Sosyodemografik Değişkenler ve İş-Aile Yaşam Çatışmasının Akademisyenlerin İş Doyumuna Etkisi

Akademisyenlerin, nitelikli bireyler yetiştirebilmeleri, araştırma ve bilgi üretme işlevlerini en verimli şekilde yerine getirebilmeleri için yaptıkları işten doyum almaları gerekmektedir. İş doyumu bazı sosyodemografik faktörlerden etkilenebilmektedir. Bununla birlikte iş ve aile yaşamı arasında meydana gelen çatışmanın iş doyumu üzerinde etkisi bulunmaktadır. Bu bağlamda bu çalışma, iş-aile yaşam çatışması ve sosyodemografik değişkenlerin akademisyenlerin iş doyumuna etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Nicel yaklaşımın benimsendiği bu araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya katılan 611 akademisyenin 273’ü (%44,7) erkek ve 338’i (%55,3) kadındır. 24 ile 65 yaş aralığındaki akademisyenlerin yaş ortalaması x̄=39,51±8,97’dir. Araştırma kapsamında akademisyenlerin sosyodemografik özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak adına Kişisel Bilgi Formu, işten almış oldukları doyum düzeyini belirlemek için İş Tatmini Ölçeği ve iş-aile yaşam çatışması düzeylerini ortaya koymak için İş-Aile Yaşam Çatışması Ölçeği’nden oluşan ölçme aracı kullanılmıştır. Araştırmanın verileri çevrimiçi anket tekniği kullanılarak toplanmıştır. Açıklayıcı analizlerde değişkenler arası ilişkilerin incelenmesinde korelasyon analizleri uygulanmıştır. Sosyodemografik değişkenler ve iş-aile yaşam çatışmasının akademisyenlerin iş doyumuna etkisinin incelenmesinde çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Bulgulara göre akademisyenlerin iş doyumları yüksektir. Katılımcılar orta düzeyde iş ve aile arasındaki çatışma yaşamaktadır. Erkekler kadınlardan, yaşlılar gençlerden, çocuk sahibi olanlar olmayanlardan, unvanı yüksek olanların düşük olanlardan, gelir düzeyi yüksek olanların düşük olanlardan daha fazla iş doyumuna sahiptirler. İş-aile çatışması ve aile-iş çatışması az olanların iş doyumları da yüksektir.

Anahtar Kelimeler:

akademisyen, sosyodemografik değişkenler, iş-aile yaşam çatışması, iş doyumu

The Effect of Sociodemographic Variables and Work-Family Life Conflict on Job Satisfaction of Academics

Academics need to derive satisfaction from their work in order to effectively educate individuals and fulfill their research and knowledge production functions. Job satisfaction can be influenced by certain socio-demographic factors. Additionally, the conflict between work and family life can have an impact on job satisfaction. In this context, this study aims to examine the effects of work-family conflict and socio-demographic variables on the job satisfaction of academics using a quantitative approach. A survey model was used in this research. Of the 611 academics who participated in the study, 273 (44.7%) were male and 338 (55.3%) were female. The average age of academics ranging from 24 to 65 years old is x̄=39.51±8.97. In order to obtain information about the socio-demographic characteristics of academics, a Demographic Information Form was used, the Job Satisfaction Scale was used to determine the level of job satisfaction, and the Work-Family Conflict Scale was used to reveal the levels of work-family conflict. The data for the study were collected using an online survey technique. Correlation analyses were applied to examine the relationships between variables in the exploratory analyses. Multiple linear regression analysis was used to examine the effects of socio-demographic variables and work-family conflict on the job satisfaction of academics. According to the findings, academics have high job satisfaction. Participants experience a moderate level of conflict between work and family. Men have higher job satisfaction than women, older individuals have higher job satisfaction than younger individuals, individuals with children have higher job satisfaction than those without children, individuals with higher academic titles have higher job satisfaction than those with lower titles, and individuals with higher income levels have higher job satisfaction than those with lower income levels. Individuals with low work-family conflict and family-work conflict also have higher job satisfaction.

