Hasan UÇAR

4318

Kur'ân-ı kerîm'in kullandığı akıl yürütme metotları ve belâgat açısından değerlendirilmesi

Kurân, insanın zihnî tasavvur mekanizmasını harekete geçiren bir kitaptır. Bunu iftirâzî cümle yapılarında sıkça görmek mümkündür. Bu sayede muhatabın zihninde soru işaretleri oluşturan Kurân, onları davranışlarını sorgulamaya sevk eder. İstidlâl ve istinbât içerikli ifadelerde kullanılan iftirâziye metoduna belâgatta da rastlanmaktadır. Mantık biliminin akıl yürütme ilkeleri çerçevesinde gelişen bu metot, Arap dili belâgatçıları tarafından farklı sanat adlarıyla incelenmiştir. Bu çalışma, akıl yürütme ilkelerinin kullanıldığı metotların, Arap dili belâgatı içerisindeki yerini, tarihi gelişimini ve Kurân âyetlerindeki uygulamaları üzerinden değerini ele alacaktır.

Reasoning methods in quran and their consideration with regards to rhetoric

The Quran is a book that prompts a mental envisagement mechanism of human beings. It is possible to see this frequently in hypothetical sentence structures, leaving question marks over the minds of its addressees. The Quran urges them to interrogate their behaviors in this way. Used in statements including deduction and elicitation, this hypothetical method could also be encountered in Rhetoric. Having developed within the framework of reasoning principles of Logic, this method has been examined in terms of various branches of art by rhetoricians of the Arab language. This paper will discuss the position of these methods in which reasoning principles are practiced in the rhetoric of Arab language, their historical development and the applications on the verses of the Quran.
PDF

