İmamet Nazariyesinin Ca’ferî Fıkhı Üzerindeki Tesirleri

Bu makalenin amacı, İmâmiyye Şîası’nın amelde bağlı olduğu Ca'ferîlik mezhebi üzerinde kendi imamet nazariyelerinin etkisi ile şekillenmiş bazı ahkamın varlığını göstermek; erken dönemde vuku bulan siyasi hadiselerin sadece itikadi meseleleri değil; aynı zamanda dini yaşamın bir pratiği olan ibadet ve muamelat gi-bi konularda fıkhi hükümler üzerinde de belirleyici olduğuna dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler:

İmamet, İmamiyye, Caferi Fıkhı

The Effects of theory of Imamate on the Ja'Fari Fiqh

The aim of this article is to show the existence of some legal judgements that took shape with the influence of Ithna ‘Asharite theory of imamate on the Jafariyya on which Isna ‘Ashariyya also depended juristically, and to draw attention to the fact that the early political events played a determinative role not only upon the theological matters but also upon the legal matters as the practices and rituals of religious life.

Keywords:

Imamate, Imamiyya, Ja’fari Fiqh,

PDF

___

Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye (Müellifi Meçhul, III/IX. asır), thk. Abdulazîz ed-Dûrî, Beyrut 1997.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî (241/855), Müsned, Mısır trz.
Ahmed el-Kâtib, Tatavvuru’l-Fikri’s-Siyâsi eş-Şîî mine’ş-Şûra ilâ Velâyeti’l-Fakîh, London 1997.
Aktan, Hamza, Mukaseyeli İslam Miras Hukuku, İstanbul 1991.
Akyüz, Vecdi, Mukayeseli İbadetler İlmihali, İstanbul 1995.
Ali b. Yunus en-Nebâtî (877/1472-73), es-Sırâtu’l-Müstekîm, Necef 1384.
Âmilî, Ca‘fer Murtazâ, el-Hayâtu’s-Siyâsiyye li’l-İmam el-Cevâd, Beyrut 1985.
Apaydın, H. Yunus, “Humus”, DİA, İstanbul 1998.
Arjomand, Said Amir, “The Crisis of the Imamıte and the Institution of Occultation in Twelwer Shi’ism A Sociohistorical Perspective” International Journal of Middle East Studies, Cambridge XXVIII, 1996.
Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, thk. Mahmûd el-Ferdûs el-Azem, Dimeşk 1997.
Bozan, Metin, İmâmiyye Şîasının İmamet Tasavvuru, Ankara 2007.
Bozan, Metin, İmâmiyye’nin İmamet Nazariyesinin Teşekkül Süreci, Basılmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara 2004.
Bozan, Metin, “İmâmiyye Şîası’nın Peygamberlik ve İmamet Anlayışlarının Mukayesesi”, Dini Araştırmalar, c. 9, sy. 6, s. 95-115.
Büyükkara, M. Ali, The İmami-Shi'î Movement in the Time of Musa el-Kazim and ‘Ali er-Ridâ (Basılmamış Doktora Tezi), Edinburgh Üniversty 1997.
Ca‘feriyân, Resûl, el-Hayâtu’l-Fikriyye ve’s-Siyâsiyye li Eimmeti Ehl-i’l-Beyt, Beyrut 1994.
Cehşiyarî, Ebû Abdillah Muhammed (331/942-43), Kitâbu’l-Vüzarâ ve’l-Küttâb, thk. Mustafa es-Sakkâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdulhafız eş-Şelebî, Kâhire 1938.
Cezîrî, Abdurrahman, el-Fıkhu ‘alâ Mezâhib’l-Erbea’, Takdim ve Ta’lik İbrahim Muhammed Ramazan, Beyrut 1999.
Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi es-Sicistani (275/889), es-Sünen, İstanbul trz.
Ebû Hâtim er-Râzî, Ahmed b. Hamdan (322/933), Kitâbu’z-Zîne fî’l-Kelimeti’l-İslâmiyye el-’Arabiyye, thk. Abdullah Sellâm es-Semerrâî, (es-Semerrâî, el-Ğuluv ve’l-Fıraki’l-Ğâliyye İçinde) Bağdâd 1988.
Ebû Hâtim, Üsame b. Abdüllatif Kavsi, Kitâbü’l-Ezan, Kurtuba, 1987.
Ebû Yusuf, Yakub b. İbrâhim b. Habib, (182/798), Kitâbu’l-Harâc, çev. Müderris-zâde Muhammed Atâ’ullah Efendi, sad. İsmail Karakaya, Ankara 1982.
