Kur'ân'da toplumsal değişme olgusu -disiplinlerarası bir giriş denemesi-
Sosyal bilimciler, toplumsal değişme olgusunu ilerlemeci/doğrusal ve çevrimsel/döngüsel yaklaşımlar ışığında; nüfus, ekonomi, coğrafya, kültür, teknoloji gibi nedenlerle açıklamaya çalışmaktadırlar. Kurân bu anlamda incelendiği zaman, görülecektir ki, toplumsal değişmenin temel unsuru toplumun kendisidir. Ayrıca Kurân toplumsal değişmenin dînî ve ahlâkî sebeplerini de vurgulamakta; çeşitli kavramlarla bireysel, toplumsal ve evrensel değişmeyi ve değişmezleri işlemektedir. Çalışmamız toplumsal değişme bağlamındaki ecel ve sünnetullah ile tağyîr, müdâvele ve def gibi Kurân kavramlarına dair bir panorama sunmak ve böylelikle toplumsal değişme kavramının analizinde disiplinlerarası bir giriş denemesi amacını taşımaktadır.
The notion of social change in the qur'an -a multi-disciplinary approach-
Social scientists try to explain the notion of social change under the light of progres- sive/linear and periodic/cyclic approaches by taking some certain reasons into consid- eration including population, economy, geography, culture and technology. If the Qur'an is examined within this context, it will be clear that the main component of social change is the society itself. Moreover, the Qur'an expresses the religious and ethical reasons for the social change, and deals with the individual, social and universal changeable and uchangeable by means of various concepts. Our study aims to demonstrate a panorama concerning some Quranic concepts such as ajal, sunnatullah and taghyir, mudawala and daf in the context of social change, and thus to provide a multi-disciplinary reading about the analysis of social change.
___
- Arslantaş, Halis Adnan, Sosyal Değişme Kentleşme ve Kentlileşmenin Din Üzerindeki Etkileri, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:2, 2008. Ateş, Süleyman, Yüce Kurânın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar nşr., İstanbul 1989.
- Aydın, Mustafa, Toplumsal Değişme ve İslâm, Kurân ve Değişim, haz. Mustafa Aydın, İstanbul 2010.
- Aydın, Mustafa, İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi, Pınar Yay., İstanbul 1991.
- Bayraklı, Bayraktar, Kuranda Değişim Gelişim ve Kalite Kavramları, İFAV Yay., İstanbul 1999.
- Berger, Peter L., Dinin Sosyal Gerçekliği, çev. Ali Coşkun, İnsan Yay., İstanbul 1993.
- Berki, Ali Himmet (haz.), Açıklamalı Mecelle, Hikmet Yay., İstanbul 1979.
- Beşer, Faruk, Sosyal Değişme ve İctihat, Çağımızda Sosyal Değişme ve İslâm 2002, TDV Yay., Ankara 2002.
- Bottomore, Tom. B., Toplumbilim: Sorunlarına ve Yazınına İlişkin Bir Klavuz, çev. Ünsal Oskay, Doğan Yay., Ankara 1977.
- Cebeci, Lütfullah, Sosyolojik Tefsirin İmkan ve Sorunları, Kuranın Anlaşılmasına Doğru Tefsir ve Toplum 03-04 Aralık 2010, Ensar Yay., İstanbul 2011.
- Çelik, Celaleddin, Kurânda Toplumsal Değişim, İnsan Yay., İstanbul 1996.
- Dumlu, Ömer, Kuran ve Değişim, Çağımızda Sosyal Değişme ve İslâm, TDV Yay., Ankara 2002.
- Dursun, Davut, Din Bürokrasisi, İşaret Yay., İstanbul 1992.
- Düzgün, Şaban Ali, Değişim Kavramı ve Toplumsal Değişimin Şartları, Ankara Ü. İlah. Fak. Der., C. 38.
- Ebussuûd, Muhammed b. Muhammed, İrşâdü Aklis-Selîm ila Mezâyal-Kurânil-Kerîm, Dâru İhyâit- Türâsil-Arabî, Beyrut ty.
- Eliaçık, İhsan, İslâm ve Sosyal Değişim, Şafak Yay., İstanbul 1993.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili, Eser Neşr, yy., 1979.
- Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, haz. Ömer Faruk Huyugüzel, vd., Feza Gazete., İstanbul ty.
- Gökkır, Necmettin, Dialectic Relationship Between The Quran and Society in Islamic Hermeneutical Traditions, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl. 2008/1, S. 20.
- Göle, Nilüfer, Modern Mahrem, Metis Yay., İstanbul 2001.
- Göle, Nilüfer, Melez Desenler, Metis Yay., İstanbul 2008.
- Halil, İmadüddin, İslâmın Tarih Yorumu, çev. Ahmet Ağırakça, Risale Yay., İstanbul 1988.
- Harman, Ömer Faruk, Sosyal Değişme ve Dinler, Çağımızda Sosyal Değişme ve İslâm 2002, TDV Yay., Ankara 2002.
- Hart, Michael H., En Etkin 100: Hazreti Muhammedden Gorbaçova Özgün Bir Değerlendirme, çev. Mehmet Harmancı, Ekonomik Yay., İstanbul 1994.