Keywords:

academics, sociodemographic variables, family-work conflict, job satisfaction,

PDF

___

Akşit, A. N. (2010). Çalışanların iş doyumunu etkileyen bireysel ve örgütsel faktörler ile sonuçlarına ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, (467), 31-51.
Asbari, M., Berbarto, I., Pramono, R., Hidayat, D., Sopa, A., Alamsyah V. U., Senjaya, P. & Fayzhall, M. (2020). The effect of work-family conflict on job satisfaction and performance: A study of ındonesian female employees. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(03), 6724-6748.
Aydemir, İ., Öngören, B. & Türk, A. (2022). Covid-19 sürecinde yatılı bakım merkezinde çalışan personelin tükenmişlik, iş-aile yaşam çatışması, stres, anksiyete ve depresyon düzeylerinin incelenmesi. İçinde T. Benli (Ed.), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Araştırmaları (ss. 259-286). Hiperyayın.
Bakan, İ., Taşlıyan, M., Taş, F. & Aka, N. (2014). Örgüt depresyonu ve iş tatmini arasındaki ilişki; bir üniversitedeki akademisyenler üzerinde alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 296-315.
Baş, M., Aksu, M., Ünübol, H. & Hızlı, S. G. (2019). Akademisyenlerde iş doyumunun algılanan sosyal destekle ilişkisinin incelenmesi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 347-377. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.5.9.62
Baş, T. (2002). Öğretim üyelerinin iş tatmin profillerinin belirlenmesi. DEÜİİBF. Dergisi, 17(2), 19-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22760/242944
Başol, O. & Çömlekçi, M. F. (2020). İş tatmini ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(2), 17-31.
Beigi, M., Shirmohammadi, M. & Kim, S. (2015). Living the academic life: A model for work-family conflict. Work, 53(3), 459-468. https://doi.org/10.3233/WOR-152173
Bender, K. A. & Heywood, J. S. (2011). Educational mismatch and the careers of scientists. Education Economics, 19(3), 253-274. https://doi.org/10.1080/09645292.2011.577555
Bentley, P. J., Coates, H., Dobson, R., Goedegebuure, L. & Meek, L. V. (2013). Academic job satisfaction from an ınternational comparative perspective: Factors associated with satisfaction across 12 countries. In P. J. Bentley, H. Coates, H., R. Dobson, L. Goedegebuure & V. L. Meek (Eds). Job satisfaction around the academic world (pp. 239-262). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-5434-8
Bilge, F., Akman, Y. & Kelecioğlu, H. (2007). Öğretim elemanlarının iş doyumlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 32-41.
Boyer, E. L., Altbach, P. G. & Whitelaw, M. J. (1994). The academic profession: An international perspective. Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching.
Buonocore, F. & Russo, M. (2013). Reducing the effects of work–family conflict on job satisfaction: The kind of commitment matters. Human Resource Management Journal, 23(1), 91–108. https://doi.org/10.1111/j.1748-8583.2011.00187.x
Cenkseven, F. & Tuzgöl, D. M. (2008). Öğretim elemanlarının sosyodemografik değişkenlere ve üniversitelerini değerlendirmelerine göre iş doyumları. Eğitim ve Bilim Dergisi, 148(33), 28-39.
Çelikalp Ü., Temel, M. & Bilgiç Ş. (2019). Akademisyenlerin iş doyumu ve etkileyen faktörler. Yükseköğretim Dergisi, 9(1), 59-66. https://doi.org/10.2399/yod.18.031
Çetin, C. & Akyelli, N. (2020). Sanal kaytarma ve iş doyumu ilişkisi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 41–59.
Çivilidağ, A. (2011). Üniversitelerdeki öğretim elemanlarının psikolojik taciz (mobbing), iş doyumu ve algılanan sosyal destek düzeyleri (Tez No. 28065) [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Çölgeçen, Y. (2021). Rol çatışması ve rol belirsizliğinin iş doyumu üzerine etkisi: Araştırma görevlilerine yönelik bir çalışma. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 14(50), 679-696. https://doi.org/10.29228/joh.47034
Dağdeviren N., Musaoğlu, Z., Kurt, Ö. İ. & Öztora, S. (2011). Akademisyenlerde iş doyumunu etkileyen faktörler. Balkan Medical Journal, 2011(28), 69-74. https://doi.org/10.5174/tutfd.2010.04370.1
Doğan, A., Demir, R. & Türkmen, E. (2020). Türkiye’deki akademisyenlerin iş tatmini, rol stresi ve işten ayrılma niyetlerinin incelenmesi. Yükseköğretim Dergisi, 10(3), 340-355. https://doi.org/10.2399/yod.19.636539
Dorenkamp, I. & Ruhle, S. (2018). Work–life conflict, professional commitment, and job satisfaction among academics. The Journal of Higher Education, 90(1), 56-84. https://doi.org/10.1080/00221546.2018.1484644
