ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ İŞ ÖZELLİKLERİ ÖLÇEĞİNİN (ÖMİÖÖ) GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Bu çalışmanın amacı, öğretmenlik mesleğinin iş özelliklerini, öğretmen görüşlerine göre incelemeye elverişli bir ölçek geliştirmektir. Ölçeğin geliştirilmesi süre-cinde Hackman ve Oldham’ın iş özellikleri modeli esas alınarak öğretmenlik mesleğine uygun bir madde havuzu oluşturulmuş, ardından kapsam geçerliği için uzman görüşüne başvurulmuştur. Kapsam geçerliği çalışması sonrasında son hali verilen taslak ölçeğin pilot çalışması Ankara ilinde yer alan resmi ortaöğretim kurumlarında görevli 167 öğretmenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada veriler açımlayıcı faktör analizi (AFA) ile incelenmiştir. AFA sonucunda beş faktörlü Öğretmenlik Mesleği İş Özellikleri Ölçeği (ÖMİÖÖ) geliştirilmiştir. ÖMİÖÖ’nün ana uygulaması Ankara ili evreninden tabakalı örnekleme yoluyla seçilen 413 öğretmenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Ana uygulamada ÖMİÖÖ’nün geçerliği doğrulayıcı faktör analizi (DFA), güvenirliği ise Cronbach alfa katsayısı ile değerlendirilmiştir. DFA sonuçları pilot çalışma evresinde geliştirilmiş olan ÖMİÖÖ’nün beş boyutlu yapısını doğrulamıştır. Cronbach alfa sonuçları da ÖMİÖÖ’nün güvenilir bir veri toplama aracı olduğunu ortaya çıkartmıştır. Gerek pilot çalışma ve gerekse ana uygulama bulgularına dayalı olarak ÖMİÖÖ’nün geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu genel sonucuna ulaşılmıştır.

DEVELOPMENT OF THE JOB CHARACTERISTICS OF TEACHING PROFESSION SCALE (JCTPS): THE VALIDITY AND RELIABILITY STUDY

The aim of this study is to develop a suitable scale for examining the job characteristics of the teaching profession according to the teachers’ opinions. During the development process of the scale, an items pool was created for the teaching profession which is based on Hackman and Oldham's work characteristics model. Then the expert opinion was consulted for the content validity. After the content validity study a pilot study was conducted with the draft scale by the participation of 167 teachers working in public secondary schools in Ankara. At this stage the data were analyzed by exploratory factor analysis (EFA). As a result of the EFA, a five-factor scale named as Job Characteristics of Teaching Profession Scale (JCTPS) was developed. The main application of the JCTPS was carried out by the participation of 413 teachers selected by stratified sampling from the universe of Ankara province. In the main application, the validity of the JCTPS was assessed by the confirmatory factor analysis (CFA) and the reliability of the JCTPS was assessed by the Cronbach’s alpha coefficient. The CFA results confirmed the five-dimensional structure of the JCTPS developed in the pilot study. The Cronbach’s alpha results also revealed that the JCTPS was a reliable data collection tool. According to findings of pilot and main studies, the JCTPS is found to be a valid and reliable scale.

