SANATTA ÖLÇÜLEBİLEN GÜZELLİK VE SONSUZ OLAN ÇİRKİNLİK, AKSİYOLOJİK AÇIDAN GÜZEL VE ÇİRKİN ESTETİĞİ

Aksiyoloji; biri bireyin kişisel ve toplumsal yaşamdaki davranış ve inançlarının doğruluğunu inceleyen etik, diğeri ise güzelliğin niteliğini inceleyen estetik olmak üzere iki felsefi kola ayrılmaktadır (Çınar, A. 2013:10). Bireylerin; iyi, güzel, kötü, çirkin, uygunsuz veya iğrenç… gibi duygusal durumlarını adlandırması sonucu oluşan değerlerin, kültür ile bütünleştiği ve toplumların algılarına yön verdiği görülmektedir. Güzel kavramı genel olarak bir nesnenin biçiminin kusursuz, tam, dengeli vb. olması nedeniyle göze hoş gelmesi olarak ifade edilebilmektedir. Diğer taraftan ise çirkin kavramı, çoğu zaman güzelliğin tersi olarak ele alınarak eksik, biçimsiz, asimetrik, bozuk vb. gibi ifadeler ile tanımlanmıştır. Sadece güzel olanın görüldüğü bunun dışında kalan canlı cansız her türlü nesnenin kötülendiği, dışlandığı ve yok edilmeye çalışıldığı sayısız örnekle karşılaşabilmek mümkündür. Klasik dönem sanatında belirginleşen güzel arayışının, günümüzde teknolojinin ilerlemesiyle küresel çaplı bir sahada her türlü iletişim ve ifade yolları kullanılarak baskın bir güzellik modelinin bireylere hala yoğun ölçüde benimsetilmeye çalışıldığı fark edilmektedir. Bu nedenle kişilerin sosyal ilişkileri içerisinde toplumdan bağımsız bir estetik yargı edinmeleri zorlaşmaktadır. Bu doğrultuda bu araştırma; sosyal süreçte baskı altında kalan bireyi güzel ve çirkin estetik olgularının etik açıdan ne derece ve ne şekilde etkilediği, çirkin olarak nitelenen insanın psikolojik durumu ve çirkin olgusunun sanatta nasıl konu edildiği üzerine cevaplar aramaktadır. Güzel ve çirkin olguları, geçmişten günümüze sanat alanından, çeşitli kültürlerden, dışlanmış birey ve toplumlardan verilen örnekler üzerinden değerlendirilmekte ve aksiyolojik açıdan irdelenmektedir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Literatür taraması yapılarak ilgili yayınlar ve görseller incelenmiştir. Araştırma için görsel içerik analizi yapılmış ve olgubilim deseni kullanılmıştır. Bu araştırmanın amacı; felsefenin bir dalı olan Aksiyolojiyi açıklamak, Aksiyolojinin estetik başlığı altında incelenen sorunlardan biri olan güzellik nedir ve çirkinlik nedir sorularına cevap aramak, güzel ve çirkin kavramlarını bir değer olarak incelemektir.

Anahtar Kelimeler:

Aksiyoloji, Etik, Estetik, Güzel, çirkin

PDF

___

Aytekin, Cemile Arzu (2010). “Günümüzün Görsel Kültüründe Tüketici Estetik Anlayış-Resim ve Tasarım. Sanat ve Tasarım Dergisi”, Cilt 1, Sayı 5, s. 41-51 .
Arat, Necla (2006). Etik ve Estetik Değerler. ( 4.Baskı). Say yayınları, İstanbul.
Çınar, Aliye (2013).Değerler Felsefesi ve Psikoloji. Emin Yayınları, Bursa.
Demir, Melek. (2018). Umberto Eco’da Güzelliğin ve Çirkinliğin Estetik Yorumu. Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Mardin.
Doğan, Hatice (2014). Çağdaş Sanatta Çirkinlik. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum.
Düz, Nazan (2011). “Apollonik ve Dionysostik Öğeler Bağlamında Sanatta Değer Kavramı”. Art-e Sanat Dergisi, Cilt 4, Sayı 8, s.1-15.
Eco, Umberto (2009). Çirkinliğin Tarihi. Doğan Egmont Yayıncılık, Hong Kong.
Eco, Umberto (2016). Güzelliğin Tarihi. Doğan Egmont Yayıncılık, Hong Kong.
Gombrich, Ernst Hans (2011). Sanatın Öyküsü. (7.Baskı). Remzi Kitabevi, İstanbul.
Henderson, Gretchen E. (2018). Çirkinliğin Kültürel Tarihi. Sel Yayıncılık, İstanbul.
Kağan, Moissej (1982). Güzellik Bilimi Olarak Estetik Ve Sanat. Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Kuçuradi, İoanna (2010) İnsan ve Değerleri. Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
Sevim, Oğuzhan; Hisarcıklılar, Emel; Feyzioğlu, Nesrin (2012). “Bir Estetik Duyuş Analizi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 16, Sayı 3, s. 41-57.
Şahin, Derya (2017). “ ‘Orlan’ Wıth Hıs Extraordınary Performances Wıthın The Context Of Socıal Sexualıty In Art”. International Journal Of Social And Humanities Sciences, Cilt 1, Sayı 2, s. 68-77.
Taşçı, Özcan (2009). “Kadı Abdülcebbar ve Kant’ta Estetik Anlayışı”, Kelam Araştırmaları dergisi, Cilt 7, Sayı 2, s.73–80.
Tunalı, İsmail (1998). Estetik. (5.Basım). Remzi Kitabevi, İstanbul.
Yıldırım Delice, Didem (2007).”Estetik Bir Yargı Olarak Güzel”, Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, Cilt 2004, Sayı 18, Ankara.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=9202, TDK sözlük, (erişim tarihi: 05.2019).
Resim 1 ve Resim 2: http://www.antiktarih.com/2018/05/19/laocoon-ve-ogullari-efsanesi/
Resim 3: https://tr.pinterest.com/pin/360076932682923351/?nic=1
Resim 4: https://www.e-skop.com/skopbulten/insan-hayvan-canavar-julia-pastrananin-oykusu/2227
Resim 5:https://listelist.com/sarah-baartman/
Resim 6: https://www.indiewire.com/2019/08/best-anthology-tv-shows-fargo-twilight-zone-1202167484/
Resim 7: https://theartsandeducation.wordpress.com/tag/orlan/
Bilgi Seansı, 2015, erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=97ktrhXsyzI (erişim tarihi: 10.10.2019).
Heyes, Douglas (Yönetmen),(1960). The Twilight Zone ( Eye Of The Beholder). Tedarik edildiği adres: https://www.youtube.com/watch?v=MFhKp-xi2DY (erişim tarihi: 10.10.2019).
Orlan, Mükemmel Sergiler. Tedarik edildiği adresler: Röportaj: http://www.orlan.eu/f-a-q/ Orlan Video: https://dublin.sciencegallery.com/perfection/exhibits/omnipresence/ (erişim tarihi: 10.10.2019).