Çevrimiçi Akademik Kaynakların Kullanılabilirlik Değerlendirmesi123

Bu çalışmanın amacı, ülkemizde en yaygın kullanıma sahip çevrimiçi akademik kaynaklardan olan Web of Science, Google Akademik (Google Scholar) ve YÖK Tez Merkezi web sitelerinin kullanılabilirliğini incelemektir. Çalışmada geçerlilik için veri çeşitlemesi sağlanarak nicel ve nitel veriler birlikte kullanılmıştır. Kaynakların kullanılabilirliği, Uluslararası Standartlar Enstitüsü (International Standards Organization - ISO) tarafından yapılan tanımda yer alan etkililik, verimlilik ve memnuniyet Araştırma, daha önce çevrimiçi akademik kaynakları kullanma konusunda en az 2 yıl tecrübesi olan 21 akademisyen ile gerçekleştirilmiştir. Kullanılabilirlik çalışması, kullanıcıların web sitelerindeki istenen görevleri gerçekleştirme süreçlerindeki ekran görüntülerinin, göz hareketlerinin ve sesli düşünmelerinin kaydedilmesi şeklinde desenlenmiştir. Bu işlemleri gerçekleştirmek için Tobii Studio 3.4.2 programı kullanılmıştır. İncelenecek olan web sitelerini belirlemek için her kademeden akademisyene ulaşılarak, çevrimiçi anket uygulanmıştır. Kaynakların etkililiğini ölçmek için kullanıcıların görevi tamamlama durumu ve görevi tamamlayamama sebepleri incelenmiştir. Kaynakların verimliliğini ölçmek için görev bitirme süresi ile kaynak üzerinde belirlenen bölgelere ilk bakışa kadar geçen süre, ilk bakış süresi, toplam bakış süresi, bakış sayısı, bakış oranı, ilk fare tıklamasına kadar geçen süre, ilk bakıştan ilk fare tıklamasına kadar geçen süre ve fare tıklama sayısı incelenmiştir. Kullanıcı memnuniyetini ölçmek için ise test sonrası memnuniyet formu uygulanmıştır. Bulgular sonucunda kaynakların ara yüz tasarımında belli sıkıntılar olduğu tespit edilmiş, sıkıntıların çözümü için önerilerde bulunulmuştur.

The Usability Evaluation of Online Academic Resources

The purpose of this study is to examine usability of Google Scholar, Web of Science and YÖK Thesis Center, which are the most widely used online academic sources in Turkey. In this study, data triangulation has been used for validity. The usability of resources was evaluated according to the principles of effectiveness, efficiency and satisfaction that are used in usability Organization (ISO). This study was conducted with 21 scholars, who have minimum 2 years experience in online academic research. In the process of performing the desired tasks in the web site, usability of study has been figured by captured screen, recorded participants' speech and monitoring eye movements. Tobii Studio 3.4.2 has been used to perform these operations. The online survey was utilized to determine the most frequently used online resources. In order to evaluate the effectiveness of resources, task completion status was considered. To measure the the efficiency, task completion duration, time to first fixation, first fixation duration, total fixation duration, fixation count, time to first mouse click, time from first fixation to next mouse click, mouse click count metrics were used. To determine the user satisfaction, think-aloud, observation form, and satisfaction form were applied. The findings identified certain problems in the design of the interfaces. Finally suggestions to improve those interfaces were provided.

___

Agrawal, R., & Nyamful, C. (2016). Challenges of big data storage and management. Global Journal of Information Technology, 6(1), 1-10.

Alaçam, Ö., & Çağıltay, K. (2007). ODTÜ Bidb insan bilgisayar etkileşimi laboratuvarı ve yürütülen çalışmalar. Akademik Bilişim'07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 401-404.

Arsoy, S., Kalipsiz, O., & Öztürk, S. (2013). E-Devlet Web Siteleri İçin Rehber Tabanlı Kullanılabilirlik Değerlendirmesi. 1-9.

Bahşişoğlu, H. K. (2006). E-kaynaklar kullanımının akademik çalışmalara sağladığı kolaylıklar. Akademik Bilişim Bilgi Tek IV, 9-11.

Bayram, S., & Yeni, S. (2011). Web Tabanlı Eğitsel Çoklu Ortamların Göz İzleme Tekniği ile Kullanışlılık Açısından Değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 221-234.

Beymer, D., Orton, P. Z., & Russell, D. M. (2007). An eye tracking study of how pictures influence online reading. In IFIP Conference on Human Computer Interaction (pp. 456-460). Springer Berlin Heidelberg.

