Özel Gereksinimli Çocukların Okula Uyum Sürecine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Bu araştırmanın temel amacı, özel gereksinimli çocukların okula uyum sorunlarının öğretmen görüşlerine göre incelenmesidir. Bu amaçla araştırma kapsamında hafif düzey zihin engelli öğrencilere eğitim vermekte olan öğretmenlerin özel gereksinimli çocukların okula uyum sürecine ilişkin görüşleri incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu amaçsal örnekleme yöntemi ile belirlenmiş olup, çalışma grubu Aksaray’ da görev yapmakta olan 10 özel eğitim sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Özel gereksinimli çocukların okula uyum sorunlarına ilişkin öğretmen görüşlerinin tespit edilebilmesi amacıyla araştırma yöntemi olarak nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenolojik desen kullanılmış olup, verilerinin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu tercih edilmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde nitel araştırmalarda tercih edilen içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analizine göre özel gereksinimli çocukların okula uyum sürecinde sıklıkla içe kapanıklık, sınıfa girmek istememe ve ağlama, iletişim kurmada ve etkinliklere katılmada isteksizlik, saldırganlık ve ders akışına zarar veren davranışlar gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenler tarafından okula uyum sürecinde yaşanan bu sorunların nedeni olarak çocuklarda var olan sosyal beceri yetersizlikleri, iletişim becerilerindeki yetersizlikler, aile tutumları ve akran kabulünün etkili olduğu ifade edilmiştir. Bununla birlikte öğretmenler okula uyum sorunu yaşayan çocukların uyum sürecini sağlıklı atlatabilmeleri için ilgi çekici etkinlikler düzenleme, pekiştireç kullanma, koşulsuz kabul ve empati, sosyal içerikli derslerde katılımı sağlama şeklinde uygulama ve etkinliklerin kullanımını tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Eğitim öğretim dönemi başlamadan önce çocukların aileler tarafından psikolojik olarak okula hazırlanmasının uyum sürecini kolaylaştıracağı düşünüldüğünden bu konuda ailelere yönelik eğitim seminerlerinin düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

özel gereksinimli çocuk, okula uyum, uyum sorunu, öğretmen görüşü

An Analysis of Teacher's Opinions on How Children with Special Needs Adapt To the School

The main purpose of this research is to examine the problems children with special needs encounter during their adaptation to school from the perspectives of teachers. For this purpose, the views of teachers who teach children with mild mental retardation were examined with a focus on the children's adaptation process to school. The sample of the research was determined by the purposive sampling method and consists of 10 special education classroom teachers working in Aksaray. In order to determine the opinions of teachers about the school adjustment problems of children with special needs, phenomenological design was used as a qualitative research method, and a semi-structured interview form was applied for data collection. In the analysis of the data obtained in the research, content analysis method was used, a method used in qualitative research. According to the analysis of the data, during the school adaptation process, children with special needs often exhibit behaviors such as introversion, reluctance to enter the classroom, crying, unwillingness to communicate and participate in activities, aggression and disruption of the lesson. The teachers stated that the reasons for these problems experienced in the school adjustment process are children's poor social and communicative skills, as well as family attitudes and peer acceptance. In addition, the teachers stated that they used practices and activities such as organizing interesting activities, reinforcement, unconditional acceptance, empathy, and ensuring participation in social lessons so that children with school adjustment problems can get through the adaptation process in a healthy way. Since the psychological preparation of children for school by the families before the start of the education period will facilitate the adaptation process, it is recommended that teachers organize educational seminars for families in this regard.

Keywords:

Child with special needs, school adjustment, adjustment problems, teacher,

PDF

___

Aksoy, F. (2018) Okul öncesi dönemdeki gelişimsel yetersizliği olan öğrencilerin sosyal beceri düzeyleri okula uyumlarını yordar mı? Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 37 (2), 91-105
Altay, F. B. (2012) Okul öncesi kuruma (devlet- özel) devam eden çocukların sosyal yeterlik ve olumlu sosyal davranışları ile annelerinin ebeveynlik stilleri arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (4) 2699-2718
Altınkaynak- Özen, Ş. ve Akman, B. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların okula uyum becerilerine anne baba tutumlarının etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30 (1), 19-36
Bağçeli- Karaman, P., Şen, T., Alataş, S. ve Tütüncü, B. (2018). Okul öncesi dönemde okula uyum sürecine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 681-701
Bakkaloğlu H. ve Sucuoğlu, B. (2018). Okul öncesi sınıflardaki özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların okula uyumları. Elementary Education Online 17 (2); 580-595
Başaran, S., Gökmen, B. ve Akdağ, B. (2014) Okul öncesi öğrencilerin okula uyum sürecinde öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2 (2); 197- 223
Betts, L. R., ve Rotenberg, K.J. (2007). A short form of the teacher rating scale of school adjustment. Journal of Psychoeducational Assessment, 25(2), 150-164.
Birch, S. H., & Ladd, G. W. (1997). The teacher- child relationship and children’ s early school adjustment. Journal of School Psychology, 35(1), 61-79
Branson, D. M. ve Bingham, A. (2009). Using interagency collaboration to support family- centered transition practices. Young Exceptional Children, 12(3), 15-31.
Bruns, D. A., ve Fowler, S. A. (2001). Transition is more than a change in services: The need for a multicultural perspective. Urbana- Champaign: University of Illinois, Early Childhood Research Institute on Culturally and Linguistically Appropriate Services, Accessed Date 12. 03.2019
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (22.baskı). Pegem Yayıncılık.
Canbulat, T. (2016) Kesintili zorunlu eğitimden etkilenen ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin okula uyum ve okula hazır bulunuşluk düzeylerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25 (4) 1573- 1586.
Cowan P. ve Cowan . (2014). The role of parents in children’ s school transition. Encyclopedia on early childhood develeopment.
Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Çeliktürk, Z. (2011). İlköğretim birinci sınıfa uyum haftasına ilişkin öğretmen ve veli görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (Gözden geçirilmiş baskı). Celepler Matbaacılık.
Durak, T. (2011) Okul Öncesi Çocuk ve İlk Öğretmeni. Nobel Yayınları.
Gülay- Olegman, H.& Sarıkaya- Erten, H. (2013). Okul öncesi eğitimi almış çocukların okula uyum düzeylerinin 5-6 yaşta incelenmesi: iki yıllık boylamsal çalışma. International Journal of Social Science, 6(7), 417-434.
Gülay, H. (2011) 5-6 Yaş grubu çocuklarda okula uyum ve akran ilişkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 1-10.
Gündüz, H. B. ve Özarslan, N. (2017). Farklı yaş kategorilerinde ilkokula başlayan öğrencilerin okul olgunluğu ve öğretmen görüşlerine göre okula uyum problemleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 212-230.
Haymes, L. K., Fowler S. A., & Cooper, A. Y. (1994) Assessing the transition and adjustment of preschoolers with special needs to an ıntegrated program. Journal of Early Intervention, 18(2), 184-198.
Işıklıoğlu- Erdoğan, N. ve Şimşek, Z. C. (2014). Birinci sınıfa başlayan çocukların, velilerin ve öğretmenlerin okula uyumlarının incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education 3 (2), 62-70.
Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeyinin etkisi. (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ladd, G. W. (1990). Having friends, keeping friends, making friends and being liked by peers in the classroom: Predictors of children’s early school adjustment? Child Development, 61, 1081-1100.
McIntyre, L. L., Blacher, J., & Baker, B. L. (2006). The transition to school: adaptation in young children with and without intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 50(5), 349-361.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Thousand Oaks: CA: Sage Publications.
Ogelman, H. G., Önder, A., Seçer, Z. Ve Erten, H. (2013). Anne tutumlarının 5-6 yaş çocuklarının sosyal becerilerini ve okula uyumlarını yordayıcı etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 143-152.
Oktay, A. (2000). Yaşamın Sihirli Yılları: Okulöncesi Dönem. Eplison Yayınları.
Oktay, A. ve Polat- Unutkan, Ö. (2005). İlköğretime hazır oluş ve okul öncesi eğitimle ilköğretimin karşılaştırılması. Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar içinde. M. Sevinç (Ed.) (s. 145-155). Morpa Kültür Yayınları.
Önder, A., ve Gülay, H. (2010). 5-6 yaş çocukları için okula uyum öğretmen değerlendirme ölçeği’nin güvenirlik ve geçerlik çalışması. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 204-224.
Özen- Altınkaynak, Ş. ve Akman, B. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların okula uyum becerilerine anne baba tutumlarının etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet 30(1), 19-36.
Salıcı- Ahioğlu, Ş. (2006). Öğretmen ve veli görüşlerine göre farklı sosyoekonomik düzeydeki ailelerin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okuma yazma sürecini etkileme biçiminin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
Seven, S. (2011). Okula uyum öğretmen değerlendirmesi ölçeği’nin geliştirilmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 9 (1), 29-42.
Sucuoğlu, B., ve Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6 (1), 41-57.
Welsch D. M., ve Zimmer D. M. (2008). After school supervision and children’ s cognitive achievement. The B.E. Journal of Economic Analysis & Policy.
Yalçın, V. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okula uyum süreci ile ebeveynlerinin çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Yalman, D. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinin, birinci sınıf öğretmenlerinin, ana sınıfı öğretmenlerinin ve okul öncesi eğitim almış birinci sınıf öğrencilerinin okul öncesi eğitimden ilköğretime geçişte yaşanan uyum sorunlarıyla ilgili görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık
Yoleri, S. (2014). The effects of age, gender and temperament traits on school adjustment for preschool children. E-International Journal of Educational Research, 5(2), 54- 66.
Yörükoğlu, A. (2010). Çocuk Ruh Sağlığı. Özgür Yayıncılık.
Zupancic, M., ve Kavcic, T. (2011). Factor of social adjustment to school: child’ s personality, family and pre-school. Early Child Development and Care, 181 (4), 493-504.