Köy tasarım rehberlerinin hazırlanmasında kırsal peyzaj karakterlerinin yeri: Antalya Elmalı örneği

Geleneksel alan kullanımları ve doğal çevre ile şekillenen ve kültürel peyzajların en belirgin özelliklerini barındıran kırsal peyzajların ve özellikle de kırsal yerleşimlerin geleneksel dokusunu koruyabilmek ve kırsal yaşantının sürekliliğini sağlamak sürdürülebilir gelişme için önemlidir. Türkiye’de On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6360 sayılı Kanun ile kırsal yerleşimler olan köyler mahalle statüsüne geçmiştir. Söz konusu kanun ile kırsal yerleşimlerin kentlerdeki imar uygulamalarına açılması gündeme gelmiştir. Kırsal yerleşimlerin mekânsal karakterini korumayı amaçlayan Köy Tasarım Rehberleri ise imar uygulamaları açısından kırsal karakterin korunmasında etkin bir araç olacak niteliktedir. Bu çalışma ile Antalya, Elmalı İlçesi örneğinde Köy Tasarım Rehberlerinin, peyzaj ölçeğinde ve kırsal peyzaj karakterleri bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Kırsal peyzajların çeşitliliği ile öne çıkan Elmalı ilçesindeki 51 köy yükselti, konum ve yerleşim formları ile analiz edilmiş; Düden, Armutlu, Yalnızdam, Yılmazlı, Bozhüyük ve Gümüşyaka olmak üzere 6 köyde kırsal peyzaj karakterleri ışığında yerleşim özellikleri, yapı özellikleri, parsel ve bahçe özellikleri, kültürel değerler başlıkları altında her bir köy için Köy Tasarım Rehberi bileşenleri tanımlanmıştır. Elmalı'da 6360 sayılı Kanunun uygulanması için temel bilgiler içeren çalışma sonuçları; bu çalışmanın alan kullanım faaliyetleri peyzaj deseni, doğal çevre ilişkisi, kültürel yapı ve gelenekler, bağlantı ağları, sınır elemanları, alan kullanımlarına bağlı bitki örtüsü, yerleşimler, binalar ve yapılar gibi yöreye özgü kırsal peyzaj karakterleri ile köy tasarım rehberleri için önemli bilgiler sunduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Elmalı, Kırsal peyzaj, Köy tasarım rehberi, Peyzaj karakteri

The role of rural landscape characters in the preparation of village design statements: the case study of Elmalı, Antalya

It is important for sustainable development to maintain the traditional texture of rural landscapes and especially rural settlements, which are characterized by traditional field uses and natural environment and which have the most prominent characteristics of cultural landscapes, and to ensure the continuity of rural life. According to Recent Law Numbered 6360 on Setting Great Municipalities in Fourteen Cities and Twenty-seven Towns rural settlements has become city neighborhoods. With the law, rural settlements have been brought to the agenda in urban areas. Village Design Statement (VDS) aiming to preserve the spatial character of rural settlements will be an effective tool in the preservation of rural character in terms of zoning practices. In this study, it was aimed to examine the VDS in landscape sample and rural landscape characters in Elmalı, Antalya. 51 villages in Elmalı, which stand out with the diversity of rural landscapes, have been analyzed by elevation, location and settlement forms; VDS components were defined for each village with settlement and characteristics, garden features, cultural values in the light of rural landscape characters in 6 villages including Düden, Armutlu, Yalnızdam, Yılmazlı, Bozhüyük and Gümüşyaka. The results of the study, showed that field use activities, landscape design, natural environment relationship, cultural structures and traditions, connection networks, border elements, vegetation due to the use of areas, settlements, buildings and structures provide important information for VDS with characters and for the implementation of Law No. 6360 in Elmalı.

