ERKEN HAZAR TARİHİNİN ASYA CEPHESİ (Sergey G. Klyaştornıy)

1969 ve 1976’da S. G. Klyashtorny’nin başında bulunduğu Sovyet-Moğol tarih ve kültür araştırma ekibi, Kuzey Moğolistan’ın Hangay Dağları mevkiinde eski Türk runik yazılı iki kitâbe keşfetti. Bu abidelere keşfedildikleri nehir yataklarının isimleri verildi: Terhin ve Tes. Her iki kitâbe de Uygur Kağanlığı’nın ilk yöneticileri tarafından diktirilmişti. Bu makalede, kitâbelerin sağlam kalan parçalarındaki metinleri deşifre eden S. G. Klyashtorny, haklarında çok az şey bildiğimiz Hazarlar ve onların kader birliği yaptıkları Barsillerin erken tarihlerine dair çok önemli bilgileri sunmaktadır. Bunun yanısıra kadim Ogur-Oğuz ikili yönetim sistemi ve Bozok-Üçok ayrışmasının şifrelerini de ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hazar/Kasar; Barsil; Oğuz; Ogur; Bozok; Üçok; Terhin; Tes

-

In 1969 and 1976 the Soviet-Mogol historical and cultural expedition team directed by S. G. Klyashtory, discovered two steles with Old Turk runic inscriptions in the Hangai mountain region of the Northern Mongolia. These steles were named after the river basins, Terkhin and Tes, in which they were discovered. Both were erected by the first rulers of Uighur Khaganate. In this article, S. G. Klyashtorny deciphered the texts in the surviving fragments of these 2 steles; thus, he uncovers a valuable resource that illuminates the early history of the Khazars and their fellow Barsils who shared the same fate, but little is known about. Besides, he reveals the codes of the ancient Ogur-Oguz dual state system and the Bozok-Üçok separation.

Keywords:

Khazar/Kasar, Barsil, Oguz, Ogur, Bozok, Üçok, Terkhin Tes.,

PDF

___

ARTAMONOV, M. I., History of the Khazars, Leningrad 1962.
ARTAMONOV, M. I., Istory Hazar, Leningrad 1962.
CHICHUROV, I., CHİCHUROV, S., Vizantiyskiye İstoriçeskiye Soçineniya: “Khronografiya” Feofana i “Breviariy” Nikifora, Moskova 1980.
CZEGLED, Y, CZEGLEDY, K., “Bemerkungen zur Geschichte der Chazeren”, Acta Orientalia Hungarica, XIII/3, (1961).
GADLO, A. V., Ėtniçeskaya İstoriya Severnogo Kavkaza v IV-X vv., Leningrad, 1979.
GOLDEN, P., Khazar Studies, C. I, Budapest 1980.
GOLDEN, P., “Nomads of the Western Eurasian Steppes: Ogurs, Onogurs and Khazars”, Philologiae et Historiae Turcicae Fundamenta, I, Berlin 2000.
HAMILTON, J. R., Les Ouighours a l’epoque des Cinq Dynasties, Paris 1955.
HAMILTON, J. R., “Toquz-Oquz et On-Oyghur”, Journal Asiatique, C. 250 (1962).
KLYAŞTORNIY, S. G. – Sultanov, T. I., Gosudarstva i Narodı Evraziyskih Stepey. Drevnost’ i Srednevekovie, St. Peterburg 2000.
KLYAŞTORNIY, S. G., “The Terkhin Inscription”, Acta Orientalia Hungarica, XXXVI/1-3, (1982). KLYAŞTORNIY, S. G., “The Tes Inscription of the Uighur Bogu qaghan”, Acta Orientalia Hungarica, XXXIX/1 (1985).
KLYAŞTORNIY, S. G., “Kipçaki v Runiçeskih Pamyatnikah”, In Turcologica. K 80-letiyu akademika A. N. Kononova, Leningrad 1986.
KOKOVTSEV, P. K., Evreisko-Hazarskaya Perepiska v X v., Leningrad 1932.
NOVOSELTSEV, A. P., Hazarskoye Gosudarstvo i Ego rol’ v İstorii Vostoçonoy Evropı i Kavkaza, Moskova 19 OBOLENSKY, D., Vizantiyskoye Sodrujestvo Natsiy. Şest’ Vizantiyskih Portretov, Moskova 1998.
PİGULEVSKAYA, N. V., Siriyskiye İstoçniki po İstorii Narodov SSSR, Moskova-Leningrad 1941.