İslam düşüncesi; kaynağı ve özü ttibariyle ilahi, etkisi ve sonuçlan itibariyle de beşeri bir düşünce sisteımidir1 • Bu düşünce sisteminin ilahi cephesi, kaynağı vahiy olan insanüstü şartların mahsulüdür. Beşeri cephesi ise bazı ekollerin insanüstü nitelik verme gayretlerine rağmen kaynağı insan aklı olan beşeri şartlarm ürünudür. Şu halde bu düşünce sisteminin beşeri cephesini incelerken insan menşe'li bütün düşünce sistemlerinde etkili olan determination !(sebep-sonuç ilişkisi) prensiblerininburada da etkili olduğunu göz önünde bulundurmak icabeder.