Sosyo- ekolojik sistem yaklaşımı bağlamında Türkiye'de çevresel değişimler ve sosyo ekonomik yapı ilişkisi

Bu makalenin amacı, sosyo-ekolojik sistem (SES) yaklaşımı çerçevesinde Türkiyede gelişmenin sosyo-ekonomik bileşenleri ile çevresel değişimlerin mekânsal yapısını anlamak ve aralarındaki etkileşimi ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, çeşitli çevresel, sosyal ve ekonomik göstergeler kullanılarak gerçekleştirilen Temel Bileşenler Analizi ve K-Ortalamalar Kümelenme Analizi yolu ile farklı coğrafi örüntüler saptanmış ve ortaya çıkan alt bölgelerde SES bileşenleri endekslenerek çevresel değişimlerle sosyoekonomik yapı arasındaki etkileşim irdelenmiştir. Araştırma bulgularına göre, Türkiyede gelişmiş olan metropoliten bölge ve çeperlerinin ekonomik ve beşeri sermaye güçleri giderek göreceli olarak yavaşlamakta, buna karşın gelişmekte ve geri kalmış bölgelerde ise gelişme hızı metropollere göre daha hızlı artmaktadır. Bu saptamadan üç sonuç çıkartmak mümkündür: (1) Metropollerde gelişmenin çevre ve kaynaklar üzerinde yarattığı baskı eğiliminin devam etmesi halinde herhangi bir sürdürülebilirlikten söz etmek olanaksızlaşmaktadır, (2) gelişmekte olan bölgeler, büyüme eğiliminin devam etmesi halinde, kurumsalsosyal-fiziksel sermayenin katkısıyla sürdürülebilir gelişme potansiyeli taşımaktadır, (3) turizm kentlerinde kaynak kullanımı artış hızının düşmesi, beşeri ve ekonomik sermayenin gelişimi önem taşımakla beraber turizmin dayanağı olan doğal kaynakların bozulma eğilimi dengeli büyüme adına risk yaratmaktadır.

The relationship between environmental change and socio-economic structures in the context of the socio-ecological system approach in Turkey

The aim of the paper is to understand the spatial structure of development in Turkey in the context of socio-economic components and environmental change and to exhibit the interaction between these variables. Accordingly, using factor analysis and k-means cluster analysis with the contribution of environmental, social and economic indicators, different geographical patterns are revealed in Turkey. Interaction between natural degradation and socio-economic struc- ture is also examined with the index of SES components in resulting sub-regions. Based on research findings, the rate of development in developing and underdeveloped regionis increasing faster than in metropolitan areas. From this de- termination its possible to draw three conclusions: (1) its impossible to mention sustainability in metropolitan areas if development proceeds in environment and natural resources, (2) the continuity of growth in developing regions along with the contribution of institutional, social and physical capital will enhance the potential of sustainable development, (3) despite the decrease in resource consumption and the development in economic and human capital in tourist centres, the deterioration of natural resources that are the basis of tourist activities exposes risks for balanced growth in these centres.

PDF

___

1. Holling, C.S., (1978), Adaptive Environmental Assessment And Management. John Wiley, New York, USA.
2. Gunderson, L.H., vd., (2006), Water RATs (resilience, adaptability, and transformability) in Lake And Wetland Social-Ecological Systems. Ecology and Society,11 (1), 16.
3. Berkes, F., J. Colding, and Folke., C, (2003), Navigating social-ecological systems: Building resilience for complexity and change. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
4. Turner, B.L, (2010), Vulnerability and resilience: Coalescing or paralleling approaches for sustainability science, Global Environmental Change 20 (2010) p. 570-6.
5. Costanza, R., vd., (1993), Predictability, scale, and biodiversity in coastal and estuarine ecosystems: implications for management. Ambio 22:88-96.
6. Kışlalıoğlu, M. ve Berkes F., (2003), Ekoloji ve Çevre Bilimleri, Remzi Kitabevi, İstanbul.
7. Gallopin, G., (2003), A systems Approach to Sustainability and Sustainable Development, Sustainable Development and Human Settlements Division, Santiago, Chile, March, 2003, http://www.eclac.org/publicaciones/ xml/8/12288/lcl1864i.pdf.
8. Anderies M. J. vd., (2004), A framework to analyze the robustness of social-ecological systems from an institu- tional perspective. Ecology and Society 9(1): 18. http:// www.ecologyandsociety.org/vol9/iss1/art18.
9. Ostrom, E., and T. K. Ahn, (2003), Foundations of social capital. Edward Elgar Publishers, Cheltenham, UK.
10. Muga, H. (2009), An Integrated Framework for Assessing the Sustainability of Components that Make up the Built Environment, Doktora Tezi, Michigan Technological University.
11. Ding C. ve He X., (2004),Appearing in Proceedings of the 21st International Conference on Machine Learning, Banff, Canada, 2004. http://ranger.uta.edu/~chqding/ papers/KmeansPCA1.pdf.
12. McCauley, S.M., (2009), A Complex Human Environment Systems Approach for Land Change Analysis: The Case of Land Use Change in Eastern Massachusetts, USA, Doktora Tezi, Clark University, Massachusetts.