Yûnus Emre’nin “Benem” Redifli Bir Gazeli Üzerine Çoğulcu Tahlil Denemesi

Genelde İslâm kültür ve medeniyetinin özelde ise Türk-İslâm edebiyatının meşhur isimlerinin başında Yûnus Emre gelir. Kuşkusuz ki onun bu şöhreti öncelikle dinî-tasavvufî birikimini her kesimden insanın gönlünü fethedecek bir samimiyetle anlatabilmesinden, daha sonra da sözlerini coşkun bir lirizm ve arı bir Türkçeyle söyleyebilmesinden kaynaklanır. Bundan dolayı onun şiirleri, hem yaşadığı dönemde hem de sonraki asırlarda pek çok kişiyi derinden etkilemiş; bu şiirleri okuyanlar Yûnus Emre’nin duygu ve düşünce dünyasıyla hemhâl olmak için ciddi çabalar sarf etmişlerdir. Bu çalışma, Yûnus Emre Dîvânı’nda yer alan “benem” redifli bir gazelin çoğulcu yaklaşımla tahliline yöneliktir. Çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, dinî-edebî metinleri incelerken kullanılan klâsik ve modern yöntemlerin birbirleriyle olan ilişkisinden ve çoğulcu yaklaşımın bu yöntemler arasındaki yerinden bahsedilmiştir. İkinci bölüm, ilgili gazelin “toplumu, şairi, okuru ve metni” öne çıkaran yöntemlerden yararlanarak ve bunların bir sentezini oluşturarak yapılan incelemesini içermektedir. Bu çalışmayla ilim ve irfan geleneğimizin köşe taşlarından biri olan Yûnus Emre’yi, yine onun bir şiiriyle daha iyi anlamak amaçlanmış; bu amaca ulaşmak için de klâsik ve modern tahlil yöntemlerinin verilerinden hareket edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yûnus Emre, Çoğulcu Tahlil, Dinî-Tasavvufî Şiir, Metin Şerhi, Gazel

The Multiplear Analysıs Essay on the a Gazel of “Benem” Repeated Word of Yûnus Emre

Yûnus Emre is in general one of the most famous names of Islamic culture and civilization, especially Turkish-Islamic literature. Certainly, his reputation primarily is due to the fact that he can tell his own religious-mystical accumulation with a sincerity to win the hearts of every peoples and then he can say his words with luscious lyricism and a simple Turkish. Hence, his poems have deeply influenced many people both during his lifetime and in the following centuries and those who read these poems have made serious efforts to be together with the world of emotions and thoughts of Yûnus Emre. This study is based on the analysis by a pluralistic approach of the gazel of "benem" repeated word in Dîvân of Yûnus Emre. The study consists of two main parts. In the first chapter, the relation between classical and modern methods used in the study of religious-literary texts and the place of the pluralist approach between these methods are mentioned. The second section contains the examination of the relevant gazel by making use of methods that emphasize "society, poetry, lecture and text" and by making a synthesis of them. This work aims to better understand the Yûnus Emre who is one of the cornerstones of our tradition of knowledge and wisdom with his poem and to achieve this aim, it has also been moved from the data of classical and modern methods of analysis.

Keywords:

Yûnus Emre, Multiplear Analysis, Religious-Sufi Poetry, Text Review, Gazel,

PDF

___

AKAR, Metin (1994). ¨Metin Şerhi Meselesi¨, Su Kasidesi Şerhi, Ankara: TDV Yayınları.
AKKUŞ, Metin (1992). “Metin Şerhi Geleneği Tarlan Mektebinden Haluk İpekten’e”, Yedi İklim, 32: 67–78.
AKTAŞ, Şerif (2009). Şiir Tahlili (Teori-Uygulama), Ankara: Akçağ Yayınları.
AYTAÇ, Gürsel (2013). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, İstanbul: Say Yayınları.
BAYRAM, Yavuz (2016). “Şerhten Çözümlemeye Tahlilden İncelemeye Gazel”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XI Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar (Haz. Hatice Aynur vd.). ss. 288-344, İstanbul: Klasik Yayınları.
BİLKAN, Ali Fuat (2006). Osmanlı Şiirine Modern Yaklaşımlar, İstanbul: LM Yayınları.
CANIM, Rıdvan (1996). “Metin Şerhi Geleneğimiz Çerçevesinde Tarlan ve İpekten’in Kaleminden Fuzuli’nin ‘Sana’ Redifli Gazeli”, Fuzuli Kitabı: 500. Yılında Fuzuli Sempozyumu Bildiriler, (Haz. Beşir Ayvazoğlu). ss. 129-140, İstanbul: Büyük Şehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları.
CENGİZ, Metin (2006). Şiir, Dil, Şiir Dili, Şiirsel Anlam, İstanbul: Şiirden Yayınları.
CEYLAN, Ömür (2007). Tasavvufi Şiir Şerhleri, İstanbul: Kapı Yayınları.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Yayınları.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1998). “Yûnus’un Şiirleriyle İlgili Şerhler”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, ss. 547-552, İstanbul: MEB Yayınları.
ÇETİŞLİ, İsmail (2014). Edebiyat Sanatı ve Bilimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
ÇEVİRME, Hülya (2001). “Yunus Emre’nin Bir Şiirinin Göstergebilim Açısından İncelenmesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 17: 75-80.
DİLÇİN, Cem (2000). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
DİLÇİN, Cem (2003). ¨Cumhuriyet‟in 80. Yılında Divan Şiiri Üzerine Düşünceler¨, Türkoloji Dergisi, 16/2: 1-21.
DOĞAN, Aksan (2013). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Bilgi Yayınevi.
DOĞAN, Muhammed Nur (2002). “Metin Şerhi Üzerine”, Eski Şiirin Bahçesinde, ss. 11-25, İstanbul: Ötüken Yayınları.
EMRE, M. Efdal (2015). Yûnus Emre Dîvânı ve Şerhi, İstanbul: Eserkitap Yayınları.
GÜLEÇ, İsmail (2010). “Klasik Türk Edebiyatı Metinleri Nasıl Şerh Edilmeli?”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42: 83-112.
İPEKTEN, Haluk (1999). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KAPLAN, Mehmet (1979). Hikâye Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KOLCU, Ali İhsan (2011). Edebiyat Kuramları (Tanım-Tenkit-Tahlil), Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
KORTANTAMER, Tunca (1994). “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”, EÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8: 1-10.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad (2014). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, İstanbul: Alfa Yayınları.
MENGİ, Mine (2000). “Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”, Divan Şiiri Yazıları, ss. 72-80, Ankara: Akçağ Yayınları.
MENGİ, Mine (2007). “Metin İncelemesi Aşamaları, Terimleri ve Bunlardan Biri: Metin Tahlili”, Turkish Studies, 2/3: 407-417.
MORAN, Berna (2005). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
OKAY, Orhan (1990). “Eski Şiirimize Yaklaşmak”, Sanat ve Edebiyat Yazıları, ss. 82-87, İstanbul: Ötüken Yayınları.
ÖZER, Nilay (2005). “Ahmet Atilla Şentürk’le Divan Şiiri Üzerine”, Yasakmeyve Dergisi, 12: 50-51.
PARLATIR, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınları.
PEKOLCAY, Necla ve Emine SEVİM (1991). Yunus Emre Şerhleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
PEKOLCAY, Necla (1992). “Metin Şerhi Hakkında”, I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, 17-18 Ocak, Ankara: İlesam Yayınları.
SARAÇ, Yekta (1999). “Divan Tahlilleri Üzerine”, İlmi Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 8: 209-219.
SARAÇ, M. A. Yekta (2011). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
SARAÇ, M. A. Yekta (2012). Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat Tarlan (1981). “Metinler Şerhine Dair”, Edebiyat Meseleleri, ss. 191-204, İstanbul: Ötüken Yayınları.
TATCI, Mustafa (2008a). Yûnus Emre Külliyâtı I/Yûnus Emre Divânı-Tenkitli Metin, İstanbul: H Yayınları.
TATCI, Mustafa (2008b). Yûnus Emre Külliyâtı I/Yûnus Emre Divânı-İnceleme, İstanbul: H Yayınları.
TATCI, Mustafa (2008c). Yûnus Emre Külliyâtı V/Yûnus Emre Şerhleri, İstanbul: H Yayınları.
TATCI, Mustafa (1997). Edebiyattan İçeri, Ankara: Akçağ Yayınları.
TOPRAK, Metin (2003). Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ve Edebiyat, İstanbul: Bulut Yayınları.
ULUDAĞ, Süleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
YAKIT, İsmail (2002). Çıktım Erik Dalına-Yunus Emre’de Sembolizm, Ankara: KB Yayınları.
YAVUZ, Hilmi (2005). Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar, İstanbul: YKY Yayınları.
YENİTERZİ, Emine (1999). “Metin Şerhi ile İlgili Görüşler”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5: 59-68.