- Hilav, Selahaddin, Diyalektik Düşüncenin Tarihi, Sosyal Yay., İstanbul 1993.
- Isfahânî, Râgıb, el-Müfredât fî Garîbil-Kurân, Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâzî, yy., ty.
- İbn Haldun, Abdurrahman, Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, MEB Yay., İstanbul 1989.
- İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânül-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut 1990.
- İkbal, Muhammed, İslâmda Dini Tefekkürün Yeniden Teşekkülü, çev. Sofi Huri, Kırkambar Yay., İstanbul 2002.
- Güler, İlhami, Sabit Din Dinamik Şeriat, Ankara Okulu Yay., Ankara 2002.
- Gwynne, Rosalind W., İhmal Edilen Sünnet: Sünnetullah (Tanrının Sünneti), çev. Mustafa Şentürk, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 30, 2009.
- Karadeniz, Osman, Ecel Üzerine, Anadolu Matbaa, İzmir 1992.
- Kasapoğlu, Abdurrrahman, Kuranda Tağyîr Olgusu -Bireysel ve Toplumsal Değişme-, EKEV Akademi Dergisi -Sosyal Bilimler-, 2006, C. X, S. 27.
- Kırca, Celal, Kuranı Anlama, Marifet Yay., İstanbul 2010.
- Koloğlu, Orhan, İslâmda Değişim, Gür Yay., İstanbul 1993.
- Kösemihal, Nureddin Şazi, Sosyoloji Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1982.
- Kutub, Muhammed, İslâmî Açıdan Tarihe Bakışımız, çev. Talip Özdeş, Risale Yay., İstanbul 1990.
- Küçükcan, Talip, (ed.), Din Sosyolojisi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir 2010.
- Mardin, Şerif, Modern Türkiyede Din ve Toplumsal Değişme-Bediuzzaman Said Nursi Olayı, çev. Metin Çulhaoğlu, İletişim Yay., İstanbul 1997.
- Mardin, Şerif, İslamcılık, Türkiyede Din ve Siyaset, İletişim Yay., İstanbul 1991.
- Mensching, Gustav, Dinî Sosyoloji, çev. Mehmet Aydın, Tekin Kitabevi, Konya 1994.
- Merâgî, Ahmed Mustafa, Tefsîrul-Merâgî, Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1365/1946.
- Mevdûdî, Ebul-Alâ, Tefhîmül-Kurân, çev. Muhammed Han Kayani vd., İnsan Yay., İstanbul ty.
- Okumuş, Ejder, Kuranda Toplumsal Çöküş, İnsan Yay., İstanbul 2007.
- ------, Toplumsal Değişme ve Din, İnsan Yay., İstanbul 2003.
- Özdeş, Talip, Sosyal Değişim Olgusundan Hareketle Kuranın Tarihsel Olduğu Tezi Üzerine Bir Değerlendirme, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. VII/1, Haziran-2003.
- Özsoy, Ömer, Sünnetullah: Bir Kurân İfadesinin Kavramsallaşması, Fecr Yay., Ankara 1994.
- Rahman, Fazlur, Ana Konularıyla Kuran, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara Okulu Yay., Ankara 2000.
- Rızâ, Muhammed Reşîd, Tefsîrul-Kurânil-Kerîm/Tefsîrul-Menâr, el-Heyetül-Mısriyye, yy., 1990.
- Said, Cevdet, Bireysel ve Toplumsal Değişmenin Yasaları, çev. İlhan Kutluer, İnsan Yay., İstanbul 1984.
- Sıddıki, Mazharuddin, Kuranda Tarih Kavramı, çev. Süleyman Kalkan, Pınar Yay., İstanbul 1982.
- Sinanoğlu, Ahmet Faruk, Toplumsal Değişim ve Din, Hikmet Yurdu, S. 2, Temmuz-Aralık 2008.
- Sugur, Nadir (ed.), Sosyolojiye Giriş, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir 2010.
- Şahin, Adil, İslam ve Sosyal Değişme, Diyanet İlmi Dergi, C. 37, S. 1, 2001.
- Şefik, Münir, İslam Düşüncesinde Değişim, çev. Vahdettin İnce, Dünya Yay., İstanbul 1996.
- Şener, Sami, Sosyal Değişmenin Dinî Hayata Etkisi, Sosyal Değişme ve Dînî Hayat, İstanbul 1991.
- Vergin, Nur, Değişim ve Süreklilik, Türkiye Günlüğü, S. 25, Kış 1993.
- Yolcu, Mehmet, Kuranın Zihniyeti Değiştirmesi, Eylül Yay., İstanbul 2003.
- Yücedağ, İbrahim, Nilüfer Göle'de Batı-Dışı Modernliği Anlamak, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi - www.e-Sarkiyat.com- issn: 1308-9633 S. III, Nisan 2010.
- Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâikı Gavâmidıt-Tenzîl ve Uyûnil-Ekâvîl fî Vücûhit-Tevîl, Dârul-Kitâbil-Arabî, Beyrut 1407/1986.