Efeoğlu, İ. (2006). İş – aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma (Tez No. 205447) [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Eker, M., Anbar, A. & Kırbıyık, L. (2007). Job satisfaction of academicians in Turkey and the factors affecting job satisfaction. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 9(4), 66-89.
Erdil, O., Keskin, H., İmamoğlu, S. Z. & Erat, S. (2004). Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 17-26. https://doi.org/10.31671/dogus.2019.303
Ertürk, E. & Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52. https://doi.org/10.21121/eab.2012119545
George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference 17.0 update (10 ed.). Pearson publications
Greenhaus, J. H. & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10(1), 76-88. https://doi.org/10.2307/258214
Gündüz, Ç. H., Of, M. & Mirzayev, M. (2020). Akademik ve idari personelin iş tatmini sonuçlarının karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 7(61), 3097-3108. https://doi.org/10.26450/jshsr.2078
Hotamışlı, M. & Ağca, V. (2010). Öğretim elemanları iş tatmin düzeylerinin demografik özelliklere göre değişmesi: Türkiye’de kamu ve vakıf üniversitelerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi 2(12), 95-118.
İnandı, Y., Tunç, B. & Uslu, F. (2013). Eğitim fakültesi öğretim elemanlarının kariyer engelleri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi Uluslararası E Dergi, 3(1), 219-238.
Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C. & Kluger, A. N. (1998). Dispositional effects on job and life satisfaction: The role of core evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17-34. https://doi.org/10.1037/0021-9010.83.1.17
Karaman, F. & Altunoğlu, A. E. (2007). Kamu üniversiteleri öğretim elemanlarının iş tatmini düzeyini etkileyen faktörler. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(1), 109-120.
Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınevi.
Keser, A. (2005). Bursa'da otomobil sektörü çalışanlarında iş doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(2), 52-63.
Koca, G. & Özçifçi, V. (2015). İş tatmini: Öğretim elemanlarına yönelik bir uygulama. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (48), 400-415.
Koçoğlu, C.M. (2015). Akademik personelin iş tatmin düzeylerinin ölçülmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(13), 16-35.
Konakay, G. & Altaş, S. S. (2011). Akademisyenlerde tükenmişlik ve iş tatmini düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi: Kocaeli Üniversitesi örneği. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 13(2), 35-71.
Lacy, F. J. & Sheehan, B. A. (1997). Job satisfaction among academic staff: An international perspective. Higher Education, 34(3), 305–322. https://doi.org/10.1023/A:1003019822147
Machadoa, M. L., Soares, V. M., Brites, R., Ferreira, J.B. & Gouveia, O.M. R. (2011). A look to academics job satisfaction and motivation in Portuguese higher education institutions. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 29, 1715–1724. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.11.417
Mustafayeva, L. & Bayraktaroğlu, S. (2014). İş-aile çatışmaları ve yaşam tatmini arasındaki ilişki: Türkiye ve İngiltere’deki akademisyenlerin karşılaştırılması. İşletme Bilimi Dergisi, 2(1), 127-145. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/213307
Netemeyer, R. G., Boles, J. S. & McMurrian, R. (1996). Development and validation of work-family conflict and family-work conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410. http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.81.4.400
Nurmayanti, S., Thoyib, A. & Irawanto, D. (2014). Work family conflict: A review of female teachers in Indonesia. International Journal of Psychological Studies, 6(4), 134-142. http://dx.doi.org/10.5539/ijps.v6n4p134
Özdevecioğlu, M. & Çakmak, D. N. (2009). Organizasyonlarda iş-aile ve aile iş çatışmalarının çalışanların iş ve yaşam tatminleri üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (33), 69-99.
Özgür-Güler, E. & Veysikarani, D. (2019). Tükenmişlik ve iş doyumunun akademisyenler üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak incelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(3), 829-848.
Öztan, E. & Doğa, N. S. (2015). Akademinin cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi örneği üzerinden üniversite ve toplumsal cinsiyet. Çalışma ve Toplum 3(46), 191-222.