Byerly, G. (2007). Look in their eyes-eye tracking, usability, and children. School Library Media Activities Monthly, 23(8), 30-32.

Cengiz, E. (2016). Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri Web Sitesinin Kullanılabilirliğinin Eğitimle Desteklenmesi ve Değerlendirilmesi: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencileri Üzerine Bir Çalışma. Türk Kütüphaneciliği, 30(1), 84-95.

Cevher, E. (2015). Kamu Üniversiteleri Web Sayfalarının Kullanılabilirliğinin İçerik Analizi İle İncelenmesi. University of Gaziantep Journal of Social Sciences, 14(2), 387-402.

Clark, R. C., Nguyen, F., Sweller, J., & Baddeley, M. (2006). Efficiency in learning: Evidence-based guidelines to manage cognitive load. Performance Improvement, 45(9), 46-47.

Cockrell, B. J., & Jayne, E. A. (2002). How do I find an article? Insights from a web usability study. The Journal of Academic Librarianship, 28(3), 122-132.

Çağıltay, K (2011). İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, ODTÜ Yayıncılık, Ankara

Çebi, S., Durucu, M., & Kayhan, B. M. (2013) Gençlerin İnternet Kullanım Alışkanlıkları Ve Kullanılabilirlik Üzerine Bir Çalışma: Kütüphane Web Sayfalarının Kullanılabilirliği. 19. Ulusal Ergonomi Kongresi. (s.525-534).

Çetin, G., & Tüfekçi, A. (2011). Etkililik, verimlilik ve kullanıcı tatmini açısından Türkiye'deki e-Devlet sitelerinin kullanılabilirliği. Verimlilik Dergisi, 2011(4), 7-30.

Dalcı, M., Alaçam, Ö., Saatçioğlu, Y. O., & Erdal, F. (2008). ODTÜ Kütüphanesi yeni web sayfasının tasarımı ve kullanılabilirlik çalışması.Akademik Bilişim Konferans Bildirileri, Çanakkale. http://ab.org.tr/ab08/bildiri/80.pdf. Erişim tarihi: 06. 11.2015

Dickstein, R., & Mills, V. (2000). Usability testing at the University of Arizona Library: how to let the users in on the design. Information technology and libraries, 19(3), 144.

Dönmez, O., Yaman, F., Şahin, Y. L., & Yurdakul, I. K. (2016). İşitme Engelliler İçin Mobil Uygulama Geliştirme Süreci: Çarkıfelek Örneği. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 6(1). 20-41.

Driscoll, M. P., (2005). Psychology of learning for instruction. Needham Heights, MA: Allyn and Bacon.

Dumas, J. S., & Redish, J. (1999). A practical guide to usability testing. Intellect Books.

Gagneux, A., Eglin, V., & Emptoz, H. (2001). Quality approach of web documents by an evaluation of structure relevance. Proceedings of WDA, 11-14.

Göktaş, Y., Hasancebi, F., Varışoğlu, B., Akcay, A., Bayrak, N., Baran, M., & Sözbilir, M. (2012). Trends in Educational Research in Turkey: A Content Analysis. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(1), 455-460.

Hertzum, M., Hansen, K. D., & Andersen, H. H. (2009). Scrutinising usability evaluation: does thinking aloud affect behaviour and mental workload? Behaviour& Information Technology, 28(2), 165-181.

Iqbal, M., & Ullah, A. (2016). Usability Evaluation of HEC National Digital Library Website: A Qualitative Approach. Library Hi Tech News, 33(3). 8-10.

ISO 9241-11 (1998). Ergonomic requirements for office work with visual display terminals (vdts) part 11: Guidance on usability. International Organization for Standardization, Geneva.

ISO/IEC 9126-1 (2001). Software engineering Product quality -- Part 1: Quality Model. International Organization for Standardization, Geneva.

Kurulgan, M., & Bayram, F. (2006). Üniversite Kütüphaleri Web Sitelerinin Biçim ve İçerik Analizi: Türkiye'deki Uygulamaya İlişkin Bir Araştırma.Türk kütüphaneciliği,20(2), 141-172.

Lee, S., & Koubek, R. J. (2010). The effects of usability and web design attributes on user preference for e commerce web sites. Computers in Industry, 61(4), 329-341.

Lindgaard, G., & Chattratichart, J. (2007, April). Usability testing: what have we overlooked?. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human factors in Computing Systems (pp. 1415-1424). ACM.

McGillis, L., & Toms, E. G. (2001). Usability of the academic library web site: implications for design. College & research libraries, 62(4), 355-367.

Myers, B. A., & Rosson, M. B. (1992). Survey on user interface programming. In Proceedings of the SIGCHI conference on Human factors in computing systems (pp. 195-202). ACM.

Nakatani, C., & Pollatsek, A. (2004). An eye movement analysis of "mental rotation" o simple scenes. Perception & psychophysics, 66(7), 1227-1245.

Nielsen, J. (1994). Heuristic evaluation. In Nielsen, J., and Mack, R.L. (Eds.), Usability Inspection Methods, John Wiley & Sons, New York, NY.

Nielsen, J. (2012). Usability 101: Introduction to usability. https://www.nngroup.com/articles/usability-101 introduction-to-usability/. Erişim tarihi: 10.06.2016

Nielsen, J., & Landauer, T. K. (1993). A mathematical model of the finding of usability problems. In Proceedings of the INTERACT'93 and CHI'93 conference on Human factors in computing systems (pp. 206-213). ACM.

Number of worlwide internet users as of January 2016. http://www.statista.com/statistics/249562/number-of worldwide-internet users-by-region/ Erişim tarihi: 12.07.2016

Oyibo, K., Ali, Y. S., & Vassileva, J. (2016). An Empirical Analysis of the Perception of Mobile Website Interfaces and the Influence of Culture. In Proceedings of the International Workshop on Personalization in Persuasive Technology (PPT'16), Salzburg, Italy.

Özçelik, E., Kurşun, E., & Çağıltay, K. (2006). Göz Hareketlerini İzleme Yöntemiyle Üniversite Web Sayfalarının İncelenmesi. Akademik Bilişim 2006 Bildiriler Kitapçığı, 9-11 Şubat 2006, Denizli.

Pernice, K., & Nielsen, J. (2009). Eyetracking methodology: How to conduct and evaluate usability studies using eyetracking. Berkeley: New Riders Press.

Rayner, K. (1998). Eye movements in reading and information processing: 20 years of research. Psychological bulletin, 124(3), 371-422.

Russell, M. C. (2005). Hotspots and hyperlinks: Using eye-tracking to supplement usability testing. Usability News, 7(2), 1-11.

Sennersten, C. (2004). Eye movements in an action game tutorial. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Lund Üniversitesi, Lund, İsveç.

Sullivan, T., & Matson, R. (2000, November). Barriers to use: usability and content accessibility on the Web's most popular sites. In Proceedings on the 2000 conference on Universal Usability (pp. 139- 144). ACM.

Studio, T. (2008). 1.2 User Manual. Tobii Technology AB.

Su, S. F. (2005). Desirable search features of web-based scholarly e-book systems. The Electronic Library, 23(1), 64-71.

Tashakkori, A. & Teddlie, C. (1998). Mixed methodology:Combining qualitative and quantitative approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.

Xie (Iris), H. (2004). "Online IR System Evaluation: Online Databases Versus Web Search Engines. Online Information Review, 28(3), ss. 211-219.

Vildan, A., & Karacan, H. (2009). Abant İzzet Baysal Üniversitesi web sitesi kullanılabilirlik analizi. International Journal of Informatics Technologies, 2(2). 33-38.

Virzi, R. A. (1992). Refining the test phase of usability evaluation: How many subjects is enough?. Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, 34(4), 457-468.

Yavuz, İ., Çınar, N. Ö., & Çağıltay, K. (2016). Kamu İnternet Sitelerinde Yer Alan Arama Alanlarının Kullanılabilirliği ve Buna Yönelik Kullanıcı Davranışlarının Belirlenmesi. Internatıonal Journal Of Informatics Technologıes, 9(1), 41.

Yeniad, M., Mazman, S. G., Tüzün, H., & Akbal, S. (2011). Bir bölüm web sitesinin otantik görevler ve göz izleme yöntemi aracılığıyla kullanılabilirlik değerlendirmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 147-173.

YÖK Öğrenci Sayıları Özet Tablosu, 2015 - 2016. https://istatistik.yok.gov.tr/yuksekogretimIstatistikleri/2016/2016_T1.pdf Erişim tarihi: 10.10.2016

YÖK Öğretim Elemanları Sayıları Özet Tablosu, 2015 - 2016. https://istatistik.yok.gov.tr/yuksekogretimIstatistikleri/2016/2016_T2.pdf Erişim tarihi: 10.10.2016

Yolal, M., & Kozak, R. (2008). Bilgiye Erişim Aracı Olarak Öğrencilerin İnternet'e Yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 115-128.

Zviran, M., Glezer, C., & Avni, I. (2006). User satisfaction from commercial web sites: The effect of design and use. Information & Management, 43(2), 15 178.