Osmanlı Hukuk Sistemi’nde Fıkhın Belirleyiciliği: Erzincan Şer’iyye Sicilleri Evlenme-Boşanma Kayıtları Örneği (Günümüz İle Mukayeseli)

Öz Fıkhın uygulama boyutunu kapsayan ve sosyal yaşamın neredeyse tüm yönlerinden izler bulunan şeriyye sicilleri Osmanlı toplumsal yapısına dair yapılan araştırmalarda önemli bir yere sahiptir. Evlilik kurumu aileyi teşekkül edip toplumu zinde ve sağlam tutarken boşanmak ise nikâh ile şer’an sabit olan bağı kaldırır ve sosyal yapının çözülmesine en nihayet yıkılmasına neden olur. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de boşanmaların oldukça fazlalaştığı ve evlenme oranının düştüğü realitesi Tüik verilerinde açıkça görülmektedir. Buna mukabil son zamanlarda teorisyenlerce, sanayileşme-kentleşme-sekülerleşme sonucu yaşanan hızlı yapısal değişimlerle ailenin yapısal-işlevsel yönden başkalaşarak yeni birtakım risklerle karşı karşıya kaldığına dair çeşitli tezler-veriler ortaya sürülmektedir. Çalışmamızın ana ekseni bu minvaldeki verileri fıkıh/hukuk/sosyoloji perspektifiyle harmanlayarak hem hukûki belgelerden sosyolojik sonuçlar elde edebilme hem de Erzincan örneği ile fıkhın sosyal hayattaki etkisine bir atıfta-katkıda bulunabilme arzusudur. Tarihi boyunca birçok depremle karşı karşıya kalan Erzincan İli’nin sicil kayıtları tam olarak günümüze ulaşamadığından mevcut kayıtlar oldukça ehemmiyetlidir. Osmanlı Hukuk Sistemi’nde fıkhın belirleyiciliği faktörü ve günümüze ulaşabilen sicillerdeki kayıtlar ışığında tüm toplumumuzun olduğu gibi Erzincan aile kurumundaki çözülmeler ve buna mukabil ne önlemler alınması gerekliliğinden yola çıkarak çalışmamızın muhtevasını ortaya koymaya gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Hukuku, Fıkıh, Erzincan Şer’iyye Sicilleri, Evlenme, Boşanma

PDF

___

Kaynakça
AKGÜNDÜZ, A. (1988). Şer‘iyye Sicilleri, İstanbul:Türk Dünyası Vakfı. (1988). Şer’iyye Sicilleri, Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, İstanbul.AKMAN, M. (2004). Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul:Eren.AKTAN, H. (1997). Talak. İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İstanbul.APAYDIN, Y. (2013). Siyâset-i Şer’iyye. DİA İslâm Ansiklopedisi, İstanbul:TDV.ASLAN, N. (1999). İslâm Yargılama Hukukunda Suhûdü’l-Hâl -Jüri-Osmanlı Devri Uygulaması, İstanbul:Beyan.ATAR, F. (2001). Kadı. DİA İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV.AYDIN, M. A. (1985). İslam Osmanlı Aile Hukûku, İstanbul: Marmara Üniversitesi. (2017). Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet, İstanbul: Klasik. (2018). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Beta.BİLMEN, Ö. N. (1986) Hukûk-ı İslâmiye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu, c.II, İstanbul:Bilmen.CİN, H. (1988). Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya:SÜHF.CİN H., Akgündüz A. (1990). Türk İslam Hukuk Tarihi, c.I-II, İstanbul: Timaş.DÖNDÜREN, H. (1983). Delilleriyle İslam Hukûku, İstanbul:Erenler.DÜZDAĞ, E. (1983). Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul: Enderun.ERDOĞAN, M. (2010). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, c.II, İstanbul: Ensar.FAROQHI, S. (2002). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.HALAÇOĞLU, Y. (1995). Osmanlı’da Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara:TTK.İbn ABİDİN. (1983). Reddü’l-muhtar ale’d-dürrü’l-muhtar, çev.Ahmed Davudoğlu, c.III-VII, İstanbul.İbnü’l- HÜMAM, K.A. (1970). Fethu’l kadîr, c.III-IV, Kahire.İbn KUDAME, M.A. (ty). el-Muğnî, c.X, Mısır: Mektebetü’l-Arabiyye.İbn RÜŞD, M.A. (1985). Bidâyetü’l-Müctehid, c.II, İstanbul.KARAMAN, H. (1986). Mukayeseli İslâm Hukuku, İstanbul: İz. (2009). Mukayeseli İslâm Hukuku, c.II, İstanbul: İz. (2010). Ana Hatlarıyla İslam Hukuku, c.II, İstanbul: Ensar.MERGİNANİ, B.B. (1965). el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Müctehid, Kâhire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.MEVSILİ, A.B.M. (1975). el-İhtiyâr li Ta’lâli’l-Muhtâr, c.V, Beyrut.ORTAYLI, İ. (1977). Osmanlı Kadısı, Tarihi Temeli ve Yargı Görevi. SHED, c.XXX, sayı.4, s. 117.TABAKOĞLU, A. (2003). Türk İktisat Tarihi, İstanbul:Dergah.UZUNÇARŞILI, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara:TTK.UBICINI, M.A. (1998). Osmanlı’da Modernleşme Sancısı, İstanbul:Timaş.YAMAN, A. (2011). İslam Aile Hukuku, İstanbul: M.Ü.İlahiyat Fakültesi.