Öztürk, M. & Şahbudak, E. (2015). Akademisyenlikte iş doyumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 494-501. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20154013922
Öztürk, M. & Şahbudak, E. (2017). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) ve iş doyumu: Cumhuriyet Üniversitesi’ndeki araştırma görevlileri üzerine bir çalışma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 20(2), 200-228. https://doi.org/10.18490/sosars.345512
Öztürk, M. & Türk, A. (2020). Sosyodemografik değişkenler ve iş-aile yaşam çatışmasının algılanan iş stresi üzerindeki etkisi: Sosyal hizmet kuruluşları örneği. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44(1), 187-202.
Rahman, M.M., Ali, N.A., Jantan, A.H., Mansor, Z.D. & Rahaman, M.S. (2020). Work to family, family to work conflicts and work family balance as predictors of job satisfaction of Malaysian academic community. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy, 14(4), 621-642. https://doi.org/10.1108/JEC-05-2020-0098
Serinkan, C. & Bardakcı, A. (2007). Pamukkale Üniversitesi’nde çalışan öğretim elemanlarının iş tatminlerine ilişkin bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, 9(12), 152-163.
Sevimli, F. & İşcan, Ö. F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(1), 55-64.
Sis, A. E. & Naktiyok A. (2017). İş-aile çatışması ile iş tatmini arasındaki ilişki ve bu ilişkide aile-iş çatışmasının aracılık etkisi: Banka çalışanları üzerinde yapılan bir araştırma. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 6(12), 30-45.
Şahbudak, E. & Öztürk, M. (2015). İş yerinde psikolojik taciz: Cumhuriyet Üniversitesi’nde çalışan akademisyenler üzerine bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 146-160. https://doi.org/10.16992/ASOS.741
Şangar, Z. (2016). İş doyumu ve yaşam kalitesi: Akademik personel üzerinde bir çalışma (Tez No. 459682) [Yüksek Lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Şentürk, F. K. & Bayraktar E. (2018). İş-aile yaşam çatışmasının çalışanların iş ve yaşam tatminleri üzerindeki etkisi. Çalışma ilişkileri Dergisi, 9(1), 24-41.
Şimşek, M. N. (2020). İş-aile çatışmasının iş doyumu ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: Bilişim sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma (Tez No. 672726) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Şimşek, M. N. & Koç, H. (2020). İş-aile çatışmasının iş doyumu ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: Bilişim sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3072-3088. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.1027
Taşdemir, C. (2020). Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri ve iş doyum düzeylerini etkileyen faktörlerin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Pearson Journal of Socıal Scıences & Humanıtıes, 5(7), 294-305. https://www.pearsonjournal.com/index.php/pub/article/view/73/68
Tekingündüz, S., Kurtuldu A. & Öksüz, S. (2015). İş-aile yaşam çatışması, iş tatmini ve iş stresi arasındaki ilişkiler. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 27-42.
Toker, B. (2011). Job satisfaction of academic staff: an empirical study on Turkey. Quality Assurance in Education, 19(2), 156 – 169. http://dx.doi.org/10.1108/09684881111125050
Tolay, E. & Baysal, S. (2020). Kadın akademisyenlerde iş-aile çatışmasına neden olan faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 793-821. https://doi.org/10.16953/deusosbil.561014
Türk, A. (2022). Sosyal hizmet çalışanlarının iş-aile yaşam çatışmalarının mesleki tükenmişlik üzerine etkisi: Sivas örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2(2),159-169.
Türk, A. & Kaya, S. (2023). Deprem sonrası psikososyal destek uygulamalarında merhamet yorgunluğunun psikolojik sağlamlığa etkisi: Sosyal hizmet uzmanları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 81-91. https://doi.org/10.57114/jswrpub.1312507
Voydanoff, P. (2005). Work demands and work-to-family and family-to-work conflict: Direct and indirect relationships. Journal of Family Issues, 26(6), 707–726. http://dx.doi.org/10.1177/0192513X05277516
Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis (2nd ed.). Harper and Row.
Yetiş, Ü., Katkat, D. & Bakıcı, Y. (2008). Atatürk Üniversitesi öğretim elemanlarının iş doyum düzeyleri ve etkileyen faktörler. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(4), 42-49.
Yüksel, İ. (2005). İş-aile çatışmasının kariyer tatmini, iş tatmini ve iş davranışları ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 301–314.