İstanbul’un Tahliyesinde Yaşanan Bir Mektup Olayı: General Harington’ın Daveti ve Gazeteci Velid Ebuzziya’nın Reddi

24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması’nın TBMM’de kabul edilmesinden sonra İstanbul’dakiişgal kuvvetlerinin şehri boşaltma süreci başlamıştır. Tahliye sürecinde İngiliz İşgal Kuvvetleri KomutanıGeneral Charles Harington bir takım diplomatik jestler yapmıştır. Bu jestlerden biri, geniş katılımlı olarakdüzenlenen bir veda resepsiyonu idi. Birçok çevrede normal karşılanan bu davet, Tevhîd-i Efkâr gazetesininbaşyazarı Velid Ebuzziya tarafından bir mektupla reddedilmiştir. Velid Bey’in General Harington’a yazdığımektup, İstanbul’da işgal kuvvetleri tarafından uygulanan sansür dolayısıyla gazetesinde yayınlanamamıştır.Milli Mücadele sırasındaki İngiltere karşıtı ve milliyetçi düşünceleriyle ile bilinen Velid Ebuzziya’nınFransızca mektubu, İngiliz Dışişleri Arşivi’nde bulunmuştur. Mektup, milliyetçi bir Türk gazeteci gözüyle,Mütareke yılları olaylarının ve Türk-İngiliz ilişkilerinin analizi niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler:

Mütareke Devri, İstanbul’un İşgali, Sansür, General Harington, Velid Ebuzziya, Tevhîd-i Efkâr, Basın

PDF

___

İngiltere Dışişleri Arşivi (PRO/FO) 371/9163/18587.
Tevhîd-i Efkâr gazetesi.
Ahmet Cemaleddin Saraçoğlu, Gazeteler Gazeteciler ve Olaylar Etrafında Mütareke Yıllarında İstanbul, haz. İsmail Dervişoğlu, İstanbul 2009.
Ahmet Temiz, Velid Ebüzziya’nın Lozan Mektupları, İstanbul 2007.
Atilla Oral, Charles Harington: Sömürge Valisi’nin Himayesinde Vahdettin’in İhanetleri ve İşgal İstanbul’u, Demkar Yayınevi, İstanbul 2013.
Bengül Bolat, “Milli Mücadele taraftarlığından Cumhuriyet karşıtlığına Velid Ebuzziya” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (Journal Of Modern Turkish History Studies), C XIV, S 28 (Bahar 2014), s. 149-174.
Bülent Bakar, “Esaretten Kurtuluş: İtilaf Devletlerinin İstanbul’u Tahliyesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE) S 23, (Güz 2009), s. 13-58.
Mahir Aydın, İstanbul Kurtulurken İstanbul’un Kurtuluş Bayramı, İstanbul 2011.
Selahattin Adil Paşa’nın Hatıraları Hayat Mücadeleleri, İstanbul 1982.
Ziyad Ebüzziya, “Ebüzziya Velid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), X, s. 373-374.