___

  • Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmâniyye, haz. Turgut Karabey, Mehmet Atalay, Akçağ Yay. Ankara 2000.
  • el-Alevî, Yahya b. Hamza, Kitâbu’t-Tırâz el-Mutedamminu li Esrâri’l-Belâgati ve Ulûmi Hakaikı’l-İ’câz, thk. M. Abdusselam Şahin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
  • el-Âlûsî, Mahmut Şukrî, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’ı’l-Mesânî, Beyrut H. 1353.
  • el-Askerî, Ebû Hilâl, Kîtâbu’s-Sınâateyn, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut 2006.
  • İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir, et-Tahrîru’t-Tenvîr, Tunus 1997.
  • Atîk, Abdul’azîz, İlmu’l-Bedi’, Dâru’l-Âfâkı’l-Arabiyye, Kahire 2004.
  • Besyûnî, Abdulfettah Besyûnî, İlmu’l-Bedi’, Kahire 1987.
  • Camridge Dictionary, Camridge University Press, Camridge 2003.
  • el-Curcânî, el-İşârât ve’t-Tenbîhât, fî İlmi’l-Belâga, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
  • Çapak, İbrahim, “Gazali’ye Göre Kıyasın Kur’ân’a Uygulanması”, İslamî İlimler Dergisi, yıl. 2006, S. 2, ss. 132-149.
  • Çüçen, A. Kadir, Mantık, Asa Kitabevi, Bursa 2004.
  • İbn Ebi’l-İsba’ el-Mısri, Bedî’u’l-Kur’ân, thk. Hıfnî Muhammed Şeref, Mektebetu Nehdati Mısr, Ficale 1957.
  • İbn Ebi’l-İsba’ el-Mısri, Tahrîru’t-Tahbîr, thk. Hıfnî Muhammed Şeref, Dâru’t-Teâvun, Kahire 1995.
  • Ebû Şevârib, Muhammed Mustafa, el-Mısrî, Ahmed Muhammed, Eseru’l-Mutekellimîn fî Tetavvuri’d-Dersi’l- Belâgî, Dâru’l-Vefâ, İskenderiye 2006.
  • Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay. Ankara 2005.
  • İbnu’l-Esîr, Zıyâuddîn, el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtibi ve’ş-Şâir, thk. Ahmet el-Hûfî, Bedevî Tâbâne, Dâru Nehzati Mısr, Kahire, ty.
  • İbnu’l-Esîr, Necmuddîn, Cevheru’l-Kenz, thk. Muhammed Zeglûl Selâm, Munşeetu’l-Meârif, İskenderiye ty. Feys, Robert, Mantık, ed. Doğan Özlem, İnkılâb Yay. İstanbul 2007.
  • Gazalî, Kıstâsu’l-Mustakîm, Mısır 1900.
  • el-Hafâcî, Ebû Muhammed, Sırru’l-Fesâha, Beyrut 1982.
  • el-Hammâdî, Ali Huseyn, el-İftirâdu’l-Kur’ânî, (Yüksek Lisans Tezi), Irak Zî-Kâr Ü., Irak 2010.
  • el-Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru’l-Belâga fi’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedi’, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut ty.
  • İbn Hayyân, Esîruddîn, el-Bahru’l-Muhıt, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1990.
  • el-Kazvînî, Celâleddîn, el-Îzâh fî ‘Ulûmi’l-Belâga, nşr. Muhammed Abdu’l-Munım Hafâcî, Daru’l-Cîl, Beyrut ty.
  • Kızıklı, Zafer, Arap Dilinde Belâgat Bilimi -Tarihsel ve Kavramsal Bir Çözümleme-, Ankara 2008.
  • Lâşîn, Abdulfettâh, el-Bedi’ fî Dav’i Esâlîbi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikri’l-Arabi, Kahire 1999.
  • Matlûb, Ahmed, Mu’cemu’l-Mustalahâti’l-Belâğıyye ve Tetavvuruha, Mektebutu Lubnân, Beyrut 1996.
  • el-Merâgî, Ahmet, Ulûmu’l-Belâga el-Beyân ve’l-Meânî ve’l-Bedi’, Dâru’l-Âfâkı’l-Arabiyye, Kahire 2000.
  • İbnu’l-Mu’tez, Ebu’l-Abbas, el-Bedî’, thk. Muhammed Abdu’l-Munım Hafâcî, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1990.
  • İbnu’n-Nakîb, Abdullah, Mukaddimetu Tefsîri İbni’n-Nakîb fî İlmi’l-Beyân ve’l-Meânî ve’l-Bedî’ ve İ’câzi’l- Kur’ân, Mektebetu’l-Hâncî, Kahire 1375.
  • Öner, Necati, Kılasik Mantık, Ankara 1991.
  • İbnu’r-Reşîk, Ebû Ali, el-Umde fî Mehâsini’ş-Şi’r ve Âdâbihî ve Nakdih, thk. M. Abdu’l-Mun’ım Hafâcî, Beyrut 1980.
  • er-Rummânî, Ebu’l-Hasan, en-Nuket fî İ’câzi’l-Kur’ân, Selâsu Rasâil fî İ’câzi’l-Kur’ân li’r-Rummânî ve’l-Hattâbî ve Abdi’l-Kâhir el-Curcânî, thk. Muhammed Halefullah, M. Zeglûl Selâm, Dâru’l-Me’ârif, Mısır ty.
  • es-Subkî, Behâuddîn, Arusu’l-Efrâh fî Şerhi Telhîsı’l-Miftâh, thk. H. İbrahim Halil, Beyrut 2001.
  • es-Suyûtî, Celâleddîn, Şerhu Ukûdi’l-Cumân fi’l-Meânî ve’l-Beyân, thk. İ. Muhammed el-Hamdânî, E. Lokman el-Habbâr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2011.
  • es-Suyûtî, Celâleddîn, Fethu’l-Celîl li’l-Abdi’z-Zelîl, çev. Rıza Halilov, Cüneyt Eren, Erzurum 2001.
  • et-Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ, el-Vâfî fi’l-’Arûz ve’l-Kavâfî, thk. F. Kabâve, Ömer Yahya, Dâru’l-Fikr, Şam 1975.
  • et-Teftâzânî, Sa’duddîn, Şerhu’l-Muhtasar alâ Telhîsı’l-Miftâh li’l-Hatîb el-Kazvînî fi’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l- Bedi’, Mektebetu’s-Sahâbe, Gaziantep ty.
  • et-Tehânevî, Muhammed, Mevsû’atu Keşşâfı Istılâhâti’l-Funûni ve’l-Ulûm, ed. Refîk el-Acem; thk. Ali Dahrûc; çev. Corc Zeynâtî, Mektebetu Lubnân, Beyrut 1996.
  • et-Tîbî, Şerefuddîn, Kitâbu’t-Tibyân fî İlmil-Meânî ve’l-Bedî’ ve’l-Beyân, thk. Hâdî Atıyye el-Hilâlî, Beyrut 1987.
  • Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Ankara 2003.
  • ez-Zemahşerî, el-Keşşâf, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
  • ez-Zerkeşî, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, thk. M. Ebu’l-Fazl, Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, Beyrut 1957.
Marife Dini Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 31.05.2001
  • Yayıncı: Yediveren Kitap
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kur'ân-ı kerîm'in kullandığı akıl yürütme metotları ve belâgat açısından değerlendirilmesi

Hasan UÇAR

Kur’an’da Hamiyyet ve Sekînet Kavramları

Abdülkadir ERKUT

Karakter Eğitimi: Amerika Örneği

İbrahim TURAN

Bir Din Eğitimi Materyali Olarak Çocuk İncilleri

Sümeyra BİLECİK

Hadis Tasnîfinde Evâmir ve Nevâhî Literatürü

Sezai ENGİN

İslâm Aile Hukukunda Nesebin (Soybağının) Reddi

İbrahim YILMAZ

Mevlâna’nın Eserlerinde Esmâ-i Hüsnâ

Dilaver GÜRER

Kur’ân-ı Kerîm’in Kullandığı Akıl Yürütme Metotları ve Belâgat Açısından Değerlendirilmesi

Hasan UÇAR

Hicrî İlk Üç Asırda “Şefaat” ile İlgili Âyetlerin Tefsiri

Muhammet YILMAZ

Kur’ân’da Taş Motifinin Anlambilimsel İncelemesi

Dmitriy Vladimiroviç FROLOV