Keywords:

Elmalı, Rural, Village design statement, Landscape character,

PDF

___

Alvechurch Parish Design Statement (2012) The Parish of Alvechurch Bromsgrove District Worcestershire Village Design Statement, UK.
Antalya Büyükşehir Belediyesi (2015) Bezirgan Köyü Tasarım Rehberi Çalışmaları- Analiz, Antalya Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, Antalya.
ASLA (2006) “Rural Landscape, An ASLA Professional Practice Network”. Fall 2006 http://host.asla.org/groups/ruldpigroup. Erişim 24 Ağustos 2017.
Atik M, Ortaçeşme V (2010) Peyzaj Karakter Analizi Yöntemi ile Antalya Side Bölgesi Kültürel Peyzajlarının Karakter Analizi. TÜBİTAK Projesi, Proje No: 108Y345.
Avcı Ü (2016) Kırsal Kültürel Peyzajlarda Yerleşim Dokusu ve Geleneksel Konut Tipi Analizi: Antalya Korkuteli Örneği. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora tezi, s. 214.
Cullotta S, Barbera G (2011) Mapping traditional cultural landscapes in the Mediterranean area using a combined multidisciplinary approach: Method and application to Mount Etna (Sicily; Italy). Landscape and Urban Planning, 100(1-2): 98-108.
Danacı HM (2012) Yöresel Mimari ve Kültürel Peyzaj Karakter Analizi: Antalya Elmalı Örneği. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Antalya, s. 210.
Ekiz A (2001) Dünden Bugüne Elmalı, Elmalı’yı Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği, Tasarım ve Dizgi: Hüseyin Çimrin, Damla Ofset, Antalya, s. 159.
Eminağaoğlu Z ve Çevik S (2007) Kırsal Yerleşmelere İlişkin Tasarım Politikaları ve Araçlar. Gazi Ü. Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 22(1): 157-162.
Görgün KE, Yörür N (2018) Kırsal Yerleşmelerde Özgün Dokunun Korunmasında Bir Araç Olarak Köy Tasarım Rehberleri: Ödemiş Bademli Örneği. TÜBA-KED 17/2018.
Görmüş S, Atmış E, Artar M, Özkazanç NK, Günşen HB, Cengiz S, Tekebas S (2015) Küre Dağları Milli Parkı Köy Tasarım Rehberleri (Bartın Bölümü). Mutlu Basım Yayın, ISBN: 978-605-9895-05-7, İstanbul.
Heritage Council (2006) Landscape Character Assessment (LCA) in Ireland: Baseline Audit and Evaluation. Final Report to the Heritage Council, Prepared by Julie Martin Associates in Association with Alison Farmer Associates, Dublin-Ireland.
Kastamonu Küre Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi (2015) TC Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Landscape Character Network (2018) Guidance Landscape and seascape character assessments. https://www.gov.uk/government/organisations/natural-england. Erişim 04 Eylül 2018.
Öğdül H, Kap Yücel SD, Ünsal BÖ, Aksümer G (2018) Kırsal Mekanda Yeni Düzenleme Araçları; Köy Tasarım Şeması, Köy Tasarım Rehberi ve Eylem Projeleri Bildiri Metni. Planlama 2018; (Ek Sayı 1): 52–72. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul.
Özdemir G (2015) Köy Tasarım Rehberleri Ve Denizli Örneğinde Kırsal Peyzaj Planlama Stratejileri. Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
Özgen İ (2008) Elmalı Ovası tarihi ve arkeolojik araştırmalar. R. Günay (editor), Elmalı ve Yöresel Mimarlığı, Ege Yayınları, İstanbul, 1-19. Resmi Gazete (1924) Köy Kanunu. 18/3/1924 tarih ve 442 sayılı Resmi Gazete.
Resmi Gazete (2012) On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (1) Kanun Numarası: 6360 Kabul Tarihi: 12/11/2012 6/12/2012 Tarih ve 28489 Sayılı Resmi Gazete.
Swanwick C (2002) Landscape Character Assessment Guidance For England and Scotland. The Countryside Agency and Scottish Natural Heritage, England, pp. 84.