PDF

___

Akalın, S. (2012). Bilgilendirme ve performans geribildirimine dayalı sınıf yönetimi müdahale programının kaynaştırma sınıflarındaki öğretmen-öğrenci çifti çıktıları üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akyüz, H. (1991). Eğitim sosyolojisinin temel kavram ve alanları üzerine bir araştırma, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Aliakbari M. & Kafshgar, N. B. (2013). On the relationship between teachers' sense of responsibility and their job satisfaction: The case of Iranian high school teachers. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 2(2), 487-501
Aşan, Ö. (2000). İş özellikleri modelinde kritik psikolojik hallerin aracılık rolü: Ampirik bir çalışma, Amme İdaresi Dergisi, 33(2), 103-119.
Ayas, A. (2009). Öğretmenlik mesleğinin önemi ve öğretmen yetiştirmede güncel sorunlar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 1–11.
Barnabé, C. & Burns, M. (1994). Teachers’ job characteristics and motivation. Educational Research, 36(2), 171-185.
Bek, Y. (2007). Öğretmenin toplumsal/mesleki rolleri ve statüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Dönem Projesi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Bilgiç, R. (2008). İş özellikleri kuramı: Geniş kapsamlı gözden geçirme. Türk Psikoloji Dergisi, 11(22), 66-77.
Bonhomme, S., Jolivet, G., & Leuven, E. (2016). Job characteristics and labor turnover: Assessing the role of preferences and opportunities. The Economic Journal, 126(594), 1342-1371. [Çevrim-içi: http://www.efm.bris.ac.uk/ecgrj/profs_submit.pdf, Erişim Tarihi: 28 Kasım 2016.]
Büyüköztürk, Ş (2007), Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Charters, W. W., Jr., Bogen, G. K., Dunlap, D. M., with Harris, P. L., & Landry, M. (1984). Feasibility studies of teacher core job characteristics. Eugene, OR: University of Oregon, Center for Educational Policy and Management.
Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 207-237.
Coşkun, H. (2012). Dışa dönük kişilik özelliğinin iş özellikleri, iş yerinde sıkılma ve işten ayrılma arasındaki ilişkide düzenleyici etkisinin araştırılması üzerine bir çalışma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Daryanto, E. (2014). Individual characteristics, job characteristics, and career development: a study on vocational school teachers’ satisfaction in Indonesia. American Journal of Educational Research, 2(8), 698-702.
Demirbaş, H. T. (2008). İş özellikleri algısının iş bütünleşmesi üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erben, G. S. (2008). Effects of perceived employment opportunities, peer support, exhaustion and work alienation on the relationship between perceived job characteristics and work attitudes: a comparative study between lean and traditional production contexts (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
EURYDICE (2008). Avrupa'daki Öğretmenlerin Sorumluluk ve Özerklik Düzeyleri. [Çevrim-içi: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/094TR.pdf, Erişim Tarihi: 21 Eylül 2016.]
Guise, M. T. (1988). Test of Hackman and Oldham’s job characteristics model in a post-secondary educational setting (Unpublished Master’s Thesis). Brock University, College of Education, Ontario.
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: Test of a theory. Organızatıonal Behavior and Human Performance, 16, 250-279.
Juhdi, N., & Hamid, A. Z. A. (2009). Job satisfaction and teaching role attributes of instructors in higher learning institutions of Malaysia. Unitar e-Journal, 5(2), 1-14
Kass, S. J., Vodanovich, S. J., & Khosravi, J. Y. (2011). Applying the job characteristics model to the college education experience. Journal of the Scholarship of Teaching and Learning, 11(4), 56 – 68.
Kaşlı, M. (2007). İş özellikleri modelinin otel işletmelerinde uygulanabilirliğine yönelik bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(2), 159-174.
Lawrence, R. M. (2001). The application of Hackman and Oldham’s job characteristic model to perceptions community music school faculty have towards their job (Unpublished Doctoral Thesis). University of North Texas, Texas.
Mavi, D. (2015). Öğretmen görüşlerine göre duygusal emek, iş özellikleri ve iş akışı arasındaki ilişki (Elbistan ilçesi örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Ngimbudzi, F. W. (2009). Job satisfaction among secondary school teachers in Tanzania: The case of Mjombe district (Unpublished Master’s Thesis). University of Jyvaskyla, Institute of Educational Leadership, Jyvaskyla, Finland.
Osei-Owusu, B., Osei-Owusu, E., & Effah, B. (2014). Job satisfaction among senior high school teachers in Ashanti Mampong Municipality. The International Journal of Humanities & Social Studies, 2(2), 188-195.
Özdemir, M. (2014). Kuram ve Uygulamada insan Kaynakları Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Özkan, R. (2005). Birey ve toplum gelişiminde öğretmenlik mesleğinin önemi. Millî Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 166.
Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
Özyürek, M. (2008). Nitelikli öğretmen yetiştirmede sorunlar ve çözümler: Özel eğitim örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 189-226.
Scheeler, M. C., Ruhl, K. L., & McAfee, J. K. (2004). Providing performance feedback to teachers: A review.Teacher Education and Special Education, 27(3), 396 - 407.
TDK (Türk Dil Kurumu) (Tarihsiz). Güncel Türkçe Sözlük. [Çevrim-içi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts, Erişim tarihi: 03 Ocak 2017.]
Talebi, B., & Shams, E. (2012). Study of the relationship between job characteristics and teachers productivity. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 2(10), 10272- 10278.
Uluğ, F. (1999). Eğitimde Grup Süreçleri. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
Yeşilyurt, E. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin genel yeterliklerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 71-100.