Şer’î Nasslarda Lügavî Yorumlamadan Kaynaklanabilecek Hataların Engellenmesinde Hadislerin Rolü – Serika Ayeti Örneği

Kur’an ayetlerinin doğru yorumlanmasında, Arapça lafızların manalarına vukûfiyetin inkâr edilemez bir rolü vardır. Ancak siyak-sibak ilişkisinden ve İslam dininin sünnet, icma ve kıyas gibi diğer kaynaklarından uzak tutulduğu takdirde bazı yanlış sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. İslam’da hırsıza verilecek cezanın belirtildiği Maide Suresi’nin 38. ayeti hakkında yapılan tartışmalar, bu konudaki örnekler arasında yer almaktadır. Ayetteki kelimelerin mecazi anlam taşıyıp taşımadığı Müslümanların zihnini meşgul etmekte, verilmek istenen cezanın suçluyu hırsızlık yapmaktan alıkoyacak herhangi bir yaptırım mı yoksa ayetin zahiri üzere kişinin elinin kesilmesi mi olduğu tartışması günümüzde de dile getirilmektedir. Ayrıca ayette kullanılan mutlak ifadeler ile çalınan malın miktarı, hırsızın ve hırsızlığın vasıflarının zikredilmemesi de cezanın uygulanabilirlik problemini doğurmaktadır. Karşılaşılan bu tür sorunların giderilebilmesi için İslam dininin Kur’an dışındaki temel kaynaklarına, özellikle de sünnete başvurma gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Yazımızda, İslam teşriinde hadislerin önemini ve şer’î nasslarda lügavî yorumlamadan kaynaklanabilecek hataların engellenmesindeki rolünü, ahkâm ayetleri özelinde “serika ayeti” örneği ile inceleyerek değerlendirmeye çalıştık.

The Role of Hadiths in the Preclusion of Errors Caused by the Linguistic Intepretation of Adilla-i Shariyyah-The Case of Sarikah Verse

In the correct interpretation of the Qur'anic verses, command over the meaning of the Arabic words plays an undeniable role. However, some misconceptions can arise if it is kept aloof from the relationship between the siyak-sibak and other sources of Islamic religion such as sunnah, icma' and comparison. Discussions on the 38th verse of the Surat al-Maid'a, which is the punishment for the thief in Islam, are among the examples for this subject. There are still ungoing discussions today about the metaphorical significance of the verse, whether the punishment to be given will prevent further theft crimes, or whether the hand is to be cut off based on the literal interpretation of the verse. Furthermore, in addition to absolute expression, the quantity of goods stolen, ignorance of the characteristics of the thief and robbery bring out applicability issues. In order to overcome these issues, there emerges the necessity to resort to fundamental sources of Islamic religion besides the Qu'ran and that is the sunnah. In our article, we have evaluated the importance of the hadiths in the Islamic tradition and the role of preventing the errors that might emerge from the linguistic of the shar'i nass by using the case of “Sarikah Verse”.

PDF

___

Abdulhakîm, Muhammed, Hucciyetu’s-Sünne, Mektebetu Beledi’l-Emin, Mısır 2012.
Ahmed İbn Hanbel (ö. 241/855), Müsnedü’l- İmam Ahmed İbn Hanbel, thk. Şuayb el-Arnavut, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2001.
Aliferkevus, Ebu Ali el-Muîz, el-İnâra Şerhu Kitabi‘l-İşâra, Daru’l-Mevki’, Cezayir 2009.
Anzî, Abdullah İbn Yusuf İbn İsa, Teysîru İlmi Usûli’l-Fıkhi, Müessesetu’r-Reyyan, Beyrut 1997.
Anzî, el-Mukaddimatu’l-Esasiyye fi Ulumi’l-Kur’an, Merkezu Buhusi’l-İslamî-Leeds, İngiltere 2001.
Ateş, Süleyman, “İslam’ın Kadına Getirdiği Haklar”, İslami Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 4, Ekim 1991, ss. 320-327.
Bardakoğlu, Ali, “Hırsızlık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1998, C. 17, ss. 384-396.
Beyhaki, Ebu Bekir Ahmed İbn Hüseyin İbn Ali (ö. 458/1066), es-Sünenü’l-Kübrâ, Matbaatu Meclisi’d- Daireti’l-Mearifi’n-Nizamiyye, Hindistan 1923.
Beyhaki, Delâilü’n-Nübüvveti ve Ma’rifetü Ahvali Sahibi’ş-Şerîati, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1985.
Buhârî, Muhammed İbn İsmail (ö. 256/869), Sahihu’l-Buhârî, thk. Muhammed Züheyr, Dâru Tûgi Necât, Dımeşk 2000.
Câmî, Muhammed İbn Eman Ali, Menziletu’s-Sünne, Daru’l-Minhac, Kahire 2004.
Cürcani, es-Seyyid Şerif (ö. 816/1413), Tarifat, Daru Sadet, İstanbul ty.
Dârakutnî, Ebu’l-Hasan Ali İbn Ömer (ö. 385/995), Sünenu’d-Dârakutnî, thk. Şuayb el-Arnavut, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2004.
Ebu Davud, Süleyman İbn el-Eş’as es-Sicistâni (ö. 275/889), Sünenü Ebî Davud, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut ty.
Ebu Mansûr, Muhammed İbn Ahmed el-Ezherî el-Herevî (ö. 370/980), Tehzîbu’l-Lüğa, Dar-u İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2001.
Ebu’l-Beka, Eyyub İbn Musa el-Hüseynî el-Hanefî, el-Külliyyat Mu’cem fi’l-Mustalahat ve’l-Furûk el-Lügavî, Müessesetü’r-Risale, Beyrut ty.
el-Mevsuatü’l-Fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye, Kuveyt Vakıflar ve Din İşleri Bakanlığı, Kuveyt ty.
Eyyup, Hasan Muhammed, el-Hadis fi Ulumi’l-Kur’an ve’l-Hadis, Daru’s-Selam, İskenderiye 2004. Feyyûmî, Ahmed İbn Muhammed el-Hamevî (ö. 770/1368-69), el-Misbahu’l-Münîr, el-Mektebetu’l- İlmiyye, Beyrut ty.
Günay, Hacı Mehmet, “Nüşûz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2007, C. 33, ss. 303-304.
Hâkim, Ebu Abdullah Muhammed İbn Abdullah en-Nîsâbûrî (ö. 405/1014), el-Müstedrek, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1990.
Hasan, Muhammed Ali, el-Menar fi Ulumi’l-Kur’an mea Medhal fi Usûli Tefsir ve Mesadiruhu, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 2000.
Hatîb el-Bağdadî, Ebu Bekr Ahmed İbn Ali (ö. 463/1071), Tarîh-u Bağdad, Dâru Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
Hüseynî, Ömer İbn Müslih, Mekânetu’s-Sünneti’n-Nebeviyye, el-Camiatu’l-İslamiyye, Medine 2011.
İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali İbn Ahmed (ö. 456/1064), el-Muhallâ bi’l-Âsâr, Daru’l-Fikr, Beyrut ty. İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail İbn Ömer (ö. 774/1373), Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, Daru İbni’l-Cevziyye, Beyrut 1999.
İbn Kudâme, Ebu Muhammed Abdullah İbn Ahmed el-Makdisi (ö. 620/1223), el-Muğnî, Mektebetü’l-Kâhire, Kahire 1968.
İbn Kudâme, Ravzatu’n-Nâzır ve Cünnetü’-l-Münâzır, Müessesetü’r-Reyyan, Beyrut 2002.
İbn Mâce, Muhammed İbn Yezid el-Kazvîni (ö. 273/887), Sünenü İbn Mâce, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru İhyâ Kütübi’l-Arabiyye, Mısır ty.
İbn Manzur, Cemaluddin el-Ensarî (ö. 711/1311), Lisanü’l-Arab, Dâru Sâdir, Beyrut 1992.
İbn Nüceym, Zeynuddin İbn İbrahim (ö. 970/1563), el-Bahru’r-Râik Şerh-u Kenzi’d-Dekâik, Dâru’l-Kütübi’l-İslamî, Beyrut ty.
İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed İbn Ahmed el-Kurtubî (ö. 520/1126), Bidayetu’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1995.
İbn-i Faris, Ebu'l-Huseyn Ahmed b. Faris b. Zekeriyya (ö. 395/1004), Mu'cemu Makayisi'l-Luga, (thk. Abdüsselam Muhammed Harun), Matbaatu Mustafa el-Babi'l-Halebi, Mısır, 1970.
İbnu’l-Kayyim Ebu Abdillah Muhammed İbn Ebi Bekr el-Cevziyye (ö. 751/1350), İ‘lâmü'l -Muvakki‘în an Rabbi'l-Âlemîn, Matbaatü's-Sa‘âde, Mısır 1955.
Kazvînî, Ahmed İbn Faris İbn Zekeriyya (ö. 395/1004), Mu’cemu Mekayîsi’l-Lüğa, Daru’l-Fikr, Dımeşk 1979.
Kırbaşoğlu, M. Hayri, "Kadın Konusunda Kur’ân’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler", İslami Araştırmalar, C. 5, S. 4, Ekim 1991. ss. 271-283.
Koçyiğit, Talat, Hadis Usulü, TDV Yayınları, İstanbul 1992.
Kurtubî, Muhammed İbn Ahmed (ö. 671/1273), el-Camiu li Ahkâmi’l-Kur’an, Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1964.
Mevsılî, Abdullah İbn Mahmud (ö. 683/1284), el-İhtiyar li Ta’lîli’l-Muhtar, Matbaatu’l-Halebî, Kahire 1937.
Molla Hüsrev, Muhammed İbn Ferâmuz (ö. 885/1480), Haşiyetü’t-Tarsûsi alâ Mirâti’l-Usûl, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ty.
Müslim, İbnu’l-Haccac en-Neysabûrî (ö. 261/875), Sahihu Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru İhyâ Kütübi’l-Arabiyye, Mısır, ty.
Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Ebî Şuayb (ö. 303/915), el-Mücteba (es-Sünen), thk. Abdulfettah Ebu Ğudde, Mektebetü’l Matbuati’l-İslamiyye, Halep 1986.
Okumuş, Mesut, “Semantik ve Analitik Açıdan Kur’an’da “Salât” Kavramı”, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 6, 2004/2, ss. 1-30.
Okuyan, Mehmet, “Kadına Yönelik Şiddete Kur’ân’ın Bakışı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 23, 2007, ss. 93-133.
Sabûnî, Muhammed Ali (ö. 2015), et-Tibyan fi Ulumi’l-Kur’an, Mektebetu’l-Gazzalî, Dımeşk 1981.
Serahsî, Muhammed İbn Ahmed (ö. 483/1090), el-Mebsût, Daru’l-Ma’rife, Beyrut 1993.
Sıbâî, Mustafa (ö. 1964), es-Sünne ve Mekânetuha fi’t-Teşri’il-İslami, Dâru’l-Verrak, Beyrut 1976.
Soysaldı, Mehmet, Kur’an’da Salât Kavramının Semantik Analizi, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, Ekim 2010 – Mart 2011, ss. 43-56.
Suyûti, Celaleddin Abdurrahman İbn Ebi Bekr (ö. 911/1505), el-Eşbah ve’n-Nezâir, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
Şevkâni, Muhammed İbn Ali (ö. 1250/1834), İrşadu’l-Fuhul ila Tahkîki’l-Hakk min İlmi’l-Usul, Daru’l-Kitab el-Arabî, Dımeşk 1999.
Taberî, Muhammed İbn Cerîr (ö. 310/923), Camiu’l-Beyân fi Te’vîli’l-Kur’an, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2000.
Tayyar, Musâid İbn Süleyman, et-Tefsîru’l-Lüğavî li’l-Kur’ani’l-Kerîm, Dar-u İbni’l-Cevzî, Beyrut ty.
Tayyar, Fusûl fi Usûli’t-Tefsir, Dar-u İbni’l-Cevzî, Beyrut ty.
Tirmizi, Muhammed İbn İsa (ö. 279/892), Sünenü’t-Tirmizi, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Mektebetü Mustafa el-Bâbi el-Halebi, Mısır 1975.
Ünver, Mustafa, Kur’an’ı Anlamada Siyakın Rolü, Sidre Yayınları, Ankara 1996.
Vahidî, Ebu’l-Hasen Ali İbn Ahmed (ö. 468/1076), Esbabu Nuzûli’l-Kur’an, Daru’l-Islah, Demmam 1992.
Yavuz, Yunus Vehbi, Kur’an’da Kadın Hak ve Özgürlüğü, Bayrak Yayınları, İstanbul 1999.
Zebîdî, Muhammed İbn Muhammed İbn Abdurezzak (ö. 1205/1791), Tâcu’l-Arûs min Cevahiri’l-Kâmûs, Daru’l-Hidaye, Beyrut ty.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed İbn Abdullah (ö. 794/1392), el-Burhan fi Ulûmi’l-Kur’an, Daru’l-Ma’rife, Beyrut ty.
Zuhaylî, Vehbi (ö. 2015), el-Fıkhu’l-İslamî ve Edilletuhu, Darul-Fikr, Dımeşk ty.