Keziban TEKŞAN, Gülşah SET, Enes ÇİNPOLAT

ÇOCUK KİTAPLARI VE İDEALİST KAHRAMANLAR

Olaya dayalı edebî metinler genel olarak dört temel unsur üzerine kurgulanır. Bunlar; zaman, mekân, kişi ve olaydır. Bu unsurlar içerisinde en önemlisi ise kahraman ve onun karakteridir. Kahraman olmadan diğer unsurlar pek bir anlam ifade etmez. Özellikle çocuk kitaplarında kahraman ögesi kurgulanırken daha titiz davranılmalıdır. Çünkü çocuklar kendilerini okudukları kitaplardaki karakterlerle yetişkinlerden daha çok özdeşleştirir, günlük hayatta o karakterler gibi olmaya çalışır. Bu nedenle, oluşturulan kahramanlar çocuğa iyiyi, doğruyu, ahlaki ve millî değerleri sezdirebilecek karakter özellikleri taşımalıdır. Bununla birlikte karakterler ne çok idealize edilmeli ne de sürekli olumsuzlukların içinde bırakılmalıdır. Bu ikisinin ortasında iyi yönlerinin yanında kötü yönlerine de yer verilen, yanlışlarından ders çıkaran, çocuk gerçeğine uygun kişilik özelliklerine sahip olmalıdır. Ama çocuk kitaplarının çoğunda bu farkındalık oluşturulamamıştır. Bu da kitabı okuyan çocukların kendilerini yetersiz hissedip psikolojik olarak olumsuz etkilenmelerine neden olabilmektedir. Bu konuda çocuk kitabı yazarlarına büyük sorumluluk düşmektedir. Bu çalışmanın amacı, Peyami Safa‟nın Amerika‟da Bir Türk Çocuğu, Elif Şafak‟ın Sakız Sardunya ve Cahit Uçuk‟un Gümüş Kanat adlı kitapları idealize edilmiş kahraman yönünden incelemektir. Çalışma, nitel araştırma türlerinden olan temel nitel araştırma deseni ile yürütülmüştür. Verilerin toplanması doküman incelemesi ile yapılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz yönteminden faydalanılmıştır. Her üç kitabın kahramanı çocuktur ve olumlu karakter özelliği göstermektedir. Peyami Safa‟nın Amerika‟da Bir Türk Çocuğu kitabındaki Oğuz karakteriyle Elif Şafak‟ın Sakız Sardunya kitabındaki Sakız Sardunya karakteri ve Cahit Uçuk‟un Gümüş Kanat kitabındaki Kemal karakteri idealize edilmiş davranışlar sergileyen kişilerdir. Oğuz karakteri gemiyle tek başına Amerika‟ya gidebilen, başına gelen bütün olaylardan kurtulabilen; Sakız Sardunya karakteri ise yaşıtlarına göre daha hassas davranan, başkalarını rahatsız etmemek için oyun oynamayan, okulda verilen ders aralarında oyun oynamak yerine kitap okumayı tercih eden idealize karakterlerdir. Kemal karakteri de yaşadığı bütün olumsuzluklara rağmen hiç şikâyet etmeden ailesinin geçimini sağlamaya çalışır. Sonuç olarak, bu ana kahramanların çocuk gerçeğiyle örtüşmediği düşünülmektedir.

CHILDREN’S BOOKS AND IDEALIST CHARACTERS

Literary texts are generally constructed on four basic elements. They are time, space, event and the character. The most important of these elements is the character. Without the character, the other elements do not make much sense. Particularly in children books, the character should be treated more rigorously while it is being edited. Because, children more identify themselves with the characters in the books they read more than adults, they try to be like those characters in everyday life. For this reason, the created characters should be able to sense the good, the right, the moral and the national values to the child. However, characters should not be much idealized and should not be left in constant negativity. In addition to the good aspects of the characters should be included in their negative aspects. The characters must learn from their mistakes and have the personality traits appropriate to the child's reality. Unfortunately, this awareness has not been created in the majority of children books. This causes the children who read the book to feel themselves inadequate and to be negatively affected psychologically. Children's literature writers have a great responsibility in this regard. The aim of this study is to examine the books of Peyami Safa‟s “A Turkish Child in America”, Elif Şafak's “Sakız Sardunya” and Cahit Uçuk's “Silver Wing” in terms of idealized hero. The study was carried out with the basic qualitative research. Data collection was done by document review. Descriptive analysis method was used for data analysis. As a result of the study, Peyami Safa's Oğuz character in a book titled “A Turkish Child in America”, Sakız Sardunya character in the book “Sakız Sardunya” by Elif Şafak, exhibited idealized behaviors. Oğuz character, who can go to America alone with the ship can get rid of all the events that happened; Sakız Sardunya character is the ideal character who behaves more sensitively than his age, does not play games to disturb others, and chooses to read books instead of playing games among the lessons given in school. Kemal character of Cahit Uçuk's book named Silver Wing tries to maintain the livelihood of his family without any complaints despite all the negativities he has experienced. These heroes are thought to be incompatible with the reality of children.

PDF

___

Akyüz, M. (2014). Muzaffer İzgü‟nün Çocuk Kitaplarının Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aslan, C. (2007). Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının çocuğun gelişim sürecindeki yeri. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Yay. Haz.: S. Sever). Ankara: AÜ Basımevi, 189-200.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40.
Bulut, P. ve Kuşdemir, Y. (2013). Tübitak tarafından yayınlanan çocuk kitaplarının içerik özelliklerinin incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Litera-ture and History of Turkish or Turkic, 8(12), 215-226.
Ceran, D. (2015). Çocuklara Rol Model Olması Bakımından Millî Mücadele Kahramanları Ve Edebî Eserlere Yansıması: “Kurtuluşun Kahramanları” Kitap Dizisi Örneği. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS), 8(14), 135-157.
Doğan Güldenoğlu, B. N. (2017). Çocuk edebiyatı kitaplarındaki yetişkin ve çocuk karakterlerin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 14(4), 4768-4780. doi:10.14687/jhs.v14i4.5083
Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi (Muğla ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi (22. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karataş, E. (2014). Çocuk Edebiyatında "Karakter" Kavramı. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 60-79.
Karatay, H. (2007). Dil Edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve Görevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebî eserlerin kullanımı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Litera-ture and History of Turkish or Turkic, 6(1), 1398- 1412.
Kemal, Y. (2018). Kalemler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (Çev. S. Akbababa Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
Neydim, N. (2000). Çeviri çocuk edebiyatında idealize edilerek yansıtılan çocuk figürlerindeki ideolojik ve dinsel eğilimler ve bu edebiyatın Türkiye‟deki alımlanması. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu: Sorunlar ve Çözüm Yolları (Yay. Haz. : S. Sever). Ankara: AÜ Basımevi, 87-102.
Oğuzkan, F. (2010). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Özden, Y. (1999). Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Öztürk, Y. (2015). Server Bedî Nam-ı Diğer Peyami Safa ve Çocuklar. 2. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. İstanbul: KBN Dijital Baskı Tesisleri, 63-68.
Rawlinson, J. G. (1995). Yaratıcı Düşünce ve Beyin Fırtınası (Çev. Osman Değirmen). İstanbul: Rota Yayıncılık.
Safa, P. (2016). Amerika'da Bir Türk Çocuğu. İstanbul: Damla Yayınevi.
Sever, S. (2008). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
Sungur, N. (1997). Yaratıcı Düşünce. İstanbul: Evrim Yayınevi Yönetim Dizisi.
Şafak, E. (2014). Sakız Sardunya. İstanbul: Doğan Egmont Yayınları.
Şimşek, T. (2016). Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı. Ankara: Grafiker Yayınları.
TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uçuk, C. (2017). Gümüş Kanat. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2002). Çocuk edebiyatı. Akçağ Basim Yayim Pazarlama.
Yazıcı, S. ve Aslan, M. (2011). Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma: sosyal bilgiler ders kitapları ile öğretmen adaylarının kahraman tercihlerinin karşılaştırılması üzerine bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(4), 2173-2188.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, O. ve Kılıç, B. S. (2015). İdealize karakter bağlamında Elif Şafak‟ın Sakız Sardunya‟sı. II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler (Yay. Haz.: T. Şimşek ve BV Yıldız). İstanbul: KBN Dijital Baskı, 145-152.
Zivtçi, F. (2006). Çocuk kitaplarında kahramanların yeri ve önemi. 2.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, s. 245-247.