Ebû Zehra, Muhammed, İslam Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usulü), çev. Abdulkadir Şener, Ankara 1986.
Erdebilî, Muhammed b. Ali el-Hâirî (1098/1686), Câmi’u’r-Ruvât, Beyrut 1983.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail (324/936), Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve’htilâfu’l-Musallîn, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd, Beyrut 1995.
Faruk Ömer, Tabîatu’d-Da’veti’l-Abbâsîyye, Beyrut 1970.
Fetâvây-i Hindiye, çev Mustafa Efe, Ankara trz.
Halîfe b. Hayyât, (240/854), et-Târîh, thk. Ekrem Dıyâ el-Umerî, Riyad 1985.
Hillî, Allâme, Cemâluddîn Hasan b. Yûsuf (726/1325), Ricâl, Kum 1411.
Hillî, Allâme, Hülâsatu’l-Akvâl, byy. ...
Hillî, Muhakkik, Ebu’l-Kâsım Necmuddin Ca‘fer b. Hasan el-Hillî (676/1277), el-Muhtasaru’n-Nâfi’ fi’l-Fıkhi’l-İmâmî, Mısır trz.
Hurru’l-Âmilî (h. 1104), Vesâilu’ş-Şîa’, Kum 1409.
İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî (328/938), el-Ikdu’l-Ferîd, thk. Ahmed Emîn, Ahmed Zeyn, İbrâhîm el-Ebyârî, Kahire 1948.
İbn Batrîk, Yahyâ b. Hasan b. Huseyin el-Esedî (600/1203), el-‘Umde, Kum 1407.
İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed (681/1282), Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu’z-Zamân, Beyrut 1978.
İbn Kuteybe, Ebî Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (276/889), el-İmâme ve’s-Siyâse (İbn Kuteybe’ye nispet edilir), Beyrut 1997.
İbn Sa'd, Ebû Abdillah b. Muhammed (230/844), et-Tabakâtu’l-Kübrâ, Beyrut trz.
İbn Zenceveyh, Hamîd (251/865), Kitâbu’l-Emvâl, thk. Şâkir Zîb Feyyâz, Riyad 1986.
İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim (630/1322), el-Kâmil fî’t-Târîh, Beyrut 1979.
Îcî, Abdurrahmân b. Ahmed (756/1355), el-Mevâkıf fî ‘İlmi’l-Kelâm, Beyrut trz.
Kâşifu’l-Ğıtâ, Muhammed Hüseyin (1373/1954), Aslu’ş-Şîa ve Usûluhâ, Beyrut trz.
Keşşî, Muhammed b. Ömer (lV/X. asrın ortaları), İhtiyâru Ma’rifeti’r-Ricâl, tsh. ve tlk. Mirâbâd el-Esterâbâdî, thk. Mehdî er-Recâî, Kum 1404.
Kohlberg, Etan, “Gaybet Öncesi Şîa’da İmam ve Toplum”, çev. Mazlum Uyar, Dinî Araştırmalar, III/7, (2000).
Kummî, Ali b. İbrahim Ebi’l-Hasan (307/919), Tefsîru’l-Kummî, Beyrut 1991.
Kummî el-Eş‘arî, Ebû Halef Sa’d b. Abdillâh (301/913), Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak, tsh. Cevâd Meşkûr, Tahran 1963.
Kutbuddin er-Râvendî (573/1177-78), Fıkhu’l-Kur‘ân, Kum 1405.
Küleynî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ya’kûb b. İshâk (329/940), Usûlu’l-Kâfi, tsh. Necmuddîn el-Âmîlî, tlk. Ali Ekber Ğıffârî, Tahran 1365.
Meclisî, Muhammed Bâkır (1110/1697), Bihâru’l-Envâr, thk. Komisyon, Beyrut 1992.
Mehmet Zihni Efendi, Nimet-i İslâm, İstanbul 1986.
Mes’ûdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Huseyn (345/956), İsbâtu’l-Vasiyye, Beyrut 1988.
Mes’ûdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Huseyn (345/956), Murûcu’z-Zeheb ve Me’âdinu’l-Cevher, thk. Saîd Muhammed el-Lehhâm, Beyrut 1997.
Murtazâ, Ebu'l-Kâsım Alemülhüda Ali b. Hüseyin (436/1044), “Cevâbâtu’l-Mesâili’l-Meyâfarkiyât” Resailü'ş-Şerif el-Murtaza, thk. es-Seyyid Mehdi Recâî,Kum 1984, s. 269-306.
Murtazâ, Ebu'l-Kâsım Alemülhüda Ali b. Hüseyin (436/1044), eş-Şâfi fi’l-İmâme, thk. es-Seyyid Abdu’z-Zehrâ el-Hüseynî el-Hatîb, Tahran 1987.
Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-‘Ukberî el-Bağdâdî (413/1022), Evâilu’l-Makâlât fî Mezâhibi’l-Muhtârât, tlk. Fadlullâh ez-Zencânî, Tebriz 1363.
Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-‘Ukberî el-Bağdâdî (413/1022), el-İrşâd fî Ma’rifeti Hucecillâhi alâ’l-İbâd, thk. Muessesetu Âl-i Beyt, Beyrut 1993.
Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-‘Ukberî el-Bağdâdî (413/1022), el-Mukni‘a, thk. Müessesetu’l-Neşri’l-İslâmî, Beyrut 1993.
Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-‘Ukberî el-Bağdâdî (413/1022), el-Fusûlu’l-Muhtâra, thk. Seyyid Ali Mir Şerîfî, Beyrut 1993.
Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-‘Ukberî el-Bağdâdî (413/1022), İhtisâs, thk. Ali Ekber el-Ğıfârî ve Seyyid Mahmut ez-Zernedî, Beyrut 1993.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, en-Nîsâbûrî, es-Sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdulbakî, İstanbul 1981.
Necâşî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Ali b. Ahmed b. Abbâs el-Esedî el-Kûfî (450/1058), Ricâlu’n-Necâşî, thk. Seyyid Mûsâ eş-Şebîrî ez-Zencânî, Kum 1318.
Neşvânu’l-Himyerî, Ebû Saîd (573/1175), Huru’l-‘Iyn, nşr. Kemal Mustafa, Kâhire 1948.
Nevbahtî, Ebû Muhammed Hasan b. Mûsâ, (300/912), Fıraku’ş-Şîa, tsh. Seyyid Muhammed Sâdık, Necef 1936.
Öz, Mustafa, “Şîa’da Humus”, DİA, İstanbul 1998.
Sadûk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin Ebî Ca‘fer İbn Bâbeveyh el-Kummî (381/991), Men Lâ Yahduruhu’l-Fakîh, Kum 1413.
Sadûk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin Ebî Ca‘fer İbn Bâbeveyh el-Kummî (381/991), Kemâlu’d-Dîn ve Temâmu’n-Ni’me, tsh. Ali Ekber el-Ğıffârî, Kum 1405.
Sadûk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin Ebî Ca‘fer İbn Bâbeveyh el-Kummî (381/991), ‘İlelu’ş-Şerâyi‘, Necef 1966.
Sadûk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin Ebî Ca‘fer İbn Bâbeveyh el-Kummî (381/991), Uyûnu Ahbârı Rızâ, thk. Müessesetu’l-İmâm Humeynî, Meşhed 1413.
Saffâr, Muhammed b. Hasan b. Ferrûh (290/902), Besâiru’d-Derecât el-Kubrâ fî Fedâili Âl-i Muhammed, Kum 1374.
Sâlûs, Ali Ahmed, Eseru’l-İmâme fî’l-Fıkhi’l-Ca‘ferî ve Usûlih, Katar 1985.
Subhî, Ahmed Mahmud, Nazariyyetu’l-İmame ledeyi’ş-Şîati’l-İsnâ ‘Aşeriyye, Beyrut 1991.
Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm (548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, thk. Emir Ali Mehran, Ali Hasan Fâur, Beyrut 1996.
Şevkî Dayf, el-Asru’l-‘Abbâsiyyi’l-Evvel, Kahire 1982.
Taberî, İbn Cerîr, Ebû Ca‘fer Muhammed (310/922), Târîhu’t-Taberî, Beyrut 1998.
Taberî, İbn Rüstem, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr el-Âmilî (IV/X. asır), Delâilu’l-İmâme, Beyrut 1988.
Tabersî, Ebû Mansûr Ahmed b. Ali b. Ebî Tâlib (VI/XII. asır), el-İhticâc, thk. Seyyid Muhammed Bâkır el-Mûsevî, Meşhed 1403/1981.
Turan, Abdullah, Ehl-i Beyt Mektebinde Temel İnançlar, İstanbul 1999.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan (460/1067), İstibsâr, Tahran 1390.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan (460/1067), Tehzîbu’l-Ahkâm, Tahran 1365.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan (460/1067), İktisâd fî mâ Yeteallaku bi’l-İ’tikâd, Necef 1979.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan (460/1067), Kitâbu’l-Ğaybe, thk. İbâdallah et-Tahrânî ve Ali Ahmed Nâsıh, Kum 1411.
Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca‘fer b. Vehb (292/905), Târîhu’l-Ya’kûbî, Beyrut trz.
Zencânî, Seyyid İbrahim el-Mûsevî, Akâidu’l-İmâmiyye, Kum 1982.