World Business. 221–233.
Kırkman, B. ve Rosen, B. (1997). A model of teamwork empowerment. Research in Organizational Change and Development, 10 (1), 131-167
Koh, H. C. ve Boo, E. H. Y. (2004). Organisational ethics and employee satisfaction and commitment. Management Decision. 42 (5), 677-693, S. 686.
Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. [Yayınlanmamış Yüksek Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
Khan, I., Nawaz, A., Khan, F., Khan, H. ve Yar, N. B. (2013). Determining the impact of demographics on the intention to leave of academicians in HEIs of the DCs like Pakistan. Global Journal of Management and Business Research Administration and Management. 13 (7), Version I., 41-42.
Nevruz, C. A. (2019), İK Denetim ve Soruşturma, Yıldız Araştırma, Eğitim ve Danışmanlık Eğitim Notları, s.2
Öncer, M. (2000). İşyeri ortamında çalışanların performansını etkileyen fiziksel çevre koşulları. Verimlilik Dergisi. 3, 133-152. Özer, G. ve Günlük, M. (2010). Örgütsel adaletin muhasebecilerin iş memnuniyeti ve işten ayrılma eğilimine etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 459-485.
Özgünay, P. (2022). Çevik Liderlik Özelliklerinin İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Kararlara Katılımın Aracılık Rolüne İlişkin Bir Araştırma. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
Piyal, B., Çelen, Ü. ve Şahin, N. (2000). Ankara üniversitesi tıp fakültesi hastanesinde çalışanların iş doyumu. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 241-250.
Puranı, K. ve Sahadev, S. (2007). The moderating role of industrial experience in the job satisfaction, intention to leave relationship: an empirical study among salesmen in India. Journal of Business and Industrial Marketing, 23(7).
Paul, R., Elder, L. W. ve Bartell, T. California teacher reparation for instruction in critical thinking. California Commission on Teacher Credentialing. 140-149.
Paul, R. ve Elder, L. (2006), The Miniature Guide to Critical Thinking, (https://www.criticalthinking.org/files/Concepts_Tools.pdf)
Rageb, M. A., Abd-El-Salam, E. M., El-Samadıcy, A. ve Farıd, S. (2013). Organizational commitment, job satisfaction and job performance as a mediator between role stressors and turnover intentions a study from an Egyptian cultural perspective. The Business And Management Review, 3 (2), 51-73.
Saklan, A. (2010). Örgütlerde iş tatmini ve örgütsel bağlılık ilişkisi: selçuk üniversitesi ilahiyat fakültesinde bir uygulama. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Schmidt, F.L. ve John, E. (1998). Personel psikolojisinde seçim yöntemlerinin geçerliliği ve faydası: 85 yıllık araştırma bulgularının pratik ve teorik sonuçları. Psikolojik Bülten. 124 (2): 262–274.
Şencan, H. ve Fidan, Y. (2020). Likert verilerinin kullanıldığı keşfedici faktör analizlerinde normallik varsayımı ve faktör çıkarma üzerindeki etkisinin SPSS, FACTOR ve PRELIS yazılımlarıyla sınanması. Business and Management Studies: An International Journal. 8(1): 640-687 doi: http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i1.1395.
Şişman, F. A. (2007). İşletmelerde yeniden yapılanma süreci ve bunun çalışanların iş tatmini ve örgüte bağlılıkları üzerindeki etkisi (bir kamu kuruluşunda uygulama). [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Tett, R. P. ve Meyer, J. P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention and turnover: Path analysis based on meta-analytic findings. Personnel Psychology. 46 (2), 259-293.
Yın-Fah, B. C., Foon, Y. S., Chee-Leong, L. ve Osman, S. (2010). An exploratory study on turnover intention among private sector employees. International Journal of Business and Management, 5 (8), 57-64.
Yıldız, S., Savcı, G. ve Kapu, H. (2014). Motive edici faktörlerin çalışanların iş performansına ve işten ayrılma niyetine etkisi. Yönetim ve Ekonomi. 21 (1), 233-249.