2/8. ASRA KADAR DEYLEM BÖLGESİ SİYASİ TARİHİ

ÖzHalife Ömer döneminden itibaren düzenlenen birçok sefer neticesinde Sâsânî İmparatorluğuna ait topraklarının büyük bir kısmı, kısa bir zaman içerisinde Müslümanların eline geçmişti. Bunun istisnalarından biri Deylem bölgesiydi. Sâsânî Şahlarının hâkimiyet altına almakta zorlandığı bir bölge olan Deylem, İslâm orduları tarafından da uzun bir süre ele geçirilememişti. Coğrafyasının sarp, halkının da savaşçı özelliğine sahip olması bölgenin ele geçirilmesini engelleyen faktörler arasında yer almaktaydı. Bu çalışmada, 2/8. yüzyıla kadar birçok sefer düzenlenmesine rağmen, İslâm orduları tarafından bir türlü fethedilemeyen Deylem bölgesinin coğrafyasının İslâm öncesi ve sonrası siyasi tarihleri incelenecektir.ABSTRACTAs a result of several expeditions launched beginning with the period of Caliph Umar, most of the lands which belonged to the Sasanian Empire had been taken by the Muslims in a short period of time. An exception to these lands taken by the Muslims was the Daylam region. This region, which even the rulers of the Sasanian Empire had difficulty in keeping it under control from time to time, had not been taken by the Muslim armies for a long time. The steepness of its geography and the warrior quality of its people were among the factors that prevented this region to be taken.In this study, along with its political history before and after Islam, which the Muslim armies had failed to conquer it until the 2/8. century despite several expeditions, will be analyzed.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Tarihi, Sâsânî İmparatorluğu

PDF

___

KAYNAKÇABelâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (öl. 279/892). Fütûhû’l-Büldân. Çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.Bloga, Rafael. İran Halkları El Kitabı. y.y., 1997.Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd (öl. 282/892). Ahbârü’t-Tıvâl, İslâm Tarihi. Çev: Nusrettin Bolelli&. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Hivda İletişim, 2007.Ebü’l-Fida, Emadeddin İsmail (öl.732/1331). Takvimü’l-Büldân. Çev. Abdul Muhammed Ayeti. Tahran: Enteşaret-i Ferheng-i Bonyad-i İran, Çaphane-i Zer, 1970.Fenderski, Seyyid Rıza. Deylemîyan: Ağaz ta Sedde Çeharom. Reşt: Ferheng-i İlya, 1386.Gorgani, Fahreddin Es’ed. Veys ve Ramin. Tash: Muhammed Cafer Mehcub. Tahran: İbn Sina, 1337.Heredots (öl. M.Ö. 425). Herodot Tarihi. Çev: Müntekim Ökmen. Yunanca Aslıyla Karşılaştıran ve Sunan, Azra Erhat. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1973.Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib. Çev: Abdullah Duman&Murat Ağarı, İstanbul: Kitabevi, 2008.İbn Havkal, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Havkal el-Bağdâdî (öl. 367/977). Sûretü’l-Arz. Çev. Cafer Şe’ar. Tahran: Bonyad-ı Ferheng- i İran, 1365.İbn Hurdâzbih, Ebu’l-Kasım Ubeydullah b. Abdullah (ö. 201/913). el-Mesâlik ve’l-Memalik, Yollar ve Ülkeler Kitabı. Çev. Murat Ağarı. İstanbul; Kitabevi Yayınları, 2008.İbn İsfendiyâr, Bahaaddin Muhammed. b. Hasan b. İsfendiyâr (öl. 613/1216’den sonra). Târîh-i Taberistan. Tsh: Üstad Abbas İkbal Aştayani. Tahran: Enteşaret-i Esatir, 1389İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer ( öl. 1373). el-Bidâye ve'n-Nihaye, Büyük İslâm Tarihi. Çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı yayınları, 1994.İbnü’l-Belhî, Ahmed b. Sahl (öl. 511/1118). Farsname-i İbn-i Belhî. Dzn: Fasayi Mansur. Şiraz: Farsology Foundation, 1995.İbnü’l-Esir, İzzüddîn Ali b. Ebi’l-Kerem el-Cezerî (öl. 630/1232). İslâm Tarihi: el-Kâmil fi't-Tarih Tercümesi. İstanbul: Bahar Yayınları, 1985-1987.İbnü’l-Fakih, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed (öl. (III-IV/IX-X. yüzyıl) Kitâbü’l-Büldân. Çev. Muhammed Rıza Hâkimi. Tahran; Bonyad-ı Ferheng-i İran, 2000.İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed (öl. 340/951-52’den sonra). el-Mesâlik ve’l-Memalik. Çev. Muhammed b. Esed b. Abdullah Testeri. Mecmua-i Enteşaret-i Edebi ve Tarihi, 1373. Kurban, Fatehe, Tarih-i Gilan: Piş Ez İslâm. Reşt; Ferheng-i İlya, 1386.Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed (öl. 380/990). Kitâbu Ahseni’t-Tekâsîm fi Marifet’l-Ekâlîm: İslâm Coğrafyası. Çev. ve Notlar, D. Ahsen Batur. İstanbul, Selenge Yayınları, 2015.Mehmet Usluer, Abbasilerin Birinci Döneminin Sonuna Kadar Deylem Bölgesi (İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,2015)Mer’aşî, Zahîruddîn b. Nâsıruddîn b. Kemâluddîn (öl. 892/1487). Târîh-i Taberistan ve Rûyân ve Mâzenderan. Tahran: Muesse-i Matbaat-i Şarki Der Çaphane-i Hormi, 1345.Mes’ûdî, Ebu’l Hasan Ali b. Hüseyin (öl. 346/957), Mürûcü’z-zeheb ve meâdinû’l-cevher,( Altın Bozkırlar), Çev: Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2014. Mustevfi, Hamdullah b. Ebi Bekr b. Ahmed el-Kazvîni Hamdullah (öl. 740/1340’tan sonra), Tahran: Tarih-i Güzide, Emir Kebir, 1985.Nâsır Hüsrev, Ebû Muîn Nâsır b. Hüsrev b. Hâris el-Kubâdiyânî el-Mervezî (ö. 465/1073’ten sonra). Sefername. Çev. Abdülvehhab Tarzi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1985. Rabino, H.L. (1877-1950), Velayet-i Dar’el Merz-i İran. Terc: Cafer Hamamizade, Reşt: Enteşaret-i Taeti, 1391.Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid (310/923). Tarihü'l-Ümem ve'l-Müluk. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. Beyrut: Dâru Süveydan, 1967.Tarihi İran Cambric. Tarih-i İslâm: Ez İslâm Ta Şelçuke. Çev. Hasan Envaşe. Tahran: Enteşarat- i Emir Kebir, 1343.Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Vazıh (öl.292/905’ten sonra). Tarih-i Ya‘kûbî. Çev: Muhammed İbrahim Ayeti. Tahran: Bonyad-i Tercüme ve Neşr-i Kitap, 1347.Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullah Şihabeddin Yâkût b. Abdullah (öl. 626/1229). Mu’cemü’l-Büldân. Dar Sadir. Beyrut, 1995.Yazıcı, Tahsin. “Deylem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/ 263, 264. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.