On İkinci İmam’ın Gaybeti Fikrinin Ortaya Çıkışı

"On ikinci İmam’ın Gaybeti Fikrinin Ortaya Çıkışı" isimli makalemiz, üç kı-sımdan oluşmaktadır. Birinci bölümde gaybetin Müslümanlar arasındaki ilk tezahür-leri ve ilk gaybet iddiaları ele alınmıştır. Muhammed b. el-Hanefiyye’nin gaybeti id-diaları ile başlanılan birinci kısım, Yahya b. Ömer’in gaybetinin halk tabanında çok yaygın olarak dillendirildiği dönemle sona erdirilmiştir. Şîa’da gaybet düşüncesiyle ilgili en önemli gelişme, Onbirinci İmam Hasan el-Askerî’nin ölümüyle birlikte ya-şanmıştır. Bu konuyu ele aldığımız ikinci kısımda, ilk olarak Hasan el-Askerî öncesi siyasi durum özetlenmiş ve sonra da onun vefatının ardından Şîa içerisinde ortaya çıkan bölünmelere değinilmiştir. Daha sonra Hasan el-Askerî’nin Muhammed adında bir oğlunun varlığıyla ilgili tartışmalara geçilmiştir. Son bölümde ise, On ikinci İmam Muhammed Mehdî’nin gaybeti ve gaybet fikrinin İmâmiyye Şîasıyla birlikte bir inanç esası haline gelişi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gaybet, Şîa, İmâmiyye, Mehdi, On İkinci İmam

The Occurrence of Twelfth Imam’s Occultation (Ghayba) Idea

The article is consist of three parts. In the first part, the first occultation allegations among muslims were put on the agenda and its appearings were taken up. First part which is begun with Muhammad b. Al-Hanafiyya’s occultation’s allocations was ended with the period in which Yahya b. Umar’s occultation thought is alleged pervasively. In the Shia the most important development con-cerned with occultation thought was experienced with the death of eleventh imam Hasan al-Askari. In the second part in which we dealt with this issue, firstly political situation before Hasan al-Askari was outlined and then was touched to the seperations which appeared after his death among Shi’ites. The third part is allocated to the Muhammad Mahdi’s occultation and this issue was come in occultation idea’s transformation to a complete faith together with Imamite Shi’ites.

Keywords:

Occultation, Shia, Imamiyyah, Mahdi, Twelfth Imam,

PDF

___

Arjomand, Said Amir, The Crisis of the Imamete and the Instıtutıon of Occultation ın Twelver Shi’ism: A Sociohistorical Perspective, Int.I. Middle East Stud. 28 (1996)
Ayyâşî, Ebu’n-Nasr Muhammed b. Mesud b. Muhammed el-Ayyâşî es-Sülemî (320/932), Tefsiru’l-Ayyâşî, Beyrut 1411/1991
Bağdadi, Abdülkahir Tahir b. Muhammed (429/1038), Mezhepler Arasındaki Farklar, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara 1991
Bulut, H. İbrahim, “Şii fırkalarda Gaybet ve Ric’at İnancı”, İslamiyat Dergisi, 8(2004), ss. 139-156
Bulut, H. İbrahim, “Şeyh Müfid ve İmâmiyye Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX /I, 2005, ss. 175-202
Daftary, Ferhad, İsmaililer; Tarih ve Kuram, çev. Ercüment Özkaya, Ankara 2001
Ebû Hâtim er-Razî, Ahmed b. Hamdan b. Ahmed er-Razî (322/933 veya 324/936), Kitâbü'z-Zîne fi'l-Kelimâti'l-İslâmiyye, thk. Abdullah Selam es-Samerrâî, Bağdat 1988
Eş’ari, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail el-Basri (324/935), Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfu’l-Musallîn, thk. M. Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut 1990. Fığlalı, Ethem Ruhi, “Gaib” DİA, c. XIII
Hakyemez, Cemil, Gaybet İnancı ve Şiîlik’teki Yeri, Basılmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara 2004. Hodgson, Marshall G.S., İslâm’ın Serüveni, İstanbul 1993
İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed b. A’sem (314/926), el-Fütûh, Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1406/1986
İbn Bâbeveyh el-Kummî (Şeyh Sadûk), Ebû Cafer Muhammed b. Ali (381/991), Kemâlü’d-Dîn ve Temâmü’n-Ni’me, Darü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Kum 1395/1975
İbnu’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshak b. Ebî Ya’kûb (385/955), el-Fihrist, thk. Rıza Teceddüd, Daru’l-Mesîre, Beyrut 1988. İlhan, Avni, Mehdîlik, İstanbul 1993
İlhan, Avni, “Gaybet”, DİA, c. XIII. ......
İsfahanî, Ebu’l-Ferec Ali b. el-Hüseyin (356/966), Mekâtilü’t-Talibiyyîn, thk. Seyyid Ahmed Sakr, Beyrut ts
Kadî Abdulcebbar, Kadî’l-Kudat Abdulcebbar b. Ahmed (415/1020), el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhid, thk. Tevfik et-Tavi ve Said Zayid, ts
Kohlberg, Etan, “From İmâmiye to Ithna-‘Ashariyya”, BSOAS, XXXIX, 521-534, 1976, Hertford
Korkmaz, Sıddık, Tarihin Tahrifi –İbn Sebe Meselesi-, Ankara 2005
Küleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Ya’kub er-Razi (329/941), el-Kâfî fî İlmi’d-Din, Farsça tercüme ve şerhi ile birlikte, thk. Seyyid Cevad Mustafa, Tahran ts
Kummî, Ebu’l-Hasan Ali b. el-Hüseyin b. Bâbeveyh el-Kummî (Baba Sadûk) (329/941), el-İmâme ve’t-Tabsıra mine’l-Hayre, Kum 1985
Kutluay, Yaşar, İslam ve Yahudi Mezhepleri, Ankara 1965
Laoust, Henri, İslam’da Ayrılıkçı Görüşler, çev. E. Ruhi Fığlalı-Sabri Hizmetli, İstanbul 1999
Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin el-Hudhalî el-Bağdadi (346/957-958), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, thk. M. Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut 1408/1988
Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin el-Hudhalî el-Bağdadi (346/957-958), Isbâtü’l-Vasıyyeti li’l-İmam Ali b. Ebî Talib, Beyrut 1409/1988
Momen, Moojan, An Indroduction to Shi’i Islam. Yale U.P. London 1985
en-Nâşî el-Ekber, Abdullah b. Muhammed, (293/906), Mesâilü’l-İmâme, Beyrut 1971
Necâşî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ali b. Ahmed (450/1058-9), Ricâlü’n-Necâşî, (II cilt), İntişarât-i Camii’l-Müderrisîn, Kum 1407
Neşvânu’l-Himyerî, Ebû Saîd (573/1175), Hûru’l-‘În, thk. Kemal Mustafa, Beyrut 1985
Nevbahtî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Musa (300/912), Fıraku’ş-Şîa, Matbaatü’d-Devle, İstanbul 1931
Nu’manî, el-Katip Ebû Abdillah Muhammed b. İbrahim (360/971), Kitabu’l-Ğaybe, thk. Ali Ekber el-Ğufari, Tahran 1397
Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein, Islamic Messianism: The Idea of Mahdi in Twelver Shí'ism, Albany: State University of New York, 1981
Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein, The Just Ruler (al-Sultan al-Adil) in The Shi’ite Islam, Oxford University Press, New York 1988
Şeyh Müfîd, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. En-Numanî el-Ukberî el-Bağdadî (413/1022), el-İrşâd, Kum 1413
Şeyh Müfîd, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. En-Numanî el-Ukberî el-Bağdadî (413/1022), el-Fusûlü’l-Muhtâra mine'l-Uyûni ve’l-Mehâsin, Beyrut 1405/1985
Taberi, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tarihu’l-Umem ve’l-Mulûk, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Dârü’l-Meârif, Kahire ts
Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan (460/1067), Kitabu’l-Ğaybe, thk. İbâdullah Tahrani ve Ali Ahmed Nâsıh, Kum 1417
Vaziri, Mostafa, The Emergence of Islam: Prophecy, Imamate and Messianism in Perspective, Ph.D. NewYork 1992
Wadad al-Qadi, “The Development of the Term Ghulat in Muslim Literature with Special Reference to the Kaysaniyya”, Akten das for Arabistik und Islamwissenschaft, Göttingen, August 1974.
Yakûbî, Ahmed b. Ebî Yakub b. Cafer b. Vehb (292/905), Tarihu’l-Yakûbî, Dâru Sâdır, Beyrut